Низомитдинова Зулайхо Абдуазизовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Рус ва ўзбек мулоқоти гендер аспектларининг қиёсий тадқиқи (ёшлар нутқи асосида)”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари)
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD|Fil3677.
Илмий раҳбар: Давлятова Гулчеҳра Носировна педагогика фанлари номзоди, в.б. профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик Илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Дилора Набиева, филология фанлари доктори, профессор; Мусаева Елена Казимовна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент
Етакчи ташкилот: Қўқон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади ёшлар нутқий одатлари ва коммуникатив хатти-ҳаракатларидаги гендер фарқларини рус ва ўзбек тили материаллари асосида қиёсий таҳлил қилишдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
турли тизимли тилларда аёллар ва эркаклар тил оламининг ўзига хослиги, замонавий гендерологиянинг ривожланиш динамикаси исботланган, рус ва ўзбек тилида сўзлашувчи ёшлар томонидан гендер нутқининг ўзига хос когнитив жиҳатлари асослаб берилган, шунингдек, социологик сўров натижалари (электрон вариант) таҳлили асосида “Гендер таълими бўйича луғат-маълумотнома” ишлаб чиқилиб, синовдан ўтказилган;
гендер ролларининг (қизлар ва йигитлар) консептуал мақоми ижтимоий-обектив қонуният сифатида асосланган, ёш қизлар ва йигитлар томонидан лексика, синтактик конструксиялар ва тиниш белгилари қўлланилишидаги фарқлар аниқланган. Масалан, қизлар кўпинча урғу бериш учун белгиларни чўзиб ёзадилар (Привееееет!!!, Нимааааа?), йигитлар эса қисқа ва қатъий ифодаларни ишлатадилар (Нет и точка; йўқ дедимми, йўқ; бормайсан, бўлди қил). Гендерлар учун ўхшаш ифода моделлари,   тил ва нутқ бирликларидан фойдаланишда гендер фарқларининг янги жиҳатлари очиб берилган;
ёшлар нутқида англизизмлар ва тилларнинг аралашуви гуруҳий идентификация индикатори сифатида исботланган. Масалан, ўзбек ёшларининг нутқида рус ва ўзбек тилларининг аралашуви кузатилган (Паст бал олдим, зато ўтдим (паст бал олдим, лекин ўтдим), просто сўрадим (шунчаки сўрадим)) ва англизизмлар (ЛОЛ, ОМГ, Бро, бер-чи шуни!). Бевосита мулоқот ва интернетдаги ўзаро алоқа жараёнида қизларнинг (ижтимоий масалалар, таълим ва соғлиқ) ва йигитларнинг (спорт ва технологиялар) нутқий ва коммуникатив афзалликлари аниқланган (бу гендер мулоқотининг янги шаклларини намойиш этмоқда);
турли тизимли тилларда аёллар ва эркаклар тил оламининг ўзига хослиги, замонавий гендерологиянинг ривожланиш динамикаси исботланган, рус ва ўзбек тилида сўзлашувчи ёшлар томонидан гендер нутқининг ўзига хос когнитив жиҳатлари асослаб берилган, шунингдек, социологик сўров натижалари (электрон вариант) таҳлили асосида “Гендер таълими бўйича луғат-маълумотнома” ишлаб чиқилиб, синовдан ўтказилган;
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Рус ва ўзбек мулоқотининг гендер аспектларининг қиёсий тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар асосида:
рус ва ўзбек тилларида сўзлашувчи ёшлар (қизлар ва йигитлар) кундалик нутқидаги гендер белгили тил бирликларининг лексик-семантик хусусиятлари ҳамда синтактик конструксиялари бўйича тадқиқот натижалари ва хулосалари 2018-2020-йилларда давлат илмий-техник дастурлари доирасида амалга оширилган                       ПЗ-20170930223 сонли “Ёшларнинг демократик ва ҳуқуқий жамиятни ривожлантиришдаги ижтимоий фаоллигини ошириш механизмини такомиллаштириш” амалий тадқиқот лойиҳаси (Фарғона давлат университетининг 2024-йил 25-сентябрдаги  04/5305-сонли маълумотномаси) доирасида қўлланилган. Тадқиқот материаллари педагогик амалиётда синовдан ўтказилган ва турли ўқув фанларини ўқитиш жараёнида кенг фойдаланилган;
рус ва ўзбек тилларида ёш эркак ва аёллар томонидан синтактик конструксиялар ва тиниш белгилари қўлланилишидаги фарқлар бўйича илмий хулосалар Фарғона давлат университети ҳузуридаги Гендер марказида талаба, магистрант ва ўқитувчилар учун “Когнитив нуқтайи назардан гендер тилини тадқиқ қилиш”, “Ёшларнинг интернет мулоқотида гендер хусусиятлари” каби мавзуларда тренинг, давра суҳбати ва семинарлар ташкил этиш жараёнида қўлланилган (Фарғона давлат университети Гендер тенгликни тадқиқ қилиш марказининг 2024-йил 30-июндаги       01-4777-сонли маълумотномаси). Натижада ўқитувчилар ва талаба ёшларнинг луғат бойлиги ошган, уларнинг билим олиш қобилиятлари яхшиланган;
турли тизимли тилларда аёл ва эркаклар тил оламининг хусусиятлари ҳақидаги хулосалар, шунингдек, англизизмлар ва тилларнинг аралашув элементларига эга бўлган ёшлар нутқи гуруҳий идентификация индикатори сифатида Фарғона вилояти Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “Фарғона ва фарғоналиклар” ҳамда “ТВ Плюс” кўрсатувлари ссенарийларини тайёрлашда қўлланилган (Фарғона вилояти телерадиокомпаниясининг 2024-йил 24-июндаги 1-сонли маълумотномаси). Натижада кўрсатув мавзулари “гендер” тушунчаси, қизлар ва йигитларнинг нутқий хулқ-атворидаги миллий-маданий хусусиятлар ҳақидаги долзарб маълумотлар билан бойитилиб кенгайтирилган.