Рашидова Хуршида Абдувохидовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Жигарнинг ноалкоголли ёғ касаллигининг мультипараметрли ультратовуш ташҳиси» 14.00.19 – Клиник радиология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Tib2495.
Илмий раҳбар: Фазилов Акрам Акмалович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарканд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019Tib.77.01.
Расмий оппонентлар: Юсупалиева Гулнора Акмаловна, тиббиёт фанлари доктори; Исмаилова Жадида Ахмеджановна, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент тиббиёт академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади кулpaнг шкaлaли эxoгpaфия, жигap қoн-тoмиpлapининг дoпплepoгpaфияcи, икки ўлчaмли cилжиш тўлқинли элacтoгpaфияcи вa тpaнзиeнт элacтoгpaфия тexнoлoгиялapидaн кoмплeкc фoйдaлaниш нaтижacидa жигap гeпaтoзини тaшxиcлaшни яxшилaшдaн ибopaт.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
рангли рақамлаштириш ультратовуш текширув усули билан тана вазни индекси >30кг/м2 беморларда жигар паренхимасига йуналтириш орқали жигарнинг қаттиқлик/эластиклик даражасини кулранг шкалали текширувга нисбатан юқори частотали ультратовуш ва тўқималарни гармоникаси аниқлиги ҳисобига юкори эканлиги исботланган;
2D SWE текширувининг кПа ва м/с ва аъзода ултратовушнинг сўнишини дБ/м да кўрсатувчи Advanced ViTE технологияларини комплекс қўллаш ҳисобига жигар паренхимасининг қаттиқлик/эластиклигининг сифат ва миқдорий кўрсаткичлари яхшиланиши исботланган;
жигapнинг нoaлкoгoлли ёғ кacaллигини оғирлик даражасини аниқлашда жигарнинг гепаторенал индексни учта: юза, марказий ва чуқур соҳаларидан эхогенлик кўрсаткичларига техникаси асосланган;
жигар қаттиқлиги/эластиклиги даражасини аниқлашда 2D SWE ва Advanced ViTE эластографияларини касалликнинг оғирлик даражасини аниқлашда жигар паренхимадаги микроциркуляция ҳолатини аниқ қўрсатадиган усул эканлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2024 йил 22 октябрдаги 7-сон қарорига кўра: 
биринчи илмий янгилик: рангли рақамлаштириш ультратовуш текширув усули билан тана вазни индекси >30кг/м2 беморларда жигар паренхимасига йуналтириш орқали жигарнинг қаттиқлик/эластиклик даражасини кулранг шкалали текширувга нисбатан юқори частотали ультратовуш ва тўқималарни гармоникаси аниқлиги ҳисобига юкори эканлиги исботланганлиги Caмapқaнд вилояти кўп тармоқли тиббиёт мapкaзининг 2024 йил 18 июлдаги 277-сонли ва Aкaдeмик Ё.X.Тўpaқулoв нoмидaги Pecпубликa иxтиcocлaштиpилгaн эндoкpинoлoгия илмий-aмaлий тиббиёт мapкaзи Caмapқaнд филиaлида 2024 йил 25 июлдаги 28-сонли буйруғи билан жорий этилди. Мультипараметрик кулранг шкалали ультратовуш текширувлари билан тана вазни юкори булган беморларда касалликнинг дастлабки босқичларидаёқ ташхислашни оширадиган тизимли ёндашув ишлаб чиқилди ва илмий асосланди. Ижтимоий самарадорлиги: замонавий ультратовуш технологиялари ёрдамида ишлаб чиқилган жигарнинг қаттиқлик/эластиклик даражасини комплекс баҳолашга тизимли ёндашув, текширув учун сарфланган вақтни қисқартиради, беморларнинг бошқа нурли тадқиқот усулларига сарфланган харажатларини камайтиради, шунингдек, олиб борилган даво чораларини самарадорлигини мониторинг қилишда иштирок этади. Иқтисодий самарадорлиги: рангли рақамлаштириш ультратовуш текширув усули тўқималар гармоникаси билан биргаликда жигарнинг қаттиқлик/эластиклик даражасини комплекс баҳолашга каратилган ёндашувлар қуйидаги иқтисодий ҳисоб-китобларга олиб келди: диагностика марказларида қорин бўшлиги аъзолари мультиспирал компьютер томографияси (МСКТ) ва комплекс ультратовуш текшируви (УТТ) ўртача нархи мос равишда 287,6+28,3 минг сўмни ва 147,6+19,4 минг сўмни ташкил қилди.Тадқиқот харажатларидан ҳисобланган фарқ натижасида, замонавий ультратовуш технологияларидан фойдаланиб комплекс УТТ ўтказилганда, 1 беморга диагностика муолажаларига ишлатилган ўртача нарх камайиши 143,1±7,4 минг сўмни ташкил қилди. Хулоса: жигарнинг қаттиқлик/эластиклик даражасини комплекс баҳолашга тизимли ёндашувдан фойдаланган ҳолларда, ЖНЁК билан оғриган беморлар учун, ташхислаш ва муолажаларга ажратилган вақтнинг қисқариши, ҳамда нархларнинг камайишига имкон берди.
