Расулов Рустам Хаятовичнинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Намланган лёссларнинг зилзила таъсирида ўта чўкиш диформацияси ва замин турғунлигини баҳолаш», 05.09.02–Асослар, пойдеворлар ва ер ости иншоотлари. Кўприклар ва транспорт тоннеллари. Йўллар, метрополитенлар (техника фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.4.DSc/T131.

Илмий маслаҳатчи: Маджидов Ином Уришевич, техника фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент архитектура-қурилиш институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент автомобиль йўлларини лойиҳалаш, қуриш ва эксплуатацияси институти ҳамда Тошкент шаҳридаги Турин политехника университети, DSc.27.06.2017.Т.09.01.

Расмий оппонентлар: Абдуллабеков Қаҳҳорбой Насирбекович, физика-математика фанлари доктори, профессор, академик; Хасанов Аскар Забиевич, техника фанлари доктори, профессор; Мардонов Ботир Мардонович, физика-математика фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Механика ва иншоотлар сейсмик мустаҳкамлиги институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: кучли зилзилалар таъсирида лёсс грунтларда юзага келувчи ўта чўкиш деформациясини ва иншоот заминининг юк кўтариш қобилиятини баҳолаш усулларини такомиллаштиришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

намланган лёсслардан ташкил топган заминларнинг зилзила таъсирига нисбатан турғунлигини баҳолашга оид сейсмик мустаҳкамлик мезони – «сейсмик ўта чўкувчанлик остонаси» грунтнинг мустаҳкамлик кўрсаткичлари ва динамик куч таъсирини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилган;

лёссли грунтларнинг зилзила таъсирида зичланиш диформациясини аниқлаш юзасидан грунтнинг нисбий чўкишини белгиловчи омиллар асосида «сейсмик ўта чўкиш модули» усули ишлаб чиқилган;

намлангаган лёсслар устида динамик тадқиқотлар ўтказиш усули тебраниш жараёнида грунтнинг боғланиш кучларининг ўзгаришини ҳисобга олиш эвазига такомиллаштирилган;

намлангаган лёссли заминларга нисбатан хавфсиз юкнинг миқдорини аниқлаш усули тебраниш жараёнида юзага келувчи инерция кучини ҳисобга олиш асосида такомиллаштирилган;

зилзила таъсирида иншоот заминида юзага келувчи қолдиқли диформацияни аниқлашга оид усул «қатламлаб жамлаш» услубидан фойдаланиш ва инерция кучини ҳисобга олиш асосида такомиллаштирилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Намланган лёссларнинг зилзила таъсирида ўта чўкиш деформацияси ва замин турғунлигини баҳолаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:

сейсмик ҳудудларда бино ва иншоотлар заминининг юк кўтариш қобилиятини ҳисоблашнинг такомиллаштирилган усули Ўзбекистон Республикаси Қурилиш вазирлигига қарашли «Қишлоқ қурилиш лойиҳа» МЧЖ томонидан Тошкент шаҳри Бектемир туманидаги иссиқ руҳлаш ва металл конструкция ишлаб чиқариш заводининг қурилишини лойиҳалаш жараёнида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура-қурилиш қўмитасининг 2018 йил 2 апрелдаги  2346^а/30-01-сон маълумотномаси). Натижада сейсмик мустаҳкамлик усули бинолар ва гидротехника иншоотларининг сейсмик турғунлигини таъминлашни кенгайтириш имкониятларини яратган;

иншоотлар заминларининг сейсмик турғунлик мезони ва грунтнинг чўкишини баҳолаш усули Сирдарё вилояти Мирзаобод туманида 1000 бошга мўлжалланган йирик шоҳли қорамоллар учун чорвачилик комплексини лойиҳалаш жараёнида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура-қурилиш қўмитасининг 2018 йил 2 апрелдаги 2346^а/30-01-сон маълумотномаси). Натижада заминдаги грунтнинг сейсмик мустаҳкамлигини таъминлаш бўйича талаб қилинган зичлик ва намлик кўрсаткичларини таъминлашга эришилган;

лёссларнинг сейсмик чўкувчанлик остонаси ва чўкиш модулини аниқлашнинг тажриба усули Жиззах вилояти Зомин тумани Даштобод шаҳрида Деҳқон бозори комплекси қурилишини лойиҳалаш жараёнида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура-қурилиш қўмитасининг  2018 йил 2 апрелдаги  2346^а/30-01-сон маълумотномаси). Натижада намланган лёссларнинг сейсмик чўкувчанлик остонаси ва чўкиш модулининг тажриба усулини қўллаш ёрдамида заминнинг умумий турғунлигини таъминлашга эришилган;

сейсмик районларда заминга нисбатан хавфсиз юклама ва иншоотнинг чўкиш деформациясини аниқлаш усули Наманган вилояти Поп тумани Чодак қишлоғи Бузчиён посёлкасида бир қаватли тураржой уйларини лойиҳалаш ҳамда қуришда жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура-қурилиш қўмитасининг 2018 йил 2 апрелдаги 2346^а/30-01-сон маълумотномаси). Натижада иншоотнинг заминга нисбатан тушадиган юкламаси ва чўкишнинг қолдиқ деформациясини аниқлашга эришилган;

сейсмик районларда иншоотлар турғунлигини пойдевор  чуқурлигини ошириш орқали таъминлаш усули “Камолот” спорт комплексини таъмирлашда жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура-қурилиш Қўмитасининг 2018 йил 2 апрелдаги 2346^а/30-01-сон маълумотномаси). Натижада пойдеворларнинг чуқурлигини ошириш орқали иншоотлар турғунлигини таъминлашга эришилган;

намланган лёссларнинг зилзила таъсирида ўта чўкиш деформацияси ва замин турғунлигини баҳолаш усули “Қурилиш меъёрлари ва қоидалари (ҚМҚ)”нинг 2.01.03 “Бино ва иншоотлар заминлари” бўлимига оид “Сейсмик районларда иншоотлар заминини лойиҳалаш асослари” деб номланган 10-бандига жумладан: “сейсмик районларда пойдевор чуқурлиги”, “заминларнинг юк кўтариш қобилиятини баҳолаш” ва “сейсмик ўта чўкиш деформациясини ҳисобга олиш” усуллари киритилган (Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура-қурилиш қўмитасининг 2018 йил 2 апрелдаги  2346^а/30-01-сон маълумотномаси). Натижада бино ва иншоотлар заминидаги намланган лёсс грунтларнинг сейсмик мустаҳкамлигини ошириш ёрдамида иншоотларнинг зилзилабардошлигини таъминлаш имконияти яратилган.