Калабаева Мадина Амангалиевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «Инглиз тилида идиоматик ибораларини филолог талабаларига инновацион таълим технологиялар билан ўқитиш», 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (инглиз тили).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.4.PhD/Ped4119
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Ахмедова Лайло Толибжановна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, DSc.03/30.04.2021.Fil.20.01
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Хошимова Дилдора Уринбаевна, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор; Каипбергенова Феруза Тулепбергеновна, педагогика фанлари  бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот номи: Самарқанд давлат  чет тиллар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади 60230100 – Филология ва тилларни оʻқитиш (инглиз тили) бакалавр таълим йўналиши 2-босқич талабаларига инглиз тилидаги идиоматик ибораларни ўргатиш методикасини инновацион таълим технологияларидан фойдаланиш асосида такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:    
иккинчи босқич филолог талабалари томонидан ўрганилиши лозим бўлган инглиз тили идиоматик ибораларини лингвокултурема-соматизмлар барқарор бўлган лингвомаданий майдонларнинг идиоматик таркибини ҳисобга олиш асосида шакллантириладиган ўқув консентрлари кўринишида гуруҳлашнинг дидактик жиҳатдан мақсадга мувофиқлиги асосланган:
инглиз ва ўзбек тилларини лингвистик, лингвомаданий ва лингводидактик нуқтайи назардан чоғиштириш асосида иккинчи босқич филолог талабаларига инглиз тилидаги идиоматик ибораларни ўргатишда транспозиция ва интерференсия ҳолатлари аниқланиб, иккинчи босқич филолог талабаларига инглиз тилидаги идиоматик ибораларни ўргатиш жараёнида уларни ҳисобга олиш механизми такомиллаштирилган;
муаммоли таълим технологиясининг олти босқичи (муаммоли вазиятни қўйиш; муаммоли вазиятни психологик ҳолатга ўтказиш; муаммонинг ечимини излаш; “аҳа-реакция”; топилган ечимни амалга ошириш; кузатиш) доирасида маданиятлараро ёндашувни ривожлантириш асосида, ҳамда  бу жараёнда интерфаол технология усуллари (мунозара усули, эмпатия усули ва “Хатолар билан маъруза” усули) ҳамда ЎЁТФРТ (РКМЧП) технологияси (“Ғоялар савати” ва “Башоратлар дарахти” усуллари)га таянилган ҳолда иккинчи босқич филолог талабаларига инглиз тили идиоматик ибораларини ўргатиш методикаси такомиллаштирилган;
иккинчи босқич филолог талабаларида инглиз тилидаги идиоматик компетенсияни такомиллаштириш мақсадида турли хил муаммоли вазиятларни яратиш усулларини (идиоматик фактларни назарий жиҳатдан тушунтириш ва таҳлил қилишнинг ҳар хил турларини ўтказишга ундаш; идиоматик фактларга нисбатан фаразларни илгари суриш; идиоматик фактларни таққослаш, солиштириш ва умумлаштиришга ундаш; фанлараро алоқаларни ўрнатиш) фаоллаштириш орқали “Соматиc идиомс” муаммоли топшириқ ва машқлар тизимини ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 60230100 – Филология ва тилларни ўқитиш (инглиз тили) таълим йўналишининг 2-босқич филолог талабаларга инглиз тилидаги идиоматик ибораларни ўргатишнинг инновацион таълим технологиялари бўйича ишлаб чиқилган тадқиқот натижалари асосида:
иккинчи босқич филолог талабалари томонидан ўрганилиши лозим бўлган инглиз тили идиоматик ибораларини лингвокултурема-соматизмлар барқарор бўлган лингвомаданий майдонларнинг идиоматик таркибини ҳисобга олиш асосида шакллантириладиган ўқув консентрлари кўринишида гуруҳлашнинг дидактик жиҳатдан мақсадга мувофиқлиги боʻйича таклиф ва тавсиялар Самарқанд давлат чет тиллар институтида Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022-йил 12-декабрдаги 2/24-4/7-690-сонли хатига асосан 2022-2024-йилларида амалга оширган ва Тошкент шаҳридаги АҚШ элчихонаси ҳамда Халқаро таълим бўйича Америка кенгаши билан ҳамкорликда АҚШ давлат департаменти томонидан молиялаштириладиган “Энглиш Аccесс Миcросчоларшип Програм” лойиҳасини бажаришда фойдаланилди  (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2025-йил 10-феврал 429/02-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа мазмуни хорижий тилларни ўқитиш жараёнида ўрганиладиган тил материалини танлаш, таснифлаш ва гуруҳлаш муаммосини ҳал қилишда янги ёндашувлар билан бойиди;
инглиз ва ўзбек тилларини лингвистик, лингвомаданий ва лингводидактик нуқтайи назардан чоғиштириш асосида иккинчи босқич филолог талабаларига инглиз тилидаги идиоматик ибораларни ўргатишда транспозиция ва интерференсия ҳолатлари аниқланиш, ва иккинчи босқич филолог талабаларига инглиз тилидаги идиоматик ибораларни ўргатиш жараёнида уларни ҳисобга олиш механизми бўйича натижалардан “Уп то Энглиш Парт ИИ” ўқув қўлланмасини яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021-йил 1-мартдаги 110-сон буйруғи, №110-219 нашр рухсатномаси). Натижада ўқув қўлланманинг категориал-терминологик аппарат бойитилиб, илмий-назарий асоси мустаҳкамланди;
муаммоли таълим технологиясининг олти босқичи (муаммоли вазиятни қўйиш; муаммоли вазиятни психологик ҳолатга ўтказиш; муаммонинг ечимини излаш; “аҳа-реакция”; топилган ечимни амалга ошириш; кузатиш) доирасида маданиятлараро ёндашувни ривожлантириш асосида, ҳамда  бу жараёнда интерфаол технология усуллари (мунозара усули, эмпатия усули ва “Хатолар билан маъруза” усули) ҳамда ЎЁТФРТ (РКМЧП) технологияси (“Ғоялар савати” ва “Башоратлар дарахти” усуллари)га таянилган ҳолда иккинчи босқич филолог талабаларига инглиз тили идиоматик ибораларини ўргатиш методикасини такомиллаштириш бўйича илмий хулоса ва таклифлардан 60230100 – Филология ва тил ўқитиш (инглиз тили) та'лим йўналиши талабалари учун тайёрланган “Аутҳентиc реадинг материалс wитҳ аcтивитиес а праcтиcал мануал фор бачелор студенц” номли ўқув қўлланма ишлаб чиқишда қўлланилди (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024-йил 7-майдаги 149 буйриғи, №174944-сонли нашр рухсатномаси). Натижада мазкур таълим йўналиши талабалари учун ўқитиладиган “Ҳаракатлар асосида ўқиш ва ёзиш амалиёти” фанининг назарий базаси бойиди;
иккинчи босқич филолог талабаларида инглиз тилидаги идиоматик компетенсияни такомиллаштириш мақсадида турли хил муаммоли вазиятларни яратиш усулларини (идиоматик фактларни назарий жиҳатдан тушунтириш ва таҳлил қилишнинг ҳар хил турларини ўтказишга ундаш; идиоматик фактларга нисбатан фаразларни илгари суриш; идиоматик фактларни таққослаш, солиштириш ва умумлаштиришга ундаш; фанлараро алоқаларни ўрнатиш) фаоллаштириш орқали “Соматиc идиомс” муаммоли топшириқ ва машқлар тизимини ишлаб чиқиш бўйича илмий хулоса ва таклифлар Қорақалпоғистон телерадиокомпанияси радиосининг “Ўзбекистон – бизнинг умумий уйимиз” номли кўрсатуви ва эфирга узатилган янгиликлар дастурлари ссенарийларини тайёрлашда ўз ифодасини топган (Қорақалпоқ телерадиокомпаниясининг 2024-йил 2-июлдаги 05-22/298-сон маълумотномаси). Натижада радиоешиттиришларнинг ахборот мазмуни филолог-талабаларга инглиз тилидаги идиоматик ибораларни ўргатишнинг инновацион таълим технологиялари бўйича янги эксперт фикрлари билан бойитилган.