Култураева Сарвиноз Садриддин қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Вояга етмаганларга нисбатан тайинланган озодликдан маҳрум қилиш жазосини ижро этишни такомиллаштириш”, 12.00.08 – Жиноят ҳуқуқи. Жиноят-ижроия ҳуқуқи ихтисослиги (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.4. PhD /Yu888
Илмий раҳбар: Салаев Нодирбек Сапарбаевич, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат юридик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат юридик университети, DSc.07/13.05.2020.Yu.22.03.
Расмий оппонентлар: Ўразалиев Муроджон Қораевич, юридик фанлар доктори, профессор; Ахмедова Гўзалхон Уткуровна, юридик фанлар доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади вояга етмаганларга нисбатан тайинланган озодликдан маҳрум қилиш жазосини ижро этишнинг ўзига хос хусусиятларини тадқиқ этиш ҳамда уни самарали ижро этишга оид жиноят-ижроия қонунчилик нормаларини такомиллаштириш юзасидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тарбия колонияларида маҳкумларнинг мурожаат қилиш ҳуқуқидан фойдаланиш имкониятини янада кенгайтириш лозимлиги ва Бола ҳуқуқлари бўйича вакил (Болалар омбудсмани) тарбия колонияларида парламент назоратини амалга оширишга ваколатли давлат органи ҳисобланиши сабабли Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Бола ҳуқуқлари бўйича вакилига (Болалар омбудсманига) мурожаатлар қутиси ўрнатилиши лозимлиги асосланган;
жазо ўтаётган маҳкумларнинг инсоний муомалада бўлиш ҳуқуқини таъминланиши ва жазони ижро этиш муассасаларида қийноқларни олдини олиш лозимлиги сабабли маҳкумларга нисбатан қийноққа солиш ва бошқа шафқациз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомала ёхуд жазо турларининг қўлланилишига йўл қўйилмаслиги зарурлиги асосланган;
Бола ҳуқуқлари бўйича вакил (Болалар омбудсмани) тарбия колонияларида парламент назоратини самарали амалга оширишга ваколатли давлат бошқарув органи бўлганлиги сабабли Бола ҳуқуқлари бўйича вакил (Болалар омбудсмани)нинг тарбия колонияларига мунтазам кириб туриш орқали болага нисбатан қийноққа солиш ва бошқа шафқациз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомала ҳамда жазо турларини қўллашни олдини олиш бўйича чоралар кўриши лозимлиги асосланган;
пробация назоратидаги вояга етмаган шахсларни ижтимоий мослаштириш уларнинг ўзига хос индивидуал хусусиятларини эътиборга олган ҳолда амалга оширилиши лозимлиги сабабли пробация назоратидаги вояга етмаган шахсларга нисбатан ижтимоий мослаштириш чоралари қўлланилганда уларнинг ёши, ўзига хос индивидуал хусусиятлари ҳисобга олинган ҳолда, вояга етмаган шахслар оила аъзоларининг ёки қонуний вакилларининг, шунингдек педагог, психолог, васийлик ва ҳомийлик органи вакилларини ижтимоий мослаштиришда иштирок этиши учун
шарт-шароитлар яратилиши зарурлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
тарбия колонияларида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Бола ҳуқуқлари бўйича вакилига (Болалар омбудсманига) мурожаатлар қутиси ўрнатилиши тўғрисидаги таклифдан Ўзбекистон Республикасининг 1997-йил 25-апрелдаги ЎРҚ-409-И-сон Қонуни билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикаси Жиноят-ижроия кодексининг 792-моддасини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадиқоқтлари институтининг 2024-йил 19-декабрдаги 3/08-25-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг жорий этилиши вояга етмаган маҳкумларнинг Олий Мажлиснинг Бола ҳуқуқлари бўйича вакилига (Болалар омбудсманига) бевосита мурожаат қилиш ҳуқуқи таъминлашига хизмат қилади;
маҳкумларга нисбатан қийноққа солиш ва бошқа шафқациз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомала ёхуд жазо турларининг қўлланилишига йўл қўйилмаслиги тўғрисидаги таклифдан Ўзбекистон Республикасининг 1997-йил 25-апрелдаги ЎРҚ-409-И-сон Қонуни билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикаси Жиноят-ижроия кодексининг 8-моддасини (маҳкумлар ҳуқуқий ҳолатининг асослари) ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Коррупсияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2024-йил 29-апрелдаги 04/2-10/1592-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг жорий этилиши жазо ўтаётган маҳкумларнинг инсоний муомалада бўлиш ҳуқуқининг таъминланишига ҳамда маҳкумларга нисбатан қийноққа солиш ва бошқа шафқациз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомала ёхуд жазо турларининг қўлланилиши ҳолатларини олдини олишга хизмат қилади;
Бола ҳуқуқлари бўйича вакил (Болалар омбудсмани) тарбия колонияларига мунтазам кириб туриш орқали болага нисбатан қийноққа солиш ва бошқа шафқациз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомала ҳамда жазо турларини қўллашни олдини олиш бўйича чоралар кўриши тўғрисидаги таклифдан Ўзбекистон Республикасининг 2024-йил 29-февралдаги ЎРҚ-917-сон “Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Бола ҳуқуқлари бўйича вакили (Болалар омбудсмани) тўғрисида”ги Қонунининг 20-моддасини (Бола ҳуқуқлари бўйича вакилнинг болага нисбатан қийноққа солиш ва бошқа шафқациз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомала ҳамда жазо турларини қўллашнинг олдини олишга доир фаолияти) ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (омбудсман)нинг 2024-йил 13-майдаги 01-07/251-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг жорий этилиши тарбия колонияларида парламент назоратини самарали амалга оширишга хизмат қилади;
Пробация назоратидаги вояга етмаган шахсларга нисбатан ижтимоий мослаштириш чоралари қўлланилганда уларнинг ёши, ўзига хос индивидуал хусусиятлари ҳисобга олинган ҳолда, вояга етмаган шахслар оила аъзоларининг ёки қонуний вакилларининг, шунингдек педагог, психолог, васийлик ва ҳомийлик органи вакилларини ижтимоий мослаштиришда иштирок этиши учун шарт-шароитлар яратилиши тўғрисидаги таклифдан Ўзбекистон Республикасининг 2024-йил
7-августдаги ЎРҚ-938-сон “Пробация назорати тўғрисида”ги Қонунининг 57-моддасини (пробация назоратидаги вояга етмаган шахслар билан иш олиб боришнинг ўзига хос хусусиятлари) ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Мудофаа ва хавфсизлик масалалари қўмитасининг 2024-йил 20-сентябрдаги 04/25-10/3496-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг жорий этилиши пробация назоратидаги вояга етмаган шахсларни ижтимоий мослаштиришда уларнинг ўзига хос индивидуал хусусиятларини эътиборга олган ҳолда амалга оширилишига хизмат қилади.