Шумкарова Шамсия Пулатовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Аралаш таркибли плашбоп мато ишлаб чиқариш ва сифат кўрсаткичларини тадқиқ этиш”, 05.06.02 – “Тўқимачилик материаллари технологияси ва хомашёга дастлабки ишлов бериш” (техника фанлари).
Диссертасия мавзуси рўйхатга олинган рақам: №В2023.2.PhD/Т3723
Илмий раҳбар: Хамраева Сановар Атоевна, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Жиззах Политехника институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Жиззах политехника институти ҳузуридаги илмий даражалар берувчи PhD.03/30.06.2020.Т.115.01 рақамли илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: У.Т.Абдуллаев техника фанлари доктори, профессор. М.А.Дониёрова, техника фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат техника университети.
II. Тадқиқотнинг мақсади: пахта ва нитрон ипларидан фойдаланиб, мураккаб тўқималар ўрилиши асосида аралаш таркибли плашбоп матоларни ишлаб чиқариш ва сифат кўрсаткичларини асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қатламлари “аралаш” усулда боғланган икки қатламли ўнг ва тескари томони турли рангда ва хоссалари бир-биридан фарқ қиладиган турли сиртга эга аралаш таркибли плашбоп тўқима тури мураккаб тўқималар ўрилишларини лойиҳалаш орқали яратилган;
икки қатламли мураккаб тўқимани лойиҳалаш орқали физик-механик хусусиятлари яхшиланган пахта ва нитрон таркибли янги ассортиментдаги плашбоп тўқима ўнг томон сирти нитрон ипли, тескари томон сирти пахта ипли қилиб ишлаб чиқилган;
аралаш таркибли плашбоп тўқиманинг гигроскопик хусусиятини камайтириш мақсадида, яъни сув ўтказмаслик хоссаси нитрон ипининг мато ўнг томон сиртидаги иштирокини таъминлаш орқали яхшиланганлиги асосланган;
аралаш таркибли плашбоп тўқимани тузилиши ва шаклланиш жараёнига таъсир қилиш шароитларини ҳисобга олиб, танда ва арқоқ ипларини таранглигини тўқиманинг арқоқ бўйича зичлигига боғлиқлигини рационал қийматлари кўп омилли регрессион тенгламалар асосида аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Аралаш таркибли икки қатламли плашбоп мато ишлаб чиқариш ва сифат кўрсаткичларини тадқиқ этиш бўйича олинган натижалар асосида:
аралаш таркибли плашбоп матога Ўзбекистон Республикаси Интелектуал мулк агентлигининг саноат намунасига патент олинган (“Икки қатламли плашли мато”, № САП 2662). Натижада, икки қатламли ўрилишлар асососида қатламлари “аралаш” усулда боғланган плашбоп мато тайёрлаш имконияти яратилган;
таклиф этилаётган аралаш таркибли икки қатламли ўрилишдаги плашбоп мато ишлаб чиқариш ва юқори сифат кўрсаткичини таъминлаш “Ўзтўқимачиликсаноат” уюшмаси тасарруфидаги корхоналарда, шу жумладан, “АЛ-ҲАКИМ ПЛЮС” МЧЖ (Бухоро шаҳри) корхонасида амалиётга жорий қилинди (Ўзтўқимачиликсаноат уюшмаси 2024 йил 22 майдаги №03/25-1097-сон маълумотномаси). Натижада, ишқаланишга чидамлилиги, ҳаво ўтказувчанлиги ва сув ўказмаслиги яхшиланган икки қатламли тўқима ишлаб чиқарилган;
икки қатламли аралаш тола таркибли плашбоп матоларни ишлаб чиқариш бўйича берилган таклифлар “Ўзтўқимачиликсаноат” уюшмаси тасарруфидаги корхоналарда, шу жумладан, “Хоразм вилоятидаги “А-КАМОЛИДДИНИ-А” ф/х қарашли тўқув корхонасида амалиётга жорий қилинди (Ўзтўқимачиликсаноат уюшмаси 2024 йил 22 майдаги №03/25-1097-сонли маълумотномаси). Натижада, плашбоп матонинг ишқаланишга чидамлилиги 27,1% га ошиши янги ассортиментдаги плашбоп матоларни лойиҳалаш учун имкон яратилган.