Олимова Азиза Зокировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Бош мия шикастланишлари турли босқичларида жигар морфометрик параметрларининг қиёсий тавсифи», 14.00.02 – Морфология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.1. РhD/Tib2369.
Илмий раҳбар: Тешаев Шухрат Жумаевич, тиббиёт фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/29.02. 2024.Tib.93.01.
Расмий оппонентлар: Зокирова Наргиза Баходировна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Ишигов Ибрагим Агаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Қозоғистон Республикаси).
Етакчи ташкилот: Туркия соғлик билимлари университети (Туркия Республикаси).
II. Тадқиқотнинг мақсади: жигарнинг морфометрик кўрсаткичларини меъёрда ва бош мия шикастланишининг турли босқичларида ўрганиш, уни коррекциялаш усулларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
уч ойлик оқ зотсиз каламушлар жигарининг ўзига ҳос меъёрий морфологик ва морфометрик параметрлари аниқланган;
илк бор симуляция қилинган бош мия шикастланишининг турли даврларида оқ зотсиз каламушларда жигар капиллярлари ҳолати ва ички ўт йўллари, жигарнинг структуравий тузилиши жигар тўқимаси деструкцияси ривожланиши ва ушбу ҳолатнинг морфофункционал ўзгаришлари аниқланган;
бўлакчалараро артерия, вена ва ўт йўлининг шикастланишнинг бошланишида кенгайиб, кейинчалик торайиб бориши жигарда қон айланишининг бузилишига ва шу соҳадан ёғли дистрофия бошланишига олиб келиши аниқланган;
уч ойлик оқ зотсиз каламушлар жигарининг морфометрик кўрсаткичларини нейропротектор дори воситалари билан коррекциядан кейин солиштирилган ва бош мия шикастланишларида нейропротекция дори воситаларини қўллаш жигарда оғир асоратларни олдини олиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Бош мия шикастланишлари турли босқичларида жигар морфометрик параметрларининг қиёсий тавсифини ўрганиш орқали эрта ташхислаш ва асоратларнинг олдини олиш усулларини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: уч ойлик оқ зотсиз каламушлар жигарининг ўзига ҳос меъёрий морфологик ва морфометрик параметрлари аниқлангани бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий фаолиятини мувофиқлаштириш бўлимининг 07.01.23 йил №8n-р/41-сон хулосаси билан тасдиқланган «Бош мия шикастланишларининг турли даврларида жигарнинг морфометрик параметрларини аниқлаш усули» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Бухоро вилоят патологик анатомия бюросининг 25.10.2023 йилдаги 9-сон, Хоразм вилоят патологик анатомия бюросининг 25.10.2023 йилдаги 46-сон, ҳамда Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий – амалий тиббиёт маркази (РИО ва РИАТМ) Бухоро филиалининг 31.10.2023 йилдаги 01/327-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2023 йил 1 июндаги 01/04/2997-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: жигар тўқимасининг меъёрий морфологик ва морфометрик параметрларини билиш беморларни эрта ташхислаш ва асоратларнинг олдини олиш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: жигар тўқимасининг меъёрий морфологик ва морфометрик параметрларини билиш беморларни эрта ташхислаш ва асоратларнинг олдини олиш орқали иқтисодий самарадорликка эришилган бўлиб 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 134700 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 34000 сўмга иқтисод қилинади.
иккинчи илмий янгилик: илк бор симуляция қилинган бош мия шикастланишининг турли даврларида оқ зотсиз каламушларда жигар капиллярлари ҳолати ва ички ўт йўллари, жигарнинг структуравий тузилиши жигар тўқимаси деструкцияси ривожланиши ва ушбу ҳолатнинг морфофункционал ўзгаришлари аниқланганлиги бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий фаолиятини мувофиқлаштириш бўлимининг 07.01.23 йил №8n-р/41-сон хулосаси билан тасдиқланган «Бош мия шикастланишларининг турли даврларида жигарнинг морфометрик параметрларини аниқлаш усули» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Бухоро вилоят патологик анатомия бюросининг 25.10.2023 йилдаги 9-сон, Хоразм вилоят патологик анатомия бюросининг 25.10.2023 йилдаги 46-сон, ҳамда Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий – амалий тиббиёт маркази (РИО ва РИАТМ) Бухоро филиалининг 31.10.2023 йилдаги 01/327-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2023 йил 1 июндаги 01/04/2997-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: бош мия шикастланишининг турли даврларида жигар тўқимаси параметрларининг ўзгариши исботланганлигини ҳисобга олиниши даволаниш самарасини ошириш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: бош мия шикастланиши пайтида жигар тўқимаси параметрларининг ўзгариши исботланганлигини ҳисобга олиниши даволаниш самарасини оширишга имкон бериши исботланганлиги: беморнинг шифохонада қолиш муддатини қисқартириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори 360000 сўмга иқтисод қилинади.
учинчи илмий янгилик: бўлакчалараро артерия, вена ва ўт йўлининг шикастланишнинг бошланишида кенгайиб, кейинчалик торайиб бориши жигарда қон айланишининг бузилишига ва шу соҳадан ёғли дистрофия бошланишига олиб келиши аниқланганлиги тўғрисидаги таклифлар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий фаолиятини мувофиқлаштириш бўлимининг 07.01.23 йил №8n-р/41-сон хулосаси билан тасдиқланган «Бош мия шикастланишларининг турли даврларида жигарнинг морфометрик параметрларини аниқлаш усули» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Бухоро вилоят патологик анатомия бюросининг 25.10.2023 йилдаги 9-сон, Хоразм вилоят патологик анатомия бюросининг 25.10.2023 йилдаги 46-сон, ҳамда Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий – амалий тиббиёт маркази (РИО ва РИАТМ) Бухоро филиалининг 31.10.2023 йилдаги 01/327-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2023 йил 1 июндаги 01/04/2997-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: бош мия шикастланиши турли даврларида жигар тўқимаси гемомикроциркулятор ўзанидаги ўзгаришларни билиш эрта ташхислаш ва асоратларнинг олдини олиш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: бош мия шикастланиши турли даврларида жигар тўқимаси гемомикроциркулятор ўзанидаги ўзгаришларни ўрганилганлиги ўз навбатида мазкур касалларда асоратларнинг олдини олиш чора тадбирларини белгилашга имкон бериши исботланганлиги: беморнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 3 кунга қисқартириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори 500000 сўмга бюджет маблағларидан иқтисод қилинади.
тўртинчи илмий янгилик: уч ойлик оқ зотсиз каламушлар жигарининг морфометрик кўрсаткичларини нейропротектор дори воситалари билан коррекциядан кейин солиштирилган ва бош мия шикастланишларида нейропротексия дори воситаларини қўллаш жигарда оғир асоратларни олдини олиши исботланганлиги бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий фаолиятини мувофиқлаштириш бўлимининг 07.01.23 йил №8n-р/41-сон хулосаси билан тасдиқланган «Бош мия шикастланишларининг турли даврларида жигарнинг морфометрик параметрларини аниқлаш усули» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Бухоро вилоят патологик анатомия бюросининг 25.10.2023 йилдаги 9-сон, Хоразм вилоят патологик анатомия бюросининг 25.10.2023 йилдаги 46-сон, ҳамда Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий – амалий тиббиёт маркази (РИО ва РИАТМ) Бухоро филиалининг 31.10.2023 йилдаги 01/327-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2023 йил 1 июндаги 01/04/2997-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: бош мия шикастланишларида нейропротексия дори воситаларини қўллаш жигарда ривожланиш эҳтимоли юқори бўлган ҳаётга хавф туғдирувчи асоратларни олдини олиш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: бош мия шикастланишларида нейропротексия дори воситаларини қўллаш жигарда ривожланиш эҳтимоли юқори бўлган асоратларни олдини олиш ҳисобига беморнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 3,0 кунга қисқартириб, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 540000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 75000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган ва иқтисодий самарадорликка эришилган.
