Ғофурова Дилафруз Мурод қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Аёллар томонидан содир этилган жиноятларни тергов қилиш услубиёти”, 12.00.09 Жиноят процесси. Криминалистика, тезкор-қидирув ҳуқуқи ва суд экспертизаси ихтисослиги (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Yu762.
Илмий раҳбар: Тулаганова Гулчехра Захитовна, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат юридик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат юридик университети, DSc.07/13.05.2020.Yu.22.03.
Расмий оппонентлар: Рахмонова Сурайё Махмудовна юридик фанлар доктори, профессор; Миразов Даврон Мирагзамович - юридик фанлар доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси ИИВ академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади аёллар томонидан содир этилган жиноятларни тергов қилиш ва ўтказиш масалаларини комплекс илмий-назарий ва амалий жиҳатларини тадқиқ этиб, бу борадаги жиноятларни тергов қилишнинг алоҳида криминалистик услубиётини яратиш ва тергов амалиётини такомиллаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
шахсни ушлаш жараёнида ўтказиладиган шахсий тинтув ва олиб қўйишни видеоёзув орқали қайд этиш, процессуал ҳаракатларнинг шаффофлигини таъминлаш, уларни қонуний амалга оширилишини назорат қилиш ҳамда шахс ҳуқуқларини ҳимоя қилиш имкониятини ошириши сабабли, бундай тергов ҳаракатларини ўтказишда процессуал ҳаракатларни видеоёзув орқали қайд этилишининг шартлиги далилларни қайд этишнинг ёрдамчи усули сифатида қўлланилиши асослантирилган;
кўрсатувларни ҳодиса содир бўлган жойда текширишнинг мақсади шахсга маълум, аммо терговчи ва судга номаълум бўлган нарсалар, ҳужжатлар, излар ва белгиларни аниқлаш, кўрсатувлардаги ўхшашлик ва фарқларни аниқлаш, шунингдек, ҳолатларни қайта тиклаш орқали кўрсатувларнинг ҳаққонийлигини тасдиқлашдан иборат эканлиги асослантирилган;
тинтув ўтказиш учун асослар мавжуд бўлганда, прокурор, терговчи ёки суриштирувчи тинтув ўтказиш ҳақида илтимоснома келтириш тўғрисида қарор чиқариб, прокурорга юбориши ва прокурор тинтув ўтказиш тўғрисидаги илтимосноманинг асосли эканлигини текшириб, унга розилик билдирган тақдирда, тинтув ўтказиш тўғрисида илтимоснома келтириш ҳақидаги қарорни ва зарур материалларни судга юбориши асослантирилган;
кечиктириб бўлмайдиган ҳолларда терговчи ёки суриштирувчининг қарорига асосан тинтув суднинг розилигисиз ўтказилиши ҳамда ўтказилган тинтув ҳақида йигирма тўрт соат ичида кечиктириб бўлмайдиган ҳолатлар хабарномада аниқ кўрсатилган ҳолда суд ва прокурорни хабардор қилиш зарурлиги