Қурбонов Шовқи Джураевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақидаги эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ситрус мевалар етиштиришни иқтисодий рағбатлантириш йўллари”, 08.00.04 – Қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Iqt.2122.
Илмий раҳбар: Aлиев Яшнаржон Егамбердиевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университети, PhD.03/30.01.2020.I.20.06.
Расмий оппонентлар: Убайдуллаев Кайрулла, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Фарманов Жонибек Зиядуллаевич, иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади: Республикада ситрус меваларни йетиштириш тизимини ривожлантириш ва тармоқ самарадорлигини ошириш рағбатлантириш юзасидан илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
иссиқликдан фойдаланиш самарадорлиги ҳамда углевод ажратмалари каби индексларга кўра барқарор қишлоқ хўжалиги амалиётини жорий етишни “нобарқарор” [0,1-0,33], “турғун” [0,34-0,61] ва “барқарор” [0,62-1,0] даражалардаги баҳолаш мезонлари асосланган;
ситрус меваларни этиштиришни давлат томонидан иқтисодий рағбатлантиришда экспортёр корхоналарнинг транспорт харажатларининг бир қисмини қоплаб беришда валюта курсига асосланиш, энергия сарфини либераллаштириш, томорқа ерининг сифат кўрсаткичидан келиб чиққан ҳолда табақали солиқ қўллаш таклифи асосланган;
кичик ҳажмда маҳсулот етиштирувчи деҳқон хўжаликларига кўрсатилаётган хизматлар сифати ошириш мақсадида “Ситрус мевалар етиштирувчиларга хизматлар кўрсатиш маркази” ҳамда марказ таркибида ҳудудларда фаолият юритувчи “Ситрус диагностика марказлари”ни ташкил етиш таклифи асосланган;
Қашқадарё вилоятида истиқболда аҳоли бандлиги, энергия таъминоти ва экспорт-импорт кўрсаткичларидаги тенденсияларни инобатга олган ҳолда ситрус меваларни этиштириш ҳажми ўзгаришининг 2030 йилга қадар прогноз параметрлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистонда ситрус меваларни етиштириш тизимини ривожлантириш бўйича ишлаб чиқилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар асосида:
иссиқликдан фойдаланиш самарадорлиги ҳамда углевод ажратмалари каби индексларга кўра барқарор қишлоқ хўжалиги амалиётини жорий этишни “нобарқарор” [0,1-0,33], “турғун” [0,34-0,61] ва “барқарор” [0,62-1,0] даражалардаги баҳолаш мезонларидан фойдаланиш таклифи Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий маркази томонидан амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 8 октябрдаги 05/06-02-874-сон маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида ушбу кўрсаткичлар турли тоифадаги хўжаликлар кесимида ишлаб чиқариш самарадорлигини таҳлил қилиш ва улар орқали йирик ва майда ситрус маҳсулотларини етиштираётган хўжаликларда харажатлар ҳисобини юритиш, ресурсларни тўғри тақсимлаш имконини берган;
ситрус меваларни етиштиришни давлат томонидан иқтисодий рағбатлантиришда экспортёр корхоналарнинг транспорт харажатларининг бир қисмини қоплаб беришда валюта курсига асосланиш, энергия сарфини либераллаштириш, томорқа ерининг сифат кўрсаткичидан келиб чиққан ҳолда табақали солиқ қўллаш таклифи Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий маркази томонидан амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 8 октябрдаги 05/06-02-874-сон маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида ушбу таклиф ситрус етиштирувчи фермер хўжаликларини иқтисодий рағбатлантириш мақсадида уларга солиқ, кредит, божхона имтиёзларини бериш, субсидиялар ажратиш ва харажатларнинг бир қисмини қоплаш, шунингдек, ажратилган ерларда иқлим шароитини ҳисобга олган ҳолда иқтисодий қўллаб-қувватлаш, мазкур фермер хўжаликларида ҳудудий ёндашувларни ишлаб чиқиш орқали табақалаштирилган рағбатлантириш механизмларини жорий етиш ишлаб чиқариш самарадорлигини 20-25 фоизга ошириш имконини берган;
кичик ҳажмда маҳсулот етиштирувчи деҳқон хўжаликларига кўрсатилаётган хизматлар сифати ошириш мақсадида “Ситрус мевалар етиштирувчиларга хизматлар кўрсатиш маркази” ҳамда марказ таркибида ҳудудларда фаолият юритувчи “Ситрус диагностика марказлари”ни ташкил етиш таклифи Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий маркази томонидан амалиётга жорий етилган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 8 октябрдаги 05/06-02-874-сон маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий етилиши натижасида ситрус меваларни етиштиришда илмий салоҳиятли кадрлар тайёрлаш кўламини кенгайтириш, ситрус меваларининг интеграциялашув жараёнидаги хизматлар самардорлигини кенгайтириш борасидаги илмий тадқиқотлар натижасида уларга хизмат кўрсатувчи субъектлар фаолиятини ривожлантириш, маслаҳат-сервис тузилмаларини рағбатлантириш орқали ишлаб чиқарилаётган маҳсулот сифати ва бозоргирлигини оширишга ва рақобатбардош маҳсулотлар ҳажмини 25-30 фоизга ошириш имконини берган;
Қашқадарё вилоятида истиқболда аҳоли бандлиги, энергия таъминоти ва экспорт-импорт кўрсаткичларидаги тенденсияларни инобатга олган ҳолда ситрус меваларни етиштириш ҳажми ўзгаришининг 2030 йилга қадар ишлаб чиқилган прогноз параметрлари Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий маркази томонидан амалиётга жорий етилган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 8 октябрдаги 05/06-02-874-сон маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий етилиши натижасида прогноз кўрсаткичларидан маҳсулот ишлаб чиқариш, сотиш, бозор талабини қондириш, ҳудудларда қисқа ва ўрта муддатли дастурларни яратиш ва улардан самарали фойдаланиш ҳамда истеъмол товарлари бозорида талаб ва таклиф мувозанатини тўғри тақсимлаш, савдо ва хизмат кўрсатиш самарадорлигини 25 фоизгача ошириш имкони яратилган.