Azimov Tulanboy Ma’rufjonovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Bi-Sb-(Te, Se) asosidagi termoelektrik qotishmalarning kommutatsion materiallar bilan kontaktidagi fizik-kimyoviy o‘zaro ta’sirlashuvining xosliklari» 01.04.10 – «Yarimo‘tkazgichlar fizikasi» ixtisosligi bo‘yicha falsafa doktori (PhD) (fizika-matematika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yhatga olingan raqam: B2023.1.PhD/FM850
Ilmiy rahbar: Onarkulov Karimberdi Egamberdievich, fizika-matematika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Farg‘ona davlat universiteti
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Namangan muhandislik-texnologiya instituti, PhD.03/30.11.2022.FM/T.66.04.
Rasmiy opponentlar:
Zaynobidinov Sirojiddin Zaynobidinovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor, O‘zR FA akademigi.;
Ayupov Kutub Sautovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Buxoro davlat universiteti.    
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: vismut va surma xalkogenidlari asosida termoelektrik materiallarning samaradorligini oshirish, kontakt sohalaridagi diffuziya jarayonlarini o‘rganish orqali samarali kommutatsiya o‘tishlarini yaratish hamda yarimo‘tkazgichli termoelementlar olish texnologiyasini takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor, Bi-Sb-(Te,Se) asosidagi yarimo‘tkazgichli termoelektrik materiallarni Ni bilan ligerlash orqali yangi elektrofizik xususiyatlarga ega bo‘lgan termoelement materiallarni yaratish texnologiyasi takomillashtirilgan;
BiSb va PbSb evtektiklari va pripoy yordamida termoelektrik materiallar bilan kommutatsiya kontaktlaridagi diffuziya jarayonlari kamaytirish va samaradorlikni oshirishini aniqlovch model ishlab chiqilgan;
termoelektrik materiallarning diffuziya koeffisientlarini kamaytirish va kontaktlashuvchi yuzalarini metallashtirish orqali termoelementlarning elektrofizik samaradorligini oshishi aniqlangan;
kommutatsiya kontaktlaridagi diffuziya jarayonlarini kamaytirish hamda kontaktlashuvchi yuzalarini metallashtirish orqali yuqori samaradorlikka ega bo‘lgan yangi termoelektrik batareyalarning  ishlab chiqarish texnologiyasi takomillashtirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. BiSb-(Te, Se) asosidagi termoelektrik qotishmalarning kommutatsiya materiallari bilan kontaktidagi fizik-kimyoviy o‘zaro ta’sirlari xosliklarini tadqiq qilish bo‘yicha olingan ilmiy–amaliy natijalar asosida:
p-tipdagi Bi2Te3-Sb2Te3 asosga ochiq tigelda kirishmalar kiritilganda uning termoelektrik xususiyatlarining barqarorligini ta’minlab, yarimo‘tkazgich materiallarining termoelektrik xususiyatlarini takror hosil qilish imkonini berishi ko‘rsatilgan. (O‘zbekiston respublikasi intellektual mulk agentligining 2019 yil 6 avgustdagi № IAP 05968 raqamli patenti). Natijada, materialning barqarorligi, iqtisodiy energiya samaradorligi oshirilgan.
Bi2Te2,88Se0.12 va Bi0,5Sb1,5Te3 asosida nikel bilan legirlangan termoelektrik samaradorlik qiymatlarini saqlagan, mustahkamlik darajasi yuqori bo‘lgan termoelektrik materiallar olingani; kontaktlashish yuzalariga nikelning kimyoviy usulda qoplanishi BiSb va PbSb evtetiklari bilan ishonchli aralashuvchanlikni ta’minlashi; PbSb va ViSb optimal qorishma evtetiklarining termoelektrik materiallar bilan kontaktlashish diffuziya koeffisientlari va energiya aktivasiyalari aniqlangan. (Andijon davlat universitetining 2024 yil 11 dekabrdagi №04-2791 sonli ma’lumotnomasi). Natijada bir jinsli strukturali kirishma-nuqsonli kristallar olish imkonini oshirgan.