Мирзоёқубов Комронбек Эркинбой ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Давлат Реестрига киритилган ғўза навларининг элита уруғларини етиштириш услубини такомиллаштириш”, 06.01.05-Селекция ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Qx1190.
Илмий раҳбар: Амантурдиев Алишер Балкибаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, DSc.05/08.05.2024.Qx.42.02.
Расмий оппонентлар: Рашидова Дилбар Каримовна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Дарманов Мухтор Мухаммадович, биология фанлари бўйича фалсафа доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Давлат Реестрига киритилган ғўза навларинининг элита уруғларини етиштириш услубини юқори технологик, ресурстежамкор экспресс усул ёрдамида тола сифат кўрсаткичларини баҳолаб таҳлил қилиш орқали такомиллаштириш ҳамда ғўза навларининг генетик софлигини таъминлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк маротаба элита уруғчилик хўжалиги лабораторияларида ғўза навларининг тола сифати - тола микронейри, юқори ўртача узунлиги, солиштирма узилиш кучи, узунлик бўйича бир хиллилик индекси, нур қайтариш коэффициенти, ва сарғишлик даражаси каби тола технологик кўрсаткичлари алгоритми орқали ҳисобланган ип йигирувчанлик коэффициенти (SCI) асосида баҳоланган; 
иккинчи йил уруғлик кўчатзоридан териб олинган оилавий теримларининг тола намуналари ип йигирувчанлик коэффициенти бўйича вариацион қаторлар кўринишида гуруҳлаштирилган ҳамда модал кўрсаткичли оилалар аниқланган;
нав популяциясида асосий тола сифат кўрсаткичлари бўйича ўзгарувчанлик коэффициенти аниқланган ва ип йигирувчанлик коэффициенти билан айрим тола сифат кўрсаткичлари орасидаги ўзаро корреляцион боғлиқликлар аниқланган;
ғўза уруғчилиги лабораторияларига меҳнат ресурсларини тежайдиган, таҳлилларнинг аниқлилик даражасини оширадиган замонавий инновацион технологиядан фойдаланилиб, толанинг ип йигирувчанлик коэффициенти асосида танлов ишлари олиб борилган ва оилалар кейинги йил ҳосили учун экишга тавсия этилган;
ғўза уруғчилиги лабораториялари меҳнат ресурсларини тежайдиган, таҳлилларнинг аниқлилик даражасини оширадиган усул - толанинг ип йигирувчанлик коэффициенти асосида танлов ишларини олиб бориш натижасида модал қийматли ва унга яқин бўлган намуналар сонининг 90,7 ва 94,1 фоизга ошиши ва навнинг генетик тозалигини сақланиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Давлат Реестрига киритилган ғўза навларининг элита уруғларини етиштириш услубини такомиллаштириш бўйича олиб борилган тадқиқотлар асосида: 
Таклиф этилаётган услуб ғўзанинг C-8290 нави бўйича Фарғона вилояти Олтиариқ туманидаги хусусий элита уруғчилик хўжалигида 30 гектар, Жиззах вилояти Шароф Рашидов элита уруғчилик хўжалиги МЧЖда 32 гектар ва ғўзанинг C-8286 нави бўйича Самарқанд вилояти Иштихон элита уруғчилик хўжалиги МЧЖда 40 гектар, жами 102 гектар майдонида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалик вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 2 декабрдаги № 05/01-05/02-05/04-03-432-sonли маълумотномаси). Натижада уруғчилик лабораторияларида янги услубдан фойдаланилганда намуналар чекланмаган миқдорда таҳлил қилиниб, навга хос бўлган намуналарни танлаб олиш имконияти ва таҳлилларнинг аниқлилик даражаси ортган ҳамда 8-10% юқори иқтисодий самарадорликка эришилган. 
Иккинчи йил уруғлик кўчатзори оилаларидан териб олинган тола намуналарида HVI ускунаси орқали ип йигирувчанлик коэффициенти бўйича танлов олиб бориш усули Абдукаримхожи ўғли Абдувалихожи хусусий элита уруғчилик хўжалиги, Самарқанд-Иштихон элита уруғчилик МЧЖ ва Шароф Рашидов элита уруғчилик хўжалиги МЧЖларида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалик вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 2 декабрдаги № 05/01-05/02-05/04-03-432-sonли маълумотномаси). Натижада, С-8290 ва С-8286 ғўза навлари уруғлик кўчатзорларидан териб олинган синов намуналарининг тола сифат кўрсаткичларидан ип йигирувчанлик коэффициенти мос равишда 153-155 ва 143-146 га ортганлиги аниқланган.
Ғўза навларида ип йигирувчанлик коэффициенти билан бошқа тола сифати белгиларининг ўзаро ижобий корреляцион боғлиқлиги маълумотлари асосида элита уруғчилик хўжликлари уруғлик кўчатзорларига экиш учун ип йигирувчанлик коэффициенти юқори бўлган, яъни модал қийматли ва унга яқин коэффициентга эга бўлган оиларнинг уруғлик чигитлари фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалик вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 2 декабрдаги № 05/01-05/02-05/04-03-432-sonли маълумотномаси). Натижада, ўрганилган нав популяцияларида модал қийматли ва унга яқин бўлган оилалар 90,7 ва 94,1 фоизгача ортганлиги аниқланган. 
Ғўза элита уруғчилик хўжаликларининг лабораторияларида синов намуналарининг тола сифат кўрсаткичлари HVI ускунаси ёрдамида баҳоланиб, тола ип йигирувчанлик коэффициенти асосида танлов ўтказиш услубидан фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалик вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 2 декабрдаги № 05/01-05/02-05/04-03-432-sonли маълумотномаси). Натижада, амалда фойдаланилаётган усулга нисбатан таҳлилларнинг аниқлилик даражаси ва таҳлил қилинаётган намуналар сони ортган ҳамда қўл меҳнати камайган, ип йигирувчанлик коэффициентининг ўзгарувчанлиги ғўзанинг C-8286 навида 5,79 дан 3,73 фоизгача, ғўзанинг C-8290 навида 14,3 дан 2,89 фоизгача қисқаришига эришилган.