Косимова Зарина Алижон қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертациясиҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берилган фан ишлаб чиқариш номи): “Мактаб таълими сифатини баҳолаш тизимида ўзгаришларни бошқаришни такомиллаштириш”, 08.00.13-“Менежмент” (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.1.PhD/Iqt1342.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги давлат бошқаруви академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви академияси қошидаги илмий даражалар берувчи DSc.20/13.05.2020.I.23.01.
Расмий оппонентлар: и.ф.д., проф. Насимов Дилмурод Абдуллаевич, и.ф.д., проф. Абдураҳмонова Гулнора Қаландаровна.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат Транспорт университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади. Мактаб таълими сифатини баҳолаш тизимида ўзгаришларни бошқаришни такомиллаштириш бўйича илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
услубий ёндашувга кўра “ўзгаришларни бошқариш” тушунчасининг иқтисодий мазмуни иқтисодиётнинг соҳа ва тармоқларида ўзгаришларни амалга ошириш учун таълим сифатини баҳолашдаги ўзгаришларга эҳтиёжни ҳис қилиш зарурлиги, бунинг учун мамлакат таълим тизимидаги ислоҳотларни таҳлил қилиш, хорижий мамлакатлар таълим тизимидаги ўзгаришларни бошқариш ёндашувларини ўрганиш нуқтаи назаридан такомиллаштирилган;
илмий-тадқиқот ва таълим хизматларини кўрсатишда ўз тавсифига кўра хусусий секторда нисбатан самарали ташкил этилувчи ва ривожланувчи соҳа ва жараёнларни аниқлаш ҳамда изчил равишда мазкур секторга ўтказиш асосида унинг салмоғини кенгайтириш орқали рақобат муҳитини ривожлантириш таклифи ишлаб чиқилган;
таълим-тарбия муассасаларининг раҳбар ходимлари, педагог ва мураббийларининг фаолият самарадорлигига қараб рағбатлантириш механизми мактабларда ўз-ўзини баҳолаш фаолиятида “1-даражали ўқитувчи”, “2-даражали намунали ўқитувчи” ва “3-даражали етакчи ўқитувчи” мезонларини татбиқ этиш асосида такомиллаштирилган;
мактаб таълими сифатини баҳолаш тизимини бошқаришни Халқаро баҳолаш дастурлари (ПИСА, ТИМСС, ПИРЛС) тамойиллари асосида манфаатдор субектларнинг баҳолашдаги ўзгаришлардан хабардорлигини таъминлаш механизми орқали такомиллаштириш таклифи асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Мактаб таълими сифатини баҳолаш тизимида ўзгаришларни бошқаришни такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
услубий ёндашувга кўра “ўзгаришларни бошқариш” тушунчасининг иқтисодий мазмунини иқтисодиётнинг соҳа ва тармоқларида ўзгаришларни амалга ошириш учун таълим сифатини баҳолашдаги ўзгаришларга эҳтиёжни ҳис қилиш зарурлиги, бунинг учун мамлакат таълим тизимидаги ислоҳотларни таҳлил қилиш, хорижий мамлакатлар таълим тизимидаги ўзгаришларни бошқариш ёндашувларини ўрганиш нуқтаи назаридан такомиллаштириш бўйича назарий-услубий ишланмалардан олий ўқув юртлари талабалари учун тавсия этилган “Ишлаб чиқариш менежменти” номли ўқув қўлланмани тайёрлашда фойдаланилган (Тошкент давлат иқтисодиёт университети ректорининг 2023 йил 26 июндаги 211-сонли буйруғи). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида талабаларда мамлакат таълим тизимидаги ислоҳотларни таҳлил қилиш ҳамда хорижий мамлакатлар таълим тизимидаги ўзгаришларни бошқариш ёндашувларини ўрганиш нуқтаи назаридан такомиллаштирилган “ўзгаришларни бошқариш” тушунчасининг иқтисодий мазмуни бўйича назарий билимларни кенгайтириш имкони яратилган;
илмий-тадқиқот ва таълим хизматларини кўрсатишда ўз тавсифига кўра хусусий секторда нисбатан самарали ташкил этилувчи ва ривожланувчи соҳа ва жараёнларни аниқлаш ҳамда изчил равишда мазкур секторга ўтказиш асосида унинг салмоғини кенгайтириш орқали рақобат муҳитини ривожлантириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 6 ноябрдаги “Ўзбекистоннинг янги тараққиёт даврида таълим-тарбия ва илм-фан соҳаларини ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-6108-сон Фармонида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигининг 2025 йил 17 январдаги 03-33-138-сон маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида ҳудудларда 573 та нодавлат таълим ташкилотларини ташкил этиш ва давлат-хусусий шерикликни ривожлантириш имкони яратилган;
таълим-тарбия муассасаларининг раҳбар ходимлари, педагог ва мураббийларининг фаолият самарадорлигига қараб рағбатлантириш механизми мактабларда ўз-ўзини баҳолаш фаолиятида “1-даражали ўқитувчи”, “2-даражали намунали ўқитувчи” ва “3-даражали етакчи ўқитувчи” мезонларини татбиқ этиш асосида такомиллаштириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 6 ноябрдаги “Ўзбекистоннинг янги тараққиёт даврида таълим-тарбия ва илм-фан соҳаларини ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-6108-сон Фармонида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигининг 2025 йил 17 январдаги 03-33-138-сон маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида таълим-тарбия муассасаларининг раҳбар ходимлари, педагог ва мураббийларининг фаолиятининг муҳим самарадорлик кўрсаткичлари (КПИ) асосида рағбатлантириш жорий этилган;
мактаб таълими сифатини баҳолаш тизимини бошқаришни Халқаро баҳолаш дастурлари (ПИСА, ТИМСС, ПИРЛС) тамойиллари асосида манфаатдор субектларнинг баҳолашдаги ўзгаришлардан хабардорлигини таъминлаш механизми орқали такомиллаштириш бўйича берилган таклиф Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Таълим сифатини назорат қилиш давлат инспексияси ва Ўзбекистон Республикаси халқ таълими вазирлигининг 2020 йил 8 майдаги “Халқ таълими тизимида таълим сифатини бахолаш соҳасидаги халқаро тадқиқотларга тайёргарлик кўришга йўналтирилган таянч мактаблар фаолиятини ташкил этиш ҳақида”ги 17-сон ва 23 ққ-сон Қўшма Қарорида ўз аксини топди (Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигининг 2025 йил 17 январдаги 03-33-138-сон маълумотномаси). Натижада тадбирларнинг тизимли ва самарали ташкил этиш мақсадида 348 та таянч мактаблар фаолияти ташкил этилди, уларга ҳудуддаги яқин манзилларда жойлашган мактабларни бириктирилди ҳамда таянч мактабларда ўқув машғулотлари, семинар-тренинглар, давра суҳбатларини ўтказиш белгиланди.
