Хамраева Саодат Исломовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация иши ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): “1992–2022-йилларда Ўзбекистонда соғлиқни сақлаш тизими тарихи (Навоий вилояти мисолида)”, 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: № B2023.2.PhD/Tar.1477
Диссертация бажарилган муассаса номи: Навоий давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/27.09.2024.Tar.72.07 рақамли Илмий кенгаш.
Илмий  раҳбар:  Аминова Азиза Марксовна -  тарих фанлари доктори (DSc), доцент.
Расмий оппонентлар: Турсунов Равшан Нормуратович - тарих фанлари доктори (DSc), доцент.; Мўминова Гавҳар Эсановна - тарих фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистоннинг энг янги тарихи масалалари бўйича Мувофиқлаштирувчи-методик маркази
 Диссертация  йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга  молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади Навоий вилоятининг мустақиллик йилларида соғлиқни сақлаш  тизимидаги ўрнини кўрсатиб беришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Мустақилликнинг дастлабки йилларида ижтимоий соҳанинг муҳим бўғини ҳисобланган соғлиқни сақлаш тизимида тиббий муассаса ва касалхоналарнинг моддий-техник базаси талабга жавоб бермаслиги, вилоят касалхоналарида эса ётоқ ўринлари 10 минг аҳолига 85 тани ташкил этиши, бу кўрсаткич бошқа вилоятлар билан қиёслаганда ўта паст даражада эканлиги,  тиббиёт мутахассисларининг етишмаслиги, болалар ва оналар ўлими юқорилиги, буқоқ касаллиги, онкологик касалликлар, турли юқумли ва сил касалликлари сонининг ўсганлиги, вилоятда шу йилларда нефролог, юрак-қон томир жарроҳи, торакал жарроҳ, онкожарроҳ, радиолог каби мутахассислар умуман мавжуд бўлмаганлиги демографик вазиятга салбий таъсир кўрсатгани ҳамда вилоятда соғлиқни сақлаш тизимини ислоҳ қилиш заруратининг вужудга келганлиги далилланган;
1996-йилда қишлоқ врачлик пункт (ҚВП) ларининг ташкил этилиши, соғлиқни сақлаш соҳасида режали ишларнинг амалга оширилганлиги, соҳада мутахассислар билан таъминланишнинг мақсадли йўлга қойилиши, оналик ва болаликни ҳимоя қилиш давлатнинг устувор вазифасига айлангани, оналар ва болалар саломатлигини муҳофаза қилиш мақсадида камқон ва ҳомиладор аёлларга озиқ-овқат учун талон берилганлиги вилоятда тиббий хизматни ривожланишига ижобий таъсир кўрсатганлиги  асосланган;
аҳоли сонининг ўсиши ва эколигик муаммолар аҳоли ўртасида тиббоётга бўлган эҳтиёжнинг ортишига сабаб бўлгани, хусусий тиббиётга эҳтиёжнинг пайдо бўлгани ва йилдан йилга хусусий клиникаларнинг сони ортгани (2018-йилда 150 та, 2021-йилда 223 та, 2022-йилда 240 та), бирламчи тиббиёт бўғини фаолиятини яхшилаш мақсадида маҳаллаларда “маҳаллабай”, “хонадонбай” ишлайдиган тиббий бригадалар ташкил этилгани аҳоли саломатлиги ва тиббий маданиятининг ошишига ҳамда вилоят соғлиқни сақлаш соҳасини ривожланишига хизмат қилгани далилланган;
Янги Ўзбекистон шароитида Навоий вилояти тиббиёт соҳасида эришилган интенсив ўзгаришлар сабабли, эндокринология, онкология, сил, юқумли ва бошқа касалликлар ҳамда оналик ва болаликни муҳофаза қилишда ихтисослашган тиббий хизматларнинг самарадорлиги ошиб борганлиги, вилоятда 2017–2021-йилларда 54 нафар хорижлик мутахассислар таклиф қилиниб, улар билан ҳамкорликда 100 нафар беморларда мураккаб жарроҳлик амалиётларининг ўтказилганлиги, 2021-йилнинг ўзида 463 та замонавий технологиялар ёрдамида турли хилдаги жарроҳлик амалиётлари амалга оширилганлиги, вилоятда 163 та тиббиёт муассасасидан 160 таси юқори тезликдаги интернет тармоғидан самарали фойдалангани, 122 та тиббиёт муассасаси “Электрон поликлиника” тизимига уланганлиги, вилоятда соғлиқни сақлаш тизими кундан кунга ривожланаётгани асослаб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “1992–2022-йилларда Ўзбекистонда соғлиқни сақлаш тизими тарихи (Навоий вилояти мисолида)” мавзусидаги тадқиқот асосида олинган натижалар ва амалий таклифлардан:
Мустақилликнинг дастлабки йилларида ижтимоий соҳанинг муҳим бўғини ҳисобланган соғлиқни сақлаш тизимида тиббий муассаса ва касалхоналарнинг моддий-техник базаси талабга жавоб бермаслиги, Навоий вилояти касалхоналарида эса ётоқ ўринлари 10 минг аҳолига 85 тани ташкил этиши, бу кўрсаткич бошқа вилоятлар билан қиёслаганда ўта паст даражада эканлиги,  тиббиёт мутахассислари билан таъминланиш 42 фоизни, ўрта тиббиёт ходимлари билан таъминланиш 90 фоизни ташкил этганлиги, мутахассислар билан таъминланиш ҳолати ҳар 1000 нафар аҳолига ҳисоблаганда 20,48 фоизни ташкил этганлиги, шу йилларда нефролог, юрак-қон томир жарроҳи, торакал жарроҳ, онкожарроҳ, радиолог каби мутахассислар умуман мавжуд бўлмаганлиги ҳамда вилоятда соғлиқни сақлаш тизимини ислоҳ қилиш заруратининг вужудга келганлиги тўғрисидаги маълумотлардан Инновацион ривожланиш агентлигида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги Инновацион ривожланиш агентлигининг 2023-йил 21-сентябрдаги 01-01-3070-сонли маълумотномаси). Натижада, тақдим этилган материаллар Навоий вилояти аҳолиси саломатлигини яхшилаш, тиббий хизматлар сифатини ислоҳ этиш, тиббиёт соҳаси мутахассисларининг билим ва малакалари сифатини оширишга, Навоий давлат университети Тиббиёт факултети фаолиятини ривожлантиришга хизмат қилмоқда;
1996 йилда қишлоқ врачлик пункт (ҚВП)ларининг ташкил этилиши,  соғлиқни сақлаш соҳасида режали ишларнинг йўлга қўйилганлиги, соҳада мутахассислар билан таъминланишнинг мақсадли йўлга қойилиши, оналар ва болалар саломатлигини муҳофаза қилиш мақсадида камқон аёлларга барча туманларда (Навбаҳор туманида 385 нафар ҳомиладор аёлга, Қизилтепа туамнида 467 нафар, Хатирчи туманида 439 нафар, Учқудуқ туманида 204 нафар ва ҳ.к.) яшовчи ҳомиладор аёлларга озиқ-овқат учун 1 минг 302 сўмлик талон берилганлиги бу эса вилоятда тиббий хизматни ривожланишига ижобий таъсир кўрсатганлигига оид илмий маълумотлардан Инновацион ривожланиш агентлигининг маълум дастурларини бажаришда кенг фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги Инновацион ривожланиш агентлигининг 2023-йил 21-сентябрдаги 01-01-3070-сонли маълумотномаси). Тадқиқот натижаларининг жорийланиши Навоий вилоятида соғлиқни сақлаш тизимини яхшилашга, унга доир илмий лойиҳаларни тайёрлашга туртки бўлди;
2017-йилдан Навоий вилоятида соғлиқни сақлаш тизимини такомиллаштириш янги босқичга чиққани, соғлиқни сақлаш соҳасида хусусий секторнинг янада ривожланиши натижасида вилоятда 2018-йилда 150 та (Навоий шаҳрида 83 та, Хатирчи туманида 11 та, Конимех туманида 2 та, Зарафшон шаҳрида 19 та, Кармана туманида 14 та, Навбаҳор туманида 7 та, Нурота туманида 2 та, Қизилтепа туманида 7 та, Учқудуқ туманида 5 та), 2021-йилда 223 та,  2022-йилда 240 та хусусий клиникалар фаолият юритгани, бу клиникалар аҳоли саломатлиги ва тиббий маданиятининг ошишига ҳамда вилоят соғлиқни сақлаш соҳасини ривожланишига хизмат қилгани тўғрисидаги маълумотлардан Навоий вилояти соғлиқни сақлаш соҳаси ва тиббиёти муаммоларини ечишда фойдаланилди (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2023-йил 19-сентябрдаги 05-38/23247-сонли маълумотномаси). Тадқиқот натижаларининг амалиётга жорий қилиниши натижасида Навоий вилоятининг соғлиқни сақлаш соҳасида замонавий механизмларидан фойдаланишда самарадорликка эришилган;
Янги Ўзбекистон шароитида Навоий вилояти тиббиёт соҳасида эришилган интенсив ўзгаришлар сабабли, эндокринология, онкология, сил, юқумли ва бошқа касалликлар ҳамда оналик ва болаликни муҳофаза қилишда ихтисослашган тиббий хизматларнинг самарадорлиги ошиб борганлиги, вилоятда 2017–2021-йилларда 54 нафар хорижлик мутахассислар таклиф қилиниб, улар билан ҳамкорликда 100 нафар беморларда мураккаб жарроҳлик амалиётларининг ўтказилганлиги, 2021-йилнинг ўзида 463 та замонавий технологиялар ёрдамида турли хилдаги жарроҳлик амалиётлари амалга оширилганлиги, вилоятда 163 та тиббиёт муассасасидан 160 таси юқори тезликдаги интернет тармоғидан самарали фойдалангани, 122 та тиббиёт муассасаси “Электрон поликлиника” тизимига уланганлиги, вилоятда соғлиқни сақлаш тизими кундан кунга ривожланаётгани тўғрисидаги маълумотлардан Навоий вилояти соғлиқни сақлаш бошқармаси фаолиятида кенг фойдаланилди (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2023-йил 19-сентябрдаги 05-38/23247-сонли маълумотномаси). Натижада, Навоий вилоят соғлиқни сақлаш тизими фаолияти такомиллашди, мустақиллик йилларида соҳа фаолиятига, хусусан, жарроҳлик амалиётларининг ўтказилишига доир тизимли маълумотлар вужудга келди.