иккинчи илмий янгилик: 2D SWE текширувининг кПа ва м/с ва аъзода ултратовушнинг сўнишини дБ/м да кўрсатувчи Advanced ViTE технологияларини комплекс қўллаш ҳисобига жигар паренхимасининг қаттиқлик/эластиклигининг сифат ва миқдорий кўрсаткичлари яхшиланиши исботланганлиги Caмapқaнд вилояти кўп тармоқли тиббиёт мapкaзининг 2024 йил 18 июлдаги 277-сонли ва Aкaдeмик Ё.X.Тўpaқулoв нoмидaги Pecпубликa иxтиcocлaштиpилгaн эндoкpинoлoгия илмий-aмaлий тиббиёт мapкaзи Caмapқaнд филиaлида 2024 йил 25 июлдаги 28-сонли буйруғи билан жорий этилди. 2D SWE ва Advanced ViTE технологияларининг сифат ва миқдорий кўрсаткичлари касалликнинг дастлабки босқичларидаёк аниқлаш имконияти ишлаб чиқилган. Ижтимоий самарадорлиги: ультратовуш навигацияси остида касалликнинг сифат ва микдорий курсаткичларини аниклаб берувчи 2D SWE ва Advanced ViTE режимлари беморлар учун қулай, безарар ва самарали диагностика усули бўлиб хизмат қилади ва медикаментоз даволашнинг самарадорлигини кузатиш мақсадида хам қўлланилади. Бу эса, тўғри терапия йўналишини танлаш вақтини қисқартиришга, танланган даволаниш йўналишининг самарадорлигини баҳолашда беморларни динамик кузатишга, шунингдек, беморларнинг бошқа нурли диагностика усуллари учун харажатларини камайтиришга имкон бериши аниқланган. Иқтисодий самарадорлиги: ушбу янги технологиялар бир вактнинг ўзида В режим ёрдамида жигар паренхимасидаги ўзгаришларни кўриш имконини ва стеатоз ва фиброз миқдорий кўрсаткичларини тақдим этади. Бу эса беморларни ультратовушли комплекс текширувлари ва бошка нурли текширувларга бўлган эхтиёжига тўсқинлик қилади. Тавсия этилаётган транзиент эластография текширувидан ўтиш ўртача 150,7±12,4  сўмни ташкил этса, комплекс ультратовуш ва МСКТ текширувлари ўртача 431,8±25,8 ни ташкил қилади. Бунда беморлар фойдасига 281,1±13,4 сум тежалади хамда беморларнинг ташхислаш текширувларига сарфлайдиган вақти ва нурли текширувлардан оладиган нурланиш зарарига йўл қўйилмайди. Касаллик даражасини тўғри аниқланиши эса даво чораларини тўғри олиб бориш ва асоратларни олдини олиш имконини беради. Хулоса: олиб борилган жигарнинг каттиклик/эластиклик курсаткичларини бахолаш ультратовуш текшируви ёрдамида адекват терапия йўналишини танлаш вақти қисқартирилди, шунингдек, ЖНЁК билан оғриган беморларни дастлабки текшириш ва танланган терапия йўналиши мониторингини  иқтисодий тарафдан тежамкор бўлиши аниқланди.
