Шукурова Юлдуз Уткуровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Чақалоқлар антенатал ўлимини Суд-тиббий танотогенезини баҳолаш” 14.00.24- Суд тиббиёти, 14.00.15 – Патологик анатомия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.PhD/Tib4976.
Илмий раҳбарлар: Бойманов Фарход Холбоевич, тиббиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент; Аллаберганов Дилшод Шавкатович, тиббиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Фарғона жамоат саломатлиги тиббиёт институти, PhD04/ 30.09.2020.Тиб.122.01.
Расмий оппонентлар: Хасанова Мукаррама Аллмаредановна тиббиёт фанлари доктори, доцент, Джураева Гулбахор Бахшиллаевна тиббиёт фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
Чакалоклар антенатал ўлимини потоморфологик  механизмларини ва ҳомила йўқотишларининг танатогенезини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
антенатал даврда туғилган чақалоқларни клиник анамнестик маълумотлар таҳлили бўйича, бирламчи ателектаз, хавф омилларидан асфиксия, қоғоноқ суви аспирацияси ва шиддатли туғруқ жараёни, она қорнида инфекция юқиши ва фетоплацентар етишмовчилигини устун туриши исботланган;
антенатал гипоксиянинг фетоплацентар етишмовчилик  белгиларидан келиб чиққан ҳолда, йўлдош тўқимасида, етилмаганлик ва компенсатор мосланиш реакциялари сифатида, етилмаган йўлдошда муддатдан олдин қариш жараёни ривожланиши сабабли юзага келиши исботланган;
антенатал даврда туғилган чақалоқларнинг муддати бўйича, гестация даврининг кичиклиги, юқори даражада ўлим кўрсаткичининг танотогенези бўйича ўпкалар ва буйракларда морфологик чалалик сабабли юзага келиши исботланган;
антенатал ўлик туғилган чақалоқларда  ўпкалар ва буйрак тўқималарда морфофункционал чалалик, ўпкаларда асосан бирламчи ателектаз, буйракларда тўлиқ шаклланмаслик, субкапсулар ва интракортикал нефронларнинг сон жихатдан камлиги, проксимал ва дистал найчаларнинг тўлиқ очилмаслиги  сабабли юзага келиши исботланган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Самарқанд давлат тиббиёт университети Эксперт комиссиясининг 2024 йил 6 майдаги 38-сонли хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: антенатал даврда туғилган чақалоқларда бирламчи ателектаз, хавф омилларидан асфиксия, қоғоноқ суви аспирацияси ва шиддатли туғруқ жараёни, она қорнида инфекция юқиши ва фетоплацентар етишмовчилигини устун туриши исботлаш имконини берди. Бу антенатал ўлим ҳолатларини қисқартиришга ва уларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга ёрдам беради. Усул Республика суд тиббий экспертиза илмий амалий маркази Сурхандарё филиалида (15.11.2024 й., №112) ва Бухоро вилояти патологик анатомия бюросида (14.12.2024 й., №71) жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагича: Амалга ошириш натижаларининг сифати ва илмий-амалий асослилигини ошириш билан бир қаторда хомиланинг антенатал ўлими частотасини, яъни ўлим кўрсатгичини камайишига сабаб бўлади ҳамда соғлом хомиладорлик, соғлом бола туғилишига  хизмат қилди; ушбу модулнинг иқтисодий самарадорлиги унинг амалиётга татбиқ этилиши натижасида бир беморнинг вақтдан олдин диагноз қўйиш  ўртача 87000 сўм сарфланиб, бу антенатал гипоксиянинг даволашда ўртача 185000 сўм га камайтирди. Хулоса: Самарқанд-Тошкент вилоятида 2020-2023 йилларда “Оналик ва болаликни ҳимоя қилиш бўйича” Давлат дастури асосида қабул қилинган қонунлар негизида жуда кам тана вазнига эга ўлик туғилган чақалоқларнинг мутлоқ сони камайди 12,2%-6,7% гача,  бундан ташқари антинатал гипоксия 61,5% дан 17,5% гача, туғма нуқсонлар эса 15,7% дан 7,7% камайганлиги кузатилди.
 иккинчи илмий янгилик: антенатал даврда туғилган чақалоқларнинг муддати бўйича, гестация даврининг кичиклиги, юқори даражада ўлим кўрсаткичининг танотогенези бўйича ўпкалар ва буйракларда морфологик чалалик сабабли юзага келиши исботланди. Гиалин мембрана касаллиги морфогенетик ривожланиши даврлари бўйича олдини олиш бўйича этиопатогенетик  даволаш самарадорлигини оширишга қаратилган усул яратишга асос бўлади. Чала туғилган чақалоқлар гестация даври бўйича юзага келиши мумкин бўлган хавф омилларни олдиндан баҳолаб, кутилаётган асораталарни бартараф этишга асос бўлади. Ижтимоий аҳамияти қуйидагилардан иборат: Тадқиқот натижаларида аутопсия материалидан фойдаланиб, бир ойгача бўлган болалар ўпка тўқимасида юз берадиган морфологик ва морфометрик кўрсаткичлар асосида бу касалликларни ретроспектив ва проспектив усулда баҳолашда қўл келиши мумкинлиги билан тиббий хизмат кўрсатиш сифатини оптималлаштиришга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлик қуйидагиларни ўз ичига олади: Чақалоқлар антенатал ўлимини ташхислаш ва берилган амалий тавсияларни амалиётга татбиқ этилиши натижасида бир беморнинг вақтдан олдин ташхис қўйиш  ўртача 90000 сўм сарфланиб, бу антенатал гипоксиянинг даволашда ўртача 180000 сўм сарфланишини олди олинади. Хулоса: 34-36 ҳафталикда туғилган чақалоқларнинг антенатал ўлимида, асосий ўзгаришлар ўпка тўқимасида, туғма пневмония кўринишда намоён бўлиб, морфологик жиҳатдан альтератив-пролифератив жараёнлар авж олиб ателектатик пневмонияга айланганлиги аниқланган бўлса, буйракда тўлиқ шаклланмаслик, субкапсулар ва интракортикал нефронларнинг, найчали қисмида эса проксимал ва озроқ даражада дистал нефронларнинг катталашганлиги натижасида, буйракнинг фаол майдонларида моддалар алмашинувининг бузилиши, функционал кўрсаткичларини кескин пасайганлигини  англатади.
учинчи илмий янгилик: фетоплацентар етишмовчиликнинг клиник ва морфологик белгиларидан келиб чиққан ҳолда, ҳомила ва янги туғилган чақалоқларда, шунингдек, антенатал йўқотишларнинг танатогенезида йўлдош патологиясининг аҳамиятини ретроспектив баҳолаш мумкин. Ижтимоий аҳамияти қуйидагилардан иборат: Тадқиқот натижаларида аутопсия материалидан фойдаланиб, бир ойгача бўлган болалар ўпка тўқимасида юз берадиган морфологик ва морфометрик кўрсаткичлар асосида бу касалликларни ретроспектив ва проспектив усулда баҳолашда қўл келиши мумкинлиги билан тиббий хизмат кўрсатиш сифатини оптималлаштиришга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги унинг амалиётга татбиқ этилиши натижасида бир беморнинг вақтдан олдин ташхис қўйиш  ўртача 85000 сўм сарфланиб, бу антенатал гипоксиянинг даволашда ўртача 183000 сўм га камайтирди. Хулоса: Антенатал даврда турли омиллар таъсирида йўлдошда морфологик етилмаганликни юзага келиши дистрофик, некробиотик ўчоқларини такомил топиши, аксарият, йўлдошнинг морфофункционал соҳалари бўлган,  бирламчи сўрғичларнинг тармоқланиш соҳаларида фибриноидни юзага келиши,  сўрғичларда қон томирларни нотўғри шаклланиши, ҳомила ва она ўртасидаги фетоплацентар гемодинамик бузилишларга олиб келиши, капиллярни меъёрга нисбатан 2 мартага камайиши, антенатал даврда  ҳомилани ўлик  туғилишига олиб келиши аниқланди. Бу усул Республика суд тиббий экспертиза илмий амалий маркази Сурхандарё филиалида (15.11.2024 й., №-112) ва Бухоро вилояти патологик анатомия бюросида (14.12.2024 й., №-71) жорий қилинган.
тўртинчи илмий янгилик: антенатал ўлик туғилган чақалоқларда  ўпкалар ва буйрак тўқималарда морфофункционал чалалик, ўпкаларда асосан бирламчи ателектаз, буйракларда тўлиқ шаклланмаслик, субкапсулар ва интракортикал нефронларнинг сон жихатдан камлиги, проксимал ва дистал найчаларнинг тўлиқ очилмаслиги  сабабли юзага келишини баҳолаш мумкин. Ижтимоий аҳамият қуйидагилардан иборат: Тадқиқот натижаларида аутопсия материалидан фойдаланиб, янги туғилган чақалоқлар ўпка ва буйрак тўқимасида юз берадиган морфологик ва морфометрик кўрсаткичлар асосида бу касалликларни ретроспектив ва проспектив усулда баҳолашда қўл келиши мумкинлиги билан тиббий хизмат кўрсатиш сифатини оптималлаштиришга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги унинг амалиётга татбиқ этилиши натижасида бир беморнинг вақтдан олдин ташхис қўйиш  ўртача 80000 сўм сарфланиб, бу антенатал гипоксиянинг даволашда ўртача 180000 сўм га камайтирди. Хулоса: 34-36 ҳафталикда туғилган чақалоқларнинг антенатал ўлимида, асосий ўзгаришлар ўпка ва буйрак тўқимасида, туғма пневмония кўринишда намоён бўлиб, морфологик жихатдан альтератив-пролифератив жараёнлар авж олиб ателектатик пневмонияга айланганлиги аниқланган бўлса, буйракда тўлиқ шаклланмаслик, субкапсулар ва интракортикал нефронларнинг, найчали қисмида эса проксимал ва озроқ даражада дистал нефронларнинг катталашганлиги натижасида, буйракнинг фаол майдонларида моддалар алмашинувининг бузилиши, функционал кўрсаткичларини кескин пасайганлигини  англатади. Бу усул Республика суд тиббий экспертиза илмий амалий маркази Сурхандарё филиалида (15.11.2024 й., №-112) ва Бухоро вилояти патологик анатомия бюросида (14.12.2024 й., №-71) жорий қилинган.