Юлдашева Шахло Шукурлаевнанинг
педагогика фанлари доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «Рақамлаштириш шароитида ўзбек тилини олий таълим муассасаларида ўқитишнинг лингвометодик тизими (қардош тилларда ўқитиладиган гуруҳлар мисолида)», 13.00.02 –Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (ўзбек тили)
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4DSc/Ped408.
Илмий маслаҳатчининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Сапа Матчанов, педагогика фанлари доктори, профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Нукус давлат педагогика институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети DSc.03/30.04.2021.Fil.20.01
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Юсупова Шоҳида Жалолиддиновна, педагогика фанлари доктори, профессор; Рахимов Бахтиёр Худойбердиевич, педагогика фанлари доктори, профессор; Айнур Öз Öзcан, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ОТМларининг қардош тилли гуруҳларида ўзбек тилини рақамли технологиялар асосида ўқитишнинг лингвометодик тизимини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:    
олий таълимда рақамли технологиялар интеграциясида ўзбек тилини қардош тил сифатида ўқитиш мазмуни таълим тили, ўқитиш муддатига боғлиқ ўқув юкламаси, талабаларнинг эҳтиёжи, ўқув натижалари, ўзбек тилини билиш даражаси, қардош тилларнинг лингвистик муштараклигига кўра куррикулум ресурслар, тиллар трансференсияси ва интерференсияси орқали аниқлаштирилган;
ОТМларда ўзбек тилини қардош тил сифатида ўқитишнинг лингвометодик таъминоти дидактик, методик ва баҳолаш стратегияларини аниқлаш ва рақамли технологияларни жорий қилишнинг СWОТ таҳлилидаги кучли томонлар, имкониятлар компонентларига кўра трансдиссиплинарлик устуворлиги (турли мавзулар мужассамлашган нутқ ва тил материали) ва таълимни диверсификация қилиш (анъанавий, аралаш таълим, гибрид таълим шакллари) асосида такомиллаштирилган;
олий таълим муассасаларида ўзбек тилини рақамли ўқитиш контенти рақамли лингводидактика, она тилининг таъсирини ҳисобга олиш ва лингвокултурологик принципларга кўра қардош тилларни лингвометодик қиёслаш, рақамли машқ ва топшириқлар, луғатлар, баҳолаш фонди, ўқитувчиларнинг рақамли компетенсияси, талабаларнинг трансдиссиплинар компетенсиясига устуворлик бериш орқали ишлаб чиқилган;
олий таълим муассасаларида ўзбек тилини қардош тил сифатида ўқитишда анъанавий воситаларни рақамли трансформациялаш талаба–гажет–ўқитувчи парадигмасига кўра БЁД (бринг ёур оwн девиcе), вазифага асосланган ўрганиш (таск-басед леарнинг), ўқув лойиҳалари (прожеcт-басед леарнинг) натижалари, муаммоли таълим, таълимий ўйин, клоуз-тест, интерфаол иш варақлари, мобил иловалар, таълимий платформалар, 8 босқичдан иборат тескари синф технологиясига устунлик бериш орқали асосланган;
респондентларнинг рақамли ўқитишга муносабати ва тайёргарлигини, ўзбек тилини рақамли технологиялар интеграциясида ўқитишнинг кучли ва кучсиз жиҳатларини, нутқий, лингвистик ва трансдиссиплинар компетенсияларга эришиш даражаси юқори, ўрта ва паст гуруҳларга ажратилган респондентларнинг ўзлаштириш кўрсаткичлари орасидаги дифференциалликни (7,76%) аниқлаш орқали ўзбек тилини табиий тил ва мултилингвал муҳитда қардош тил сифатида рақамли технологиялар интеграциясида ўқитиш самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек тилини қардош тил сифатида рақамли технологиялар интеграциясида ўқитишнинг лингвометодик тизими тадқиқи юзасидан олинган илмий натижалар асосида:
олий таълимда ўзбек тилини қардош тил сифатида рақамли технологиялар интеграциясида ўқитиш мазмуни таълим тили ва ўқитиш муддатига боғлиқ ўқув юкламаси, талабаларнинг эҳтиёжи ва ўқув натижалари, ўзбек тилини билиш даражаси, қардош тилларнинг лингвистик муштараклигига кўра куррикулум ресурслар, тиллар трансференсияси ва интерференсияси орқали аниқлашга доир илмий натижалар “Ўзбек тили.Б2” дарслиги мазмунига сингдирилган (ОЎМТВнинг 2020-йил 28-декабрдаги 676-сон буйруғи, 676-202 рақамли гувоҳнома). Натижада, рақамли технологиялар интеграцияси талабаларнинг нутқий, лингвистик, рақамли компетенсияларини ривожлантиришга хизмат қилган;
ОТМларда ўзбек тилини қардош тил сифатида ўқитишнинг лингвометодик таъминотини дидактик, методик ва баҳолаш стратегияларини аниқлаш ва рақамли технологияларни жорий қилишнинг СWОТ таҳлилидаги кучли томонлар, имкониятлар компонентларига кўра трансдиссиплинарлик устуворлиги (турли мавзулар мужассамлашган нутқ ва тил материали) ва таълимни диверсификация қилиш (анъанавий, аралаш таълим, гибрид таълим шакллари) такомиллаштиришга доир тавсиялар “Ўзбек тили” дарслиги мазмунига сингдирилган (ОЎМТВнинг 2021-йил 31-май 237-сон буйруғи, 237-318 рақамли гувоҳнома). Натижада, ўқитувчиларнинг касбий, талабаларнинг ўқув фаолиятида рақамли таълим ресурсларидан мунтазам фойдаланиш ўзбек тили таълими самарадорлигини орттиришга хизмат қилган;
олий таълим муассасаларида ўзбек тилини рақамли ўқитиш контентини рақамли лингводидактика, она тилининг таъсирини ҳисобга олиш ва лингвокултурологик принципларга кўра қардош тилларни лингвометодик қиёслаш, рақамли машқ ва топшириқлар, луғатлар, баҳолаш фонди, ўқитувчиларнинг рақамли компетенсияси, талабаларнинг трансдиссиплинар компетенсиясига устуворлик бериш орқали ишлаб чиқишга оид илмий хулосалардан Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетида “Хорижий тилларда сўзлашувчилар учун ўзбек тилини интенсив ўргатувчи мултимедиа маҳсулотлари” мавзусидаги ФЗ-2019062034 рақамли амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетининг 2024-йил 3-мартдаги 24/201-сон маълумотномаси). Натижада, ўзбек тили таълимига рақамли технологияларни интеграциялашга оид тавсиялар электрон маҳсулотлар мажмуасининг бойитилишига хизмат қилган.
олий таълим муассасаларида ўзбек тилини қардош тил сифатида ўқитишда анъанавий воситаларни рақамли трансформациялашнинг талаба–гажет–ўқитувчи парадигмасига кўра БЁД (бринг ёур оwн девиcе), вазифага асосланган ўрганиш (таск-басед леарнинг), ўқув лойиҳалари (прожеcт-басед леарнинг) натижалари, муаммоли таълим, таълимий ўйин, клоуз-тест, интерфаол иш варақлари, мобил иловалар, таълимий платформалар, тескари синф технологиясига устунлик беришга оид таклиф-тавсиялардан Анкара ва Истанбул университетларининг Замонавий туркий тиллар ва адабиётлари бўлими ўзбек тилини ўқитиш жараёнида фойдаланилган (Анкара университетининг 2023-йил 17-март, Истанбул университетининг 2023-йил 30-апрелдаги маълумотномалари). Натижада, чет эллардаги олий таълим тизимида ўзбек тилини ўқитиш методикаси мазмунан бойитилишига хизмат қилган.
ўзбек тилини рақамли технологиялар асосида ўқитишнинг лингвометодик моделининг  компетенсиялар, дидактик, методик ва баҳолаш стратегиялари, назорат ресурслари блогининг дастлабки баҳолаш компонентини такомиллаштиришга кўра талабаларнинг ўзбек тилидаги нутқни тушуниш, тушунтириш кўникмаларини рақамли баҳолаш бўйича тавсиялар Нукус давлат педагогика институтида бажарилган „Ўзбек тили (давлат тили) фанидан адабий ўқишни ташкил этишда ахборот технологияларидан фойдаланиш (умумтаълим мактабларининг 10–11-синфлар дарслиги асосида)“ номли илмий-амалий лойиҳада фойдаланилган. (Нукус давлат педагогика институтининг 2023-йил 21-февралдаги 01-20-09/224-сон маълумотномаси). Натижада, ўзбек тили таълими учун рақамли технологияларни татбиқ қилишнинг назарий асосларини яратишга эришилган.