Алихонов Сардорбек Абдувахобовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Паркинсон касаллиги эрта ва кечки босқичларида даволаш усулларига дифференциал ёндашув», 14.00.13-Неврология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.3.PhD/Tib3033.
Илмий раҳбар: Раимова Малика Мухамеджановна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат стоматология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/05.05.2023.Tib.30.04.
Расмий оппонентлар: Рахматуллаева Гулнора Кутбитдиновна, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Абдуллаева Наргиза Нурмаматовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ритмик транскраниал магнит стимуляция орқали Паркинсон касаллиги эрта ва кечки босқичларида мотор ва номотор симптомларни даволаш самарадорлигини аниқлаш ва оптималлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Паркинсон касаллиги шакли, етакчи симптоми ва касаллик босқичига мос равишда рТМС муолажаси ўтказиш даво самарадорлигини ошириши ва уни узоқ вақт сақланишига ёрдам бериши аниқланган;
мотор симптомлар учун тормозловчи ва номотор симптомлар учун қўзғатувчи таъсирга эга импулслардан фойдаланиш, симптомларни оғирлик даражасини камайтириши ва импулслар таъсирида мотор симптомлар нисбатан юқори даражада пасайиши аниқланган;
бир сеанс вақтида ҳам мотор, ҳам номотор симптомларни даволаш учун протоколарни биргаликда қўллашни ўз ичига олган патогенетик асосланган терапия усули ишлаб чиқилган ва бу ёндашув номотор симптомларни камайтириши, беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаши исботланган;
рТМСда мияча сохасига тормозловчи импулслар қўйиш титроқ ва бошқа мотор симптомларни даволашда юқори самарадорликка эга эканлиги аниқланган ва касаллик мотор ва номотор симптомлар даражаси ва касаллик босқичларига кўра транскраниал магнит стимуляция орқали даволаш усулини мақбуллаштирилган мезонлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:                    
Тадқиқот давомида ПК эрта ва кечки босқичларида мотор ва номотор симптомлар ТМС терапия орқали даволаш натижасида олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: ПК тури, етакчи симптоми ва касаллик босқичига мос равишда рТМС муолажаси ўтказиш даво самарадорлигини ошириши ва уни узоқ вақт сақланишига ёрдам бериши аниқланди. Тадқиқотимиз давомида бир сеанс мобайнида ҳам мотор, ҳам номотор симптомларни даволаш имконияти яратилди. рТМС билан ПК мотор ва номотор симптомларни жамланган шаклда даволаш, беморларнинг ҳаёт сифатига таъсирини баҳолашга қаратилган тадқиқотлар давомида олинган илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётида қўлланади, хусусан, 2024-йил 25-июндаги №95 буйруғи билан Республика ихтисослаштирилган нейрохирургия илмий-амалий маркази ва 2024-йил 14-июлдаги 116 ва 118-сон буйруғи асосида Ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитация қилиш ва протезлаш миллий марказида амалий фаолиятга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: тадқиқот натижалари асосида ишлаб чиқилган рТМС даволаш терапияси стратегияларини амалга ошириш ПК эрта ва кечки босқичларида мотор ва номотор симптомлар мавжуд беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга олиб келади. Беморлар жисмоний ва психологик фаолликни юқори даражада ушлаб туришга қодир, бу уларнинг умумий реабилитациясига ва инвалидлик даражасини камайтиришга ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот натижаларига асосланган рТМС терапиядан фойдаланиш умумий ҳисобда стационар шароитда ўтказилган даволаш харажатларини камайтиришга ёрдам беради. Беморларнинг ҳаёт сифати ва функционал ҳолатини яхшилаш қўшимча тиббий аралашувлар ва касалхонага ётқизиш заруратини камайтиради, бу эса соғлиқни сақлаш ресурсларини тежайди ва тахминан, 3 миллион 500 минг сўм бюджет маблағларини тежаш имконини беради.
иккинчи илмий янгилик: мотор симптомлар учун тормозловчи ва номотор симптомлар учун қўзғатувчи таъсирга эга импулслардан фойдаланиш, симптомларни оғирлик даражасини камайтириши аниқланди. рТМС мотор симптомлар учун тормозловчи, номотор симптомлар учун қўзғатувчи таъсирга эга протоколларини такомиллаштириш ва ПК барча босқичларини даволашда симптомлар оғирлик даражасини баҳолаган ҳолатда даволашга шахсий ёндашув учун асос бўлади. Тадқиқот натижалари соғлиқни сақлаш тизимининг амалий фаолиятига жорий этилмоқда. Хусусан, 2024-йил 25-июндаги №95 сон буйруғи билан Республика ихтисослаштирилган нейрохирургия илмий-амалий марказининг ва Ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитация қилиш ва протезлаш миллий маркази 2024-йил 14-июлдаги 116 ва 118-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: рТМСда мотор симптомларга тормозловчи, номотор симптомларга қўзғатувчи шаклдаги протоколларни жорий этилиши ПК эрта ва кечки босқичларидаги беморлар ҳаёт сифатини яхшилаш, ўз-ўзига хизматни сақлаб қолиш ва инвалидлик даражасини камайтириш имконини беради. Бу беморлар реабилитациясини осонлаштиради ва оғир неврологик асоратларнинг ривожланиш хавфини камайтиради, бу эса беморларнинг маиший муҳитга осонроқ кўникиши ва уларнинг функционал ҳолатини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: ПК мотор ва номотор симптомларни мослаштирилган рТМС билан даволашни оптималлаштириш, қўшимча ва қиммат тиббий муолажаларга бўлган эҳтиёжни камайтириш имконини беради. Бу эса беморларни даволаш ва реабилитация қилиш харажатларининг камайишига, 2 миллион 500 мингдан то 4 миллион сўмгача маблағ тежалишига олиб келмоқда.
учинчи илмий янгилик: Бир вақтни ўзида ҳам мотор, ҳам номотор симптомларни камайтиришга қаратилган протоколлар ишлаб чиқиш йўлга қўйилди. Анъанавий усул билан ўтказилган рТМС муолажаларида айнан бир симптомга қаратилган импулслар юборилиб, бошқа симптомлар четда қолдирилган. Тадқиқотимиз вақтида ҳам мотор, ҳам номотор симптомларни даволаш учун бир сеанс вақтида протоколарни биргаликда қўллашни ўз ичига олган патогенетик асосланган терапия усули ишлаб чиқилди ва юқори самарадорликни кўрсатди. ПК эрта ва кечки босқичларида симптомлар учраш частотаси фарқланиши ва номотор симптомлар учраш частотаси 75% дан юқори кўрсаткичларни ташкил қилгани сабабли беморларни даволашда даволашнинг янги усули қўлланади, бу даволаш натижаларини яхшилаш ва беморларнинг ҳаёт сифатини енгиллаштиришга ёрдам берди. Ижтимоий самарадорлиги: эрта ва кечки босқичларни солиштирганда нисбатан кечки босқичларда номотор симптомлар кўп кузатилгани сабабли даволашга комбинацияланган ёндашувни жорий этиш ПК кечки босқичидаги беморларда неврологик асоратларнинг частотаси ва оғирлигини камайтиришга ёрдам беради. Бу уларнинг умумий аҳволи ва функцонал фаоллигининг яхшиланишига олиб келади, бу уларнинг ижтимоий интеграциялашуви ва меҳнат қобилиятига ижобий таъсир кўрсатади. Иқтисодий самарадорлиги: комбинирланган рТМС терапия усулидан фойдаланиш қўшимча тиббий аралашувлар ва касалхонага ётқизиш заруратини камайтиради, бу эса беморларни даволаш ва реабилитация қилиш учун умумий харажатларни камайтиради. Даволашнинг самарадорлигини ошириш, шунингдек, тикланиш вақтларини қисқартиришга ва соғлиқни сақлашнинг иқтисодий самарадорлигини оширишга ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлик ўртача  6 миллион сўмни ташкил етади.
тўртинчи илмий янгилик: рТМСда мияча сохасига тормозловчи импулслар қўйиш, титроқ ва бошқа мотор симптомларни даволашда юқори эффективликка эгалиги исботланди. У ҳар бир беморнинг индивидуал патофизиологиясини ҳисобга олган ҳолда, қарши кўрсатмалар ўрганилиб, даволашнинг янада аниқ ва самарали усулларини тақдим этади. Беморлар учун диагностика ва терапевтик натижаларни яхшилаш имконини берувчи янги диагностика ва даволаш алгоритмидан фойдаланилади. Тадқиқот натижалари соғлиқни сақлаш тизимининг амалий фаолиятига жорий этилмоқда. Жумладан, улар 2024-йил 25-июндаги №95 сон буйруғи билан Республика ихтисослаштирилган нейрохирургия илмий-амалий марказининг амалий фаолиятига жорий этилган; Ногиронлиги бўлган шахсларни реабилитация қилиш ва протезлаш миллий маркази 2024-йил 14-июлдаги 116 ва 118-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: ПКда даволашнинг янги мезонларини жорий этиш титроқ ва мувозанат бузилишини сезиларли даражада камайтиришга ва беморларнинг фунционал ҳолатини яхшилашга ёрдам беради, бу омил уларнинг ҳаёт сифати ва функцонал ҳаракатларини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: Тавсия этилган усул ва мезонларга асосланган ТМС муолажаси ўтказиш учун кўп шарт-шароит талаб қилмаганлиги, қўлланилиш сохалари ва вақти чегараланмаганлиги хамда стационар шароит талаб қилмаганлиги боис беморлар амбулатор шаклда даво муолажалари қабул қилиши мумкин хисобланади. Стационар шаклда ёки кундузги амбулатор шаклда даво муолажалари қабул қилиш харажатларига нисбатан ўртача 3 миллиондан то 5 миллион сўмгача бўлган маблағ тежаш имконини берган.