Ўлмасов Фирдавс Ғайратовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қорин парда орти ноорган ўсмалари ҳамда уларнинг рецидивларини ташҳислаш ва даволаш самарадорлигини оширишнинг клиник-ташкилий жиҳатлари», 14.00.27 – «Хирургия», 14.00.33 – «Жамият саломатлиги. Соғлиқни сақлашда менежмент».
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.DSc/Tib928.
Илмий маслаҳатчилар: Жўраев Миржалол Дехканович, тиббиёт фанлари доктори, профессор. Ризаев Жасур Алимджанович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Рўзибоев Санжар Абдусаломович, тиббиёт фанлари доктори, доцент. Ярмухамедова Наргиза Анваровна, тиббиёт фанлари доктори, доцент. Junichi Sakamoto, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Япония).
Етакчи ташкилот: Соғлиқ билимлари университети (Туркия Республикаси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
қорин парда орти ноорган ўсмалар, уларнинг қайталаниши диагностикаси ва даволашни такомиллаштиришга каратилган чора-тадбирлар ишлаб чикиш ва самарадорлигини бахолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор қайталанувчи қорин парда орти ноорган ўсмаларида қайта жаррохлик амалиётини утказишнинг самарадорлиги тахлили асосида циторедуктив жаррохлик амалиётини куллаш натижасида беморларнинг уртача яшовчанлик ёши узайтирилганлиги исботланган;
илк борқорин парда орти ноорган ўсмалари билан оғриган беморларни даволаш самарадорлигини ошириш ва қайталанишларини профилактика қилиш учун кимётерапия ва нур терапияси билан биргаликда минимал инвазив жарроҳлик усуллари ҳамда фотодинамик терапия усулларини ўз ичига олган махалий эндоваскуляр ўсмани қон билан таминловчи қон томирни блокада қилиш асосланган;
қорин парда орти ноорган ўсмалари билан оғриган беморларда ўсманинг цитометрик, клиник хусусиятларини ҳамда гистологик текширув асосида қайси хужайрадан келиб чиқганини инобатга олган ҳолда қайталаниш салохияти асосланган;
қорин парда орти ноорган ўсмалари ривожланиши хавфи булган беморларга тиббий-скрининг тартибини амалга ошириш оркали касалликни эрта ташхислашга эришиш исботланган;
бирламчи резекция қилинмайдиган юқори даражадаги ўсмалар учун классик фраксиялаш режимида 40-46 Гр СОД билан операциядан олдинги нур терапиясини ўтказиш асосида даволаш протоколлари такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қорин парда орти ноорган ўсмалари ҳамда уларнинг рецидивларини ташҳислаш ва даволаш самарадорлигини оширишнинг клиник-ташкилий жиҳатлари бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида (Ўзбекистон Республикаси ССВ ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 22.10.2024 й. 07/48-сон хулосаси):
Биринчи илмий янгилик: илк бор қайталанувчи қорин парда орти ноорган ўсмаларида қайта жаррохлик амалиётини утказишнинг самарадорлиги тахлили асосида циторедуктив жаррохлик амалиётини куллаш натижасида беморларнинг уртача яшовчанлик ёши узайтирилганлиги исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Жиззах филиали 15.10.2024 й. 73/2024-сон буйруғи, Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Сирдаре филиали 15.10.2024 й. 77-Т/2024-сон буйруғи, Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашқадарё филиали 02.10.2024 й. 84-Т/2024-сон буйруғи ва Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро филиали 14.10.2024 й. 120/2024-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: асосланган ташкилий мезонлар қорин парда орти ноорган ўсмалари билан касалланган беморларни диспансер мониторинги босқичларида тиббий фаолият самарадорлигини оширади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: қорин парда орти ноорган ўсмалари ташхиси қўйилган беморларнинг клиник мониторинги билан беморларнинг стационар шароитда даволаш одатда умумий ўртача 1 нафар бемор учун 2730000 сўм, буджетдан ташқари 1570000 сўм маблағни иқтисод қилиш имқонини берган. Aмалий тиббиёт учун миниинвазив технологиялардан фойдаланиш беморларнинг стационарда қолиш муддатининг қисқариши, дори-дармон сарфи камайиши ҳисобига 1 бемор ҳисобида 1790000 сум тежалишига олиб келган. Бу маблағнинг тежалиши стационарда даволаниш муддатини камайтирди, шу асосда тиббий хизматга сарфланадиган маблағни тежалиши билан асосланган. Хулоса: ҳар бешинчи (61 - 22,1%) беморда кузатувнинг биринчи йилида ўсманинг қайталаниши 48 беморда (17,4%), 40 беморда (14,5%) ўсманинг қайталаниши қайд этилган. Беморларнинг атиги 35,1 фоизи 5 йилгача қайталанишсиз омон қолган. 5 йилгача тирик қолган 97 бемордан 20 ой ичида бирламчи таъсир қилиш соҳасида кейинги шаклланиш пайдо бўлди.
иккинчи илмий янгилик: илк борқорин парда орти ноорган ўсмалари билан оғриган беморларни даволаш самарадорлигини ошириш ва қайталанишларини профилактика қилиш учункимётерапия ва нур терапияси билан биргаликда минимал инвазив жарроҳлик усуллари ҳамда фотодинамик терапия усулларини ўз ичига олган махалий эндоваскуляр ўсмани қон билан таминловчи қон томирни блокада қилиш асосланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Жиззах филиали 15.10.2024 й. 73/2024-сон буйруғи, Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Сирдаре филиали 15.10.2024 й. 77-Т/2024-сон буйруғи, Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашқадарё филиали 02.10.2024 й. 84-Т/2024-сон буйруғи ва Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро филиали 14.10.2024 й. 120/2024-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: қорин парда орти ноорган ўсмалари билан оғриган беморларни бошқариш амалиётини ретроспектив баҳолаш бизга дастлабки ташхис қўйилган қорин парда орти ноорган ўсмалари ва қайталанишларни диспансер мониторинги босқичларида уларни даволашда қўлланиладиган стратегия ва тактикаларнинг ўрни ва ролини баҳолаш имқонини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: миниинвазив технологиялардан фойдаланиш беморларнинг стационарда қолиш муддатининг қисқариши, дори-дармон сарфи камайиши ҳисобига 1 бемор ҳисобида 1790000 сум тежалишига олиб келди. Бу маблағнинг тежалиши стационарда даволаниш муддатини камайтирди, шу асосда тиббий хизматга сарфланадиган маблағни тежалиши билан асосланган. Хулоса: Беморларнинг клиник кузатув остида бўлишига қарамай, такрорий қорин парда орти ноорган ўсмаларининг ерта ташхиси беморларнинг атиги 9,8% ни ташкил қилади. қорин парда орти ноорган ўсмалари билан оғриган беморлар учун биз ишлаб чиққан кузатув усули (1-илова) ўсманинг цитометрик ва клиник хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда оптимал ҳисобланади ва ўсма жараёнининг қайталанишини эрта ташхислашни яхшилайди ва шу билан ўсма жараёнининг натижасига таъсир қилади. 58,4% ҳолларда қорин парда орти ноорган ўсмалари тасодифан ташхис қўйилган, бу ретроперитонеал бўшлиққа, айниқса касалликни ултратовуш текшируви вақтида диққат билан профилактика текширувларини ўтказишни муҳим қилади. Шунингдек, кадрларни тасвирлаш усуллари бўйича ўқитиш ва қайта тайёрлаш жараёнида ретроперитонеал шаклланишларни ташхислашга бағишланган алоҳида курсни ўтказиш керак.
учинчи илмий янгилик: қорин парда орти ноорган ўсмалари билан оғриган беморларда ўсманинг цитометрик, клиник хусусиятларини ҳамда гистологик текширув асосида қайси хужайрадан келиб чиқганини инобатга олган ҳолда қайталаниш салохияти асосланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Жиззах филиали 15.10.2024 й. 73/2024-сон буйруғи, Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Сирдаре филиали 15.10.2024 й. 77-Т/2024-сон буйруғи, Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашқадарё филиали 02.10.2024 й. 84-Т/2024-сон буйруғи ва Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро филиали 14.10.2024 й. 120/2024-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: кимётерапия ва нур терапияси билан биргаликда минимал инвазив жарроҳлик усуллари беморларнинг даволаш самарорлигини ошириш имқонини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: каминвазив аралашувларни устувор қўллаш билан инструментал ва лаборатория имқониятларидан одатда умумий ўртача 1180400 сўм сарфланади. Беморларга юқоридаги тавсия қилинган минимал инвазив жарроҳликни ҳисобга олсак, йиллик иқтисодий кўрсаткич 5311800 сўмни ташкил етади. Хулоса: Операциядан кейинги эрта асоратлар қорин парда орти ноорган ўсмаларини даволашда тажрибаси бўлмаган шифокорлар орасида икки баравар кўп учрайди ва 3,1% га нисбатан 7,7% ни ташкил қилади, операциядан кейинги кеч асоратлар 3 баравар кўп, 11,5% га нисбатан 4%, 36,5% ҳолларда тегишли тажрибага эга бўлмаган мутахассислар операциядан кейинги давр, қолдиқ ўсма қолди. Шу муносабат билан қорин бўшлиғи онкологик жарроҳлиги бўйича ихтисослашган шифокорлар ва тиббий тасвирлаш бўйича мутахассислар, олий ўқув юртидан кейинги таълим курсларида ретроперитонеал ўсмаларни ташхислаш ва даволаш бўйича мутахассисларни тайёрлаш дастурини тайёрлаш зарур. Шунингдек, қорин парда орти ноорган ўсмалари билан оғриган беморларни ташхислаш ва даволаш натижаларини яхшилаш учун ходимлар таркибига "Ретропареотолог" тор мутахассислигини қўшиш керак.
тўртинчи илмий янгилик: қорин парда орти ноорган ўсмалариривожланиши хавфи булган беморларга тиббий-скрининг тартибини амалга ошириш оркали касалликни эрта ташхислашга эришиш исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Жиззах филиали 15.10.2024 й. 73/2024-сон буйруғи, Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Сирдаре филиали 15.10.2024 й. 77-Т/2024-сон буйруғи, Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашқадарё филиали 02.10.2024 й. 84-Т/2024-сон буйруғи ва Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро филиали 14.10.2024 й. 120/2024-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: қорин парда орти ноорган ўсмалари билан оғриган беморларни бошқариш амалиётини ретроспектив баҳолаш бизга дастлабки ташхис қўйилган қорин парда орти ноорган ўсмалари ва қайталанишларни диспансер мониторинги босқичларида уларни даволашда қўлланиладиган стратегия ва тактикаларнинг ўрни ва ролини баҳолаш имқонини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: каминвазив аралашувларни устувор қўллаш билан инструментал ва лаборатория имқониятларидан одатда умумий ўртача 2480400 сўм сарфланади. Беморларга юқоридаги тавсия қилинган минимал инвазив жарроҳликни ҳисобга олсак, йиллик иқтисодий кўрсаткич 7186400 сўмни ташкил етади. Хулоса: Такрорий қорин парда орти ноорган ўсмаларини даволашнинг тўлиқ курсини тугатгандан сўнг, беморларнинг ҳар учдан бирида (36,9%) вазият деярли соғлом деб баҳоланди. Беморларнинг қарийб ярми (45,7%) даврий тиббий кузатув, симптоматик терапия ёки парваришловчига муҳтож эди. Беморларнинг 14,9 фоизи амалда ишга яроқсиз эди. Беморларнинг 2,5 фоизи ҳаётнинг охирги босқичида. қорин парда орти ноорган ўсмалари қайталанишларини даволаш, беморларнинг 33,3 фоизида самарадорлик тикланди, турли даражадаги ногиронлик 63,1 фоизни ташкил этди.
бешинчи илмий янгилик: бирламчи резекция қилинмайдиган юқори даражадаги ўсмалар учун классик фраксиялаш режимида 40-46 Гр СОД билан операциядан олдинги нур терапиясини ўтказиш асосидадаволаш протоколлари такомиллаштирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Жиззах филиали 15.10.2024 й. 73/2024-сон буйруғи, Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Сирдаре филиали 15.10.2024 й. 77-Т/2024-сон буйруғи, Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашқадарё филиали 02.10.2024 й. 84-Т/2024-сон буйруғи ва Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро филиали 14.10.2024 й. 120/2024-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: диагностика усулларини такомиллаштириш, жарроҳлик даволаш, қайталанишларни бошқариш ва даволаш стандартларини яратишда намоён бўлади, бу эса беморларнинг хаёт сифати ва умр кўриш давомийлигини оширади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: беморларни стационар шароитда даволаш одатда умумий ўртача 4893350 сўм сарфланади. Бу сумманинг ичида оператив даво ва 2 кун реанимация ва 5-7 кун интенсив терапия бўлимидаги ўрин-кунлар 1829900 (431300 + 1398600) сўмни ташкил қилади. Беморларга юқоридаги тавсия қилинган комплекс даво натижасида лапароскопик жарроҳлик амалиётини ҳисобга олсак, йиллик иқтисодий кўрсаткич 3659800 сўмни (2 та беморга) ташкил етади. Хулоса: Бир ёки бир нечта аъзо ва тўқималарнинг қўшимча резекцияси билан мултивисцерал аралашувлардан кенгроқ фойдаланиш зарур, бу эса 44 (61,1%) комбинацияланган резекция қилинган 33 (45,8%) беморда амалга оширилган, бу бажарилган операцияларда қўшимча радикализмни таъминлайди.