Rashidova Xurshida Abduvoxidovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Jigarning noalkogolli yog‘ kasalligining mul`tiparametrli ul`tratovush tashhisi» 14.00.19 – Klinik radiologiya.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.4.PhD/Tib2495.
Ilmiy rahbar: Fazilov Akram Akmalovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarkand davlat tibbiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Respublika ixtisoslashtirilgan onkologiya va radiologiya ilmiy amaliy tibbiyot markazi, DSc.04/30.12.2019Tib.77.01.
Rasmiy opponentlar: Yusupalieva Gulnora Akmalovna, tibbiyot fanlari doktori; Ismailova Jadida Axmedjanovna, tibbiyot fanlari doktori.
Yetakchi tashkilot: Toshkent tibbiyot akademiyasi.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi kulpang shkalali exogpafiya, jigap qon-tomiplapining dopplepogpafiyaci, ikki o‘lchamli ciljish to‘lqinli elactogpafiyaci va tpanzient elactogpafiya texnologiyalapidan komplekc foydalanish natijacida jigap gepatozini tashxiclashni yaxshilashdan ibopat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
rangli raqamlashtirish ul`tratovush tekshiruv usuli bilan tana vazni indeksi >30kg/m2 bemorlarda jigar parenximasiga yunaltirish orqali jigarning qattiqlik/elastiklik darajasini kulrang shkalali tekshiruvga nisbatan yuqori chastotali ul`tratovush va to‘qimalarni garmonikasi aniqligi hisobiga yukori ekanligi isbotlangan;
2D SWE tekshiruvining kPa va m/s va a’zoda ultratovushning so‘nishini dB/m da ko‘rsatuvchi Advanced ViTE texnologiyalarini kompleks qo‘llash hisobiga jigar parenximasining qattiqlik/elastikligining sifat va miqdoriy ko‘rsatkichlari yaxshilanishi isbotlangan;
jigapning noalkogolli yog‘ kacalligini og‘irlik darajasini aniqlashda jigarning gepatorenal indeksni uchta: yuza, markaziy va chuqur sohalaridan exogenlik ko‘rsatkichlariga texnikasi asoslangan;
jigar qattiqligi/elastikligi darajasini aniqlashda 2D SWE va Advanced ViTE elastografiyalarini kasallikning og‘irlik darajasini aniqlashda jigar parenximadagi mikrotsirkulyasiya holatini aniq qo‘rsatadigan usul ekanligi asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
O‘zbekiston Respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabrdagi 7-son qaroriga ko‘ra:
birinchi ilmiy yangilik: rangli raqamlashtirish ul`tratovush tekshiruv usuli bilan tana vazni indeksi >30kg/m2 bemorlarda jigar parenximasiga yunaltirish orqali jigarning qattiqlik/elastiklik darajasini kulrang shkalali tekshiruvga nisbatan yuqori chastotali ul`tratovush va to‘qimalarni garmonikasi aniqligi hisobiga yukori ekanligi isbotlanganligi Camapqand viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot mapkazining 2024 yil 18 iyuldagi 277-sonli va Akademik Yo.X.To‘paqulov nomidagi Pecpublika ixticoclashtipilgan endokpinologiya ilmiy-amaliy tibbiyot mapkazi Camapqand filialida 2024 yil 25 iyuldagi 28-sonli buyrug‘i bilan joriy etildi. Mul`tiparametrik kulrang shkalali ul`tratovush tekshiruvlari bilan tana vazni yukori bulgan bemorlarda kasallikning dastlabki bosqichlaridayoq tashxislashni oshiradigan tizimli yondashuv ishlab chiqildi va ilmiy asoslandi. Ijtimoiy samaradorligi: zamonaviy ul`tratovush texnologiyalari yordamida ishlab chiqilgan jigarning qattiqlik/elastiklik darajasini kompleks baholashga tizimli yondashuv, tekshiruv uchun sarflangan vaqtni qisqartiradi, bemorlarning boshqa nurli tadqiqot usullariga sarflangan xarajatlarini kamaytiradi, shuningdek, olib borilgan davo choralarini samaradorligini monitoring qilishda ishtirok etadi. Iqtisodiy samaradorligi: rangli raqamlashtirish ul`tratovush tekshiruv usuli to‘qimalar garmonikasi bilan birgalikda jigarning qattiqlik/elastiklik darajasini kompleks baholashga karatilgan yondashuvlar quyidagi iqtisodiy hisob-kitoblarga olib keldi: diagnostika markazlarida qorin bo‘shligi a’zolari mul`tispiral kompyuter tomografiyasi (MSKT) va kompleks ul`tratovush tekshiruvi (UTT) o‘rtacha narxi mos ravishda 287,6+28,3 ming so‘mni va 147,6+19,4 ming so‘mni tashkil qildi.Tadqiqot xarajatlaridan hisoblangan farq natijasida, zamonaviy ul`tratovush texnologiyalaridan foydalanib kompleks UTT o‘tkazilganda, 1 bemorga diagnostika muolajalariga ishlatilgan o‘rtacha narx kamayishi 143,1±7,4 ming so‘mni tashkil qildi. Xulosa: jigarning qattiqlik/elastiklik darajasini kompleks baholashga tizimli yondashuvdan foydalangan hollarda, JNYoK bilan og‘rigan bemorlar uchun, tashxislash va muolajalarga ajratilgan vaqtning qisqarishi, hamda narxlarning kamayishiga imkon berdi.
ikkinchi ilmiy yangilik: 2D SWE tekshiruvining kPa va m/s va a’zoda ultratovushning so‘nishini dB/m da ko‘rsatuvchi Advanced ViTE texnologiyalarini kompleks qo‘llash hisobiga jigar parenximasining qattiqlik/elastikligining sifat va miqdoriy ko‘rsatkichlari yaxshilanishi isbotlanganligi Camapqand viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot mapkazining 2024 yil 18 iyuldagi 277-sonli va Akademik Yo.X.To‘paqulov nomidagi Pecpublika ixticoclashtipilgan endokpinologiya ilmiy-amaliy tibbiyot mapkazi Camapqand filialida 2024 yil 25 iyuldagi 28-sonli buyrug‘i bilan joriy etildi. 2D SWE va Advanced ViTE texnologiyalarining sifat va miqdoriy ko‘rsatkichlari kasallikning dastlabki bosqichlaridayok aniqlash imkoniyati ishlab chiqilgan. Ijtimoiy samaradorligi: ul`tratovush navigatsiyasi ostida kasallikning sifat va mikdoriy kursatkichlarini aniklab beruvchi 2D SWE va Advanced ViTE rejimlari bemorlar uchun qulay, bezarar va samarali diagnostika usuli bo‘lib xizmat qiladi va medikamentoz davolashning samaradorligini kuzatish maqsadida xam qo‘llaniladi. Bu esa, to‘g‘ri terapiya yo‘nalishini tanlash vaqtini qisqartirishga, tanlangan davolanish yo‘nalishining samaradorligini baholashda bemorlarni dinamik kuzatishga, shuningdek, bemorlarning boshqa nurli diagnostika usullari uchun xarajatlarini kamaytirishga imkon berishi aniqlangan. Iqtisodiy samaradorligi: ushbu yangi texnologiyalar bir vaktning o‘zida V rejim yordamida jigar parenximasidagi o‘zgarishlarni ko‘rish imkonini va steatoz va fibroz miqdoriy ko‘rsatkichlarini taqdim etadi. Bu esa bemorlarni ul`tratovushli kompleks tekshiruvlari va boshka nurli tekshiruvlarga bo‘lgan extiyojiga to‘sqinlik qiladi. Tavsiya etilayotgan tranzient elastografiya tekshiruvidan o‘tish o‘rtacha 150,7±12,4 so‘mni tashkil etsa, kompleks ul`tratovush va MSKT tekshiruvlari o‘rtacha 431,8±25,8 ni tashkil qiladi. Bunda bemorlar foydasiga 281,1±13,4 sum tejaladi xamda bemorlarning tashxislash tekshiruvlariga sarflaydigan vaqti va nurli tekshiruvlardan oladigan nurlanish zarariga yo‘l qo‘yilmaydi. Kasallik darajasini to‘g‘ri aniqlanishi esa davo choralarini to‘g‘ri olib borish va asoratlarni oldini olish imkonini beradi. Xulosa: olib borilgan jigarning kattiklik/elastiklik kursatkichlarini baxolash ul`tratovush tekshiruvi yordamida adekvat terapiya yo‘nalishini tanlash vaqti qisqartirildi, shuningdek, JNYoK bilan og‘rigan bemorlarni dastlabki tekshirish va tanlangan terapiya yo‘nalishi monitoringini iqtisodiy tarafdan tejamkor bo‘lishi aniqlandi.
uchinchi ilmiy yangilik: jigapning noalkogolli yog‘ kacalligini og‘irlik darajasini aniqlashda jigarning gepatorenal indeksni uchta: yuza, markaziy va chuqur sohalaridan exogenlik ko‘rsatkichlariga texnikasi asoslanganligi Camapqand viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot mapkazining 2024 yil 18 iyuldagi 277-sonli va Akademik Yo.X.To‘paqulov nomidagi Pecpublika ixticoclashtipilgan endokpinologiya ilmiy-amaliy tibbiyot mapkazi Camapqand filialida 2024 yil 25 iyuldagi 28-sonli buyrug‘i bilan joriy etildi. Jigarning exogenligini uning uchta nuktasidan baxolab kasallikning og‘irlik darajasini mikdoriy aniqlash imkoniyati ishlab chiqilgan. Ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: gepatorenal indeksni baxolash natijalari kaskallikning engil darajasini erta va uz vaktida tashxislab berishi aniqlandi. Bu esa, laboratoriya taxlillari va nurli tekshiruv usullariga bulgan extiyojni kamaytirib, to‘g‘ri davolash yo‘nalishini tanlash vaqtini qisqartirishga, tanlangan davolanish yo‘nalishining samaradorligini baholashda bemorlarni dinamik kuzatishga va bemorlarning boshqa nurli diagnostika usullari uchun xarajatlarini kamaytirishga imkon berishi aniqlangan. Iqtisodiy samaradorligi: Ushbu gurux bemorlarida mutlaqo bezarar va informativ xisoblangan gepatorenal indeksni baxolash tekshiruvi uchun o‘rtacha 143,1±7,4 ming so‘mni tashkil qildi. Bunda bemor xisobiga iqtisodiy samaradorlik 124,4±9,4 so‘mni tashkil qiladi. JNYoKni aniqlashdagi nurli tekshiruvlarni qo‘llash uchun o‘rtacha 267,5+16,8 ming so‘mni tashkil etadi. Gepatorenal indeksni baxolash ul`tratovush tekshiruvi esa ushbu sarfni talab etmaydi. Xulosa: gepatorenal indeksni baxolash ul`tratovush tekshiruvi kasallikning dastlabki bosqichlarini belgilashda ishonchliligi aniqlandi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: jigar qattiqligi/elastikligi darajasini aniqlashda 2D SWE va Advanced ViTE elastografiyalarini kasallikning og‘irlik darajasini aniqlashda jigar parenximadagi mikrotsirkulyasiya holatini aniq qo‘rsatadigan usul ekanligi asoslanganligi Camapqand viloyati ko‘p tarmoqli tibbiyot mapkazining 2024 yil 18 iyuldagi 277-sonli va Akademik Yo.X.To‘paqulov nomidagi Pecpublika ixticoclashtipilgan endokpinologiya ilmiy-amaliy tibbiyot mapkazi Camapqand filialida 2024 yil 25 iyuldagi 28-sonli buyrug‘i bilan joriy etildi. 2D SWE va yangi Advanced VITE tekshiruv usuli yordamida jigarda ul`tratovushning so‘nishi ko‘rsatkichlariga ko‘ra JNYoK ning darajalari miqdoriy baxolandi. Bu esa kasallikni erta va to‘gri tashxislash, o‘z vaqtida davo choralarini ko‘rish va asoratlarni oldini olishga imkon beradi. Ijtimoiy samaradorligi: zamonaviy ul`tratovush texnologiyalari yordamida ishlab chiqilgan jigarning qattiqlik/elastiklik darajasini kompleks baholashga tizimli yondashuv, tekshiruv uchun sarflangan vaqtni qisqartiradi, bemorlarning boshqa nurli tadqiqot usullariga sarflangan xarajatlarini kamaytiradi, shuningdek, olib borilgan davo choralarini samaradorligini monitoring qilishda ishtirok etadi. Iqtisodiy samaradorligi: rangli raqamlashtirish ul`tratovush tekshiruv usuli to‘qimalar garmonikasi bilan birgalikda jigarning qattiqlik/elastiklik darajasini kompleks baholashga karatilgan yondashuvlar quyidagi iqtisodiy hisob-kitoblarga olib keldi: diagnostika markazlarida qorin bo‘shligi a’zolari mul`tispiral kompyuter tomografiyasi (MSKT) va kompleks ul`tratovush tekshiruvi (UTT) o‘rtacha narxi mos ravishda 287,6+28,3 ming so‘mni va 147,6+19,4 ming so‘mni tashkil qildi.Tadqiqot xarajatlaridan hisoblangan farq natijasida, zamonaviy ul`tratovush texnologiyalaridan foydalanib kompleks UTT o‘tkazilganda, 1 bemorga diagnostika muolajalariga ishlatilgan o‘rtacha narx kamayishi 143,1±7,4 ming so‘mni tashkil qildi. Xulosa: jigarning qattiqlik/elastiklik darajasini kompleks baholashga tizimli yondashuvdan foydalangan hollarda, JNYoK bilan og‘rigan bemorlar uchun, tashxislash va muolajalarga ajratilgan vaqtning qisqarishi, hamda narxlarning kamayishiga imkon berdi.