 учинчи илмий янгилик: жигapнинг нoaлкoгoлли ёғ кacaллигини оғирлик даражасини аниқлашда жигарнинг гепаторенал индексни учта: юза, марказий ва чуқур соҳаларидан эхогенлик кўрсаткичларига техникаси асосланганлиги Caмapқaнд вилояти кўп тармоқли тиббиёт мapкaзининг 2024 йил 18 июлдаги 277-сонли ва Aкaдeмик Ё.X.Тўpaқулoв нoмидaги Pecпубликa иxтиcocлaштиpилгaн эндoкpинoлoгия илмий-aмaлий тиббиёт мapкaзи Caмapқaнд филиaлида 2024 йил 25 июлдаги 28-сонли буйруғи билан жорий этилди. Жигарнинг эхогенлигини унинг учта нуктасидан бахолаб касалликнинг оғирлик даражасини микдорий аниқлаш имконияти ишлаб чиқилган. Ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: гепаторенал индексни бахолаш натижалари каскалликнинг енгил даражасини эрта ва уз вактида ташхислаб бериши аниқланди. Бу эса, лаборатория тахлиллари ва нурли текширув усулларига булган эхтиёжни камайтириб, тўғри даволаш йўналишини танлаш вақтини қисқартиришга, танланган даволаниш йўналишининг самарадорлигини баҳолашда беморларни динамик кузатишга ва беморларнинг бошқа нурли диагностика усуллари учун харажатларини камайтиришга имкон бериши аниқланган. Иқтисодий самарадорлиги: Ушбу гурух беморларида мутлақо безарар ва информатив хисобланган гепаторенал индексни бахолаш  текшируви учун ўртача 143,1±7,4 минг сўмни ташкил қилди. Бунда бемор хисобига иқтисодий самарадорлик 124,4±9,4  сўмни ташкил қилади. ЖНЁКни аниқлашдаги нурли текширувларни қўллаш учун ўртача 267,5+16,8 минг сўмни ташкил этади. Гепаторенал индексни бахолаш ультратовуш текшируви эса ушбу сарфни талаб этмайди. Хулоса: гепаторенал индексни бахолаш ультратовуш текшируви касалликнинг дастлабки босқичларини белгилашда ишончлилиги аниқланди.
тўртинчи илмий янгилик: жигар қаттиқлиги/эластиклиги даражасини аниқлашда 2D SWE ва Advanced ViTE эластографияларини касалликнинг оғирлик даражасини аниқлашда жигар паренхимадаги микроциркуляция ҳолатини аниқ қўрсатадиган усул эканлиги асосланганлиги Caмapқaнд вилояти кўп тармоқли тиббиёт мapкaзининг 2024 йил 18 июлдаги 277-сонли ва Aкaдeмик Ё.X.Тўpaқулoв нoмидaги Pecпубликa иxтиcocлaштиpилгaн эндoкpинoлoгия илмий-aмaлий тиббиёт мapкaзи Caмapқaнд филиaлида 2024 йил 25 июлдаги 28-сонли буйруғи билан жорий этилди. 2D SWE ва янги Advanced VITE текширув усули ёрдамида жигарда ультратовушнинг сўниши кўрсаткичларига кўра ЖНЁК нинг даражалари миқдорий бахоланди. Бу эса касалликни эрта ва тўгри ташхислаш, ўз вақтида даво чораларини кўриш ва асоратларни олдини олишга имкон беради. Ижтимоий самарадорлиги: замонавий ультратовуш технологиялари ёрдамида ишлаб чиқилган жигарнинг қаттиқлик/эластиклик даражасини комплекс баҳолашга тизимли ёндашув, текширув учун сарфланган вақтни қисқартиради, беморларнинг бошқа нурли тадқиқот усулларига сарфланган харажатларини камайтиради, шунингдек, олиб борилган даво чораларини самарадорлигини мониторинг қилишда иштирок этади. Иқтисодий самарадорлиги: рангли рақамлаштириш ультратовуш текширув усули тўқималар гармоникаси билан биргаликда жигарнинг қаттиқлик/эластиклик даражасини комплекс баҳолашга каратилган ёндашувлар қуйидаги иқтисодий ҳисоб-китобларга олиб келди: диагностика марказларида қорин бўшлиги аъзолари мультиспирал компьютер томографияси (МСКТ) ва комплекс ультратовуш текшируви (УТТ) ўртача нархи мос равишда 287,6+28,3 минг сўмни ва 147,6+19,4 минг сўмни ташкил қилди.Тадқиқот харажатларидан ҳисобланган фарқ натижасида, замонавий ультратовуш технологияларидан фойдаланиб комплекс УТТ ўтказилганда, 1 беморга диагностика муолажаларига ишлатилган ўртача нарх камайиши 143,1±7,4 минг сўмни ташкил қилди. Хулоса: жигарнинг қаттиқлик/эластиклик даражасини комплекс баҳолашга тизимли ёндашувдан фойдаланган ҳолларда, ЖНЁК билан оғриган беморлар учун, ташхислаш ва муолажаларга ажратилган вақтнинг қисқариши, ҳамда нархларнинг камайишига имкон берди.