Аширбоев Ахроржон Тиркаш ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ишни судга қадар юритишда суриштирув ва дастлабки терговни тўхтатишни такомиллаштириш”, “12.00.09 – Жиноят процесси. Криминалистика, тезкор-қидирув ҳуқуқ ва суд экспертизаси”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.PhD/Yu552.
Илмий раҳбар: Ражабов Бахтиёр Алмахматович, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси, DSc.31/30.12.2019.Yu.25.02.
Расмий оппонентлар: Раджабова Мавжуда Абдуллаевна, юридик фанлар доктори, профессор; Хамидов Бахтиёржон Хамидович, юридик фанлар бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети.
II. Тадқиқотнинг мақсади ишни судга қадар юритишда суриштирув ва дастлабки терговни тўхтатиш институтини такомиллаштиришга қаратилган таклиф ҳамда тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
жиноят содир этгандан кейин, бироқ ҳукм чиқарилгунига қадар руҳий ҳолати бузилганлиги аниқланган шахсга нисбатан тиббий йўсиндаги мажбурлов чоралари тайинланганда жиноят ишини юритиш руҳий ҳолат бузилган пайтдан бошлаб, соғайгунга қадар тўхтатилиши лозимлиги асослантирилган;
иммунитет ҳуқуқига эга бўлган шахсни дахлсизлик ҳуқуқидан маҳрум қилиш мақсадида тегишли ваколатли мансабдор шахслар томонидан сўров (тақдимнома)лар киритиш ва уларнинг натижаларини олиш учун узоқ вақт талаб этилаётганлигини инобатга олиб, жиноят-процессуал қонунда жиноят ишини тергов қилишни тўхтатишнинг янги асосини киритиш зарурати асослантирилган;
жиноят ишини тергов қилишни тўхтатиш тўғрисида қарор чиқарилаётганида унда олиб қўйилган ашёвий далиллар ва бошқа нарсаларнинг сақланаётган жойи белгиланиши, ушбу обектлар, махсус сақлашга топширилиши лозим бўлмаса, тўхтатилган жиноят иши тугатилгунига қадар суриштирув ёки дастлабки тергов юритилган жойда сақланиши ва иш бошқа тергов органига топширилаётган вақтда иш билан бирга топширилиши лозимлиги асослантирилган;
тиббий муассасага жойлаштирилган айбланувчига нисбатан стационар суд экспертизасини ўтказиш ва унинг хулосасини олиш учун кўп муддат талаб этилишини инобатга олиб, жиноят-процессуал қонунда жиноят ишини тергов қилишни тўхтатишнинг янги асосини киритиш зарурати асослантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ишни судга қадар юритишда суриштирув ва дастлабки терговни тўхтатишни такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
жиноят содир этгандан кейин, бироқ ҳукм чиқарилганга қадар руҳий ҳолати бузилганлиги аниқланган шахсга нисбатан тиббий йўсиндаги мажбурлов чоралари тайинланганда жиноят ишини юритиш руҳий ҳолат бузилган пайтдан бошлаб, соғайгунга қадар тўхтатилиши лозимлигига доир таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2022-йил 14-майдаги “Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг жиноят ишлари бўйича айрим қарорларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги 9-сон қарорининг 7-банди биринчи хатбошисини ишлаб чиқилишида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий судининг 2024-йил 24-апрелдаги 03-23-302-24-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг инобатга олиниши тиббий йўсиндаги мажбурлов чораларини қўллаш масаласи ҳал қилинаётган ишларда ишни юритишга масъул бўлган шахсларнинг иш юритувини тўхтатиш билан боғлиқ ҳаракатларини тартибга солишга ҳамда қонуннинг тўғри татбиқ этилишига хизмат қилган;
иммунитет ҳуқуқига эга бўлган шахсни дахлсизлик ҳуқуқидан маҳрум қилиш мақсадида тегишли ваколатли мансабдор шахслар томонидан сўров (тақдимнома)лар киритиш ва уларнинг натижаларини олиш учун узоқ вақт талаб этилаётганлиги инобатга олиниб, жиноят-процессуал қонунда жиноят ишини тергов қилишни тўхтатишнинг янги асосини киритилишига доир таклифлардан янги таҳрирда ишлаб чиқилган Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодекси лойиҳасининг 411-моддасини ишлаб чиқилишида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратурасининг 2024-йил 24-декабрдаги 27/2-359-24-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг инобатга олиниши дахлсизлик ҳуқуқидан маҳрум қилиш мақсадида айбланувчини жиноий жавобгарликка тортиш юзасидан розилик бериш ҳақида сўров юборилган ишлар бўйича жиноят ишини тергов қилишни тўхтатиш орқали суриштирув ва дастлабки тергов муддатларини самарасиз сарфланишининг олди олинишига хизмат қилган;
жиноят ишини тергов қилишни тўхтатиш тўғрисида қарор чиқарилаётганида унда олиб қўйилган ашёвий далиллар ва бошқа нарсаларнинг сақланаётган жойи белгиланиши, ушбу обектлар, махсус сақлашга топширилиши лозим бўлмаса, тўхтатилган жиноят иши тугатилгунига қадар суриштирув ёки дастлабки тергов юритилган жойда сақланиши ва иш бошқа тергов органига топширилаётган вақтда иш билан бирга топширилиши лозимлигига оид таклифларидан Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси, Олий суди, Давлат хавфсизлик хизмати, Ички ишлар вазирлиги, Мудофаа вазирлиги, Давлат божхона қўмитаси, Давлат солиқ қўмитасининг 2021-йил 29-августдаги “Суриштирув, дастлабки тергов ва суд муҳокамаси давомида ашёвий далиллар, моддий қимматликлар ва бошқа мол-мулкни олиб қўйиш (қабул қилиш), ҳисобга олиш, сақлаш, бериш, сотиш, қайтариш, йўқ қилиб ташлаш тартиби тўғрисидаги йўриқномани тасдиқлаш ҳақида”ги 60-ҚҚ-сон қарорининг 56-банди биринчи хатбошисини ишлаб чиқилишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратурасининг 2024-йил 30-майдаги 30/18-778-24-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг инобатга олиниши тергови тўхтатилган ишлар доирасида иш бўйича олиб қўйилган ашёвий далиллар ва бошқа нарсалар қай йўсинда сақланиши билан боғлиқ тартибни белгилаб беришга ва бу борадаги ҳуқуқий бўшлиқларнинг тўлдирилишига хизмат қилган;
тиббий муассасага жойлаштирилган айбланувчига нисбатан стационар суд экспертизасини ўтказиш ва унинг хулосасини олиш учун кўп муддат талаб этилишини инобатга олиб, жиноят-процессуал қонунда жиноят ишини тергов қилишни тўхтатишнинг янги асосини киритишга доир таклиф ва тавсиялардан янги таҳрирда ишлаб чиқилган Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодекси лойиҳасининг 411-моддасини ишлаб чиқилишида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратурасининг 2024-йил 24-декабрдаги 27/2-359-24-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг инобатга олиниши жиноят ишда айбланувчи сифатида жалб этилган шахслар суд экспертизаларини ўтказиш учун тиббий муассасада стационар кўрикда бўлган вақтда жиноят ишини тергов қилишни тўхтатиш орқали суриштирув ва дастлабки тергов муддатларини асоссиз сарфланишининг олди олинишига хизмат қилган.