Базарбаев Акмал Муратовичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): “XIX аср охири – XX аср бошларида Мирзачўлда аграр муносабатлардаги ўзгаришлар”, 07.00.01–Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: В2017.2.PhD/Tar136.

Илмий раҳбар: Абдуллаев Ровшан Маджидович, тарих фанлари доктори.

Диссертация бажарилган муассаса номи: ЎзР ФА Тарих институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами: ЎзР ФА Тарих институти, DSc.06.01.2018. Tar.56.01.

Расмий оппонентлар: Мусаев Нуриддин Умурзакович, тарих фанлари доктори, профессор; Маҳкамова Нодира Рахмановна, тарих фанлари доктори.

Етакчи ташкилот: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: XIX аср охири – XX аср бошларида Мирзачўлдаги аграр муносабатлар, мазкур соҳадаги анъаналар ва унда рўй берган ўзгаришларни очиб беришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 

XIX аср охирида Мирзачўл ҳудудидаги илгари ўзлаштирилмаган ерларнинг мустамлака маъмурияти мулкига ўтказилиши, уларда суғориш тизимининг йўлга қўйилиши натижасида ердан фойдаланиш имкониятининг кенгайганлиги каби омиллар туфайли ер нархлари тадрижий равишда ошиб борганлиги аниқланиб, уларнинг ўзгариш динамикаси очиб берилган;

ердан фойдаланиш ва унга эгалик қилиш масаласини назорат этишда анъанавий ислом қонунчилигидан мустамлака тартибларига ўтилиши сабабли ерга эгалик муносабатларини тўлиқ ҳужжатлаштириш талаб қилинганлиги кўрсатиб берилган;

Мирзачўл ҳудудидаги маҳаллий чорвадорлар илгари эркин фойдаланиб келган яйловларнинг ХХ аср бошларидан мустамлака маъмурияти тасарруфига ўтиши сабабли ўз чорваларини боқиш учун ҳукуматдан рухсат олишга мажбур бўлганликлари, ердан фойдаланганликлари эвазига белгиланган миқдорда ҳақ тўлаганликлари аниқланган;

Мирзачўлга замонавий қишлоқ хўжалик техникаларининг кириб келиши ҳамда экин навларининг иқлимга мослаштирилган турлари яратилиши оқибатида экин турлари сифатининг яхшиланиши ва ҳосил миқдорининг ўсиш кўрсаткичларидаги ўзгаришлар очиб берилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

XIX аср охири – XX аср бошларида Мирзачўлда аграр муносабатлар масаласига доир илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:

Мирзачўлдаги ер-сувдан фойдаланиш, унга эгалик қилиш ва  ариқларнинг аҳволига доир ҳужжатлар ҳамда фотожамланмалардан Сирдарё вилояти тарихи ва маданияти музейи экспозицияларини яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2018 йил 14 майдаги 01-11-08-1867-сон маълумотномаси). Тақдим этилган материаллар Мирзачўлнинг тарихи, деҳқончилик маданияти ва ҳудуд ирригациясининг ўзига хос томонлари ёритилган фотосуратлар ва архив манбалари асосида янги экспозицияларнинг яратилиши ва кенг оммага тақдим этиш имконини берган;

1860–1917 йилларда Ўзбекистон ҳудудида ердан фойдаланиш ва ер эгалиги шакллари тўғрисидаги илмий натижа ва маълумотларидан ЎзР ФА Тарих институтида 2012–2013 йилларда бажарилган «Ўзбекистон Россия империяси мустамлакачилиги даврида (1860–1917 йиллар). 1-жилд» мавзусидаги инновацион лойиҳанинг «Анъанавий иқтисодиётдаги ўзгаришлар ва унинг мустамлака манфаатларига мослаштирилиши» бобини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2018 йил 18 майдаги 3/1255-1292-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши XIX аср охири – XX аср бошларида Ўзбекистон ҳудудида аграр муносабатлардаги анъаналар ва ундаги зиддиятли ўзгаришларни аниқлаш, уларнинг сабаб ва оқибатларини холисона баҳолашга хизмат қилган;

Мирзачўл ҳудудидаги маҳаллий сув манбалари, уларнинг ўзига хос жиҳатлари ва ариқлардан фойдаланиш тўғрисидаги хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг «Dunyo bo’ylab» телеканали орқали намойиш этилган «Сув ёқалаб» кўрсатувини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «Dunyo bo’ylab» телеканали давлат унитар корхонасининг 2018 йил 9 апрелдаги 08-14-188-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши телетомошабинларнинг XIX аср охири – XX аср бошларида Туркистондаги, жумладан, Мирзачўлдаги ирригация тизимининг ўзига хос жиҳатлари, сув иншоотларининг тузилиши ва ариқларнинг мавсумий ҳолати хусусидаги тасаввурларини бойитишга хизмат қилган;

XIX аср охири – XX аср бошларида Мирзачўлда аграр муносабатлар тарихига доир илмий хулосалардан АҚШдаги Питтсбург университети Тарих факультетининг ўқув жараёнига жорий қилинган. (Питтсбург университетининг 2018 йил 17 майдаги маълумотномаси). Натижаларнинг қўлланилиши хорижда Ўзбекистон тарихини тарғиб қилишга хизмат қилган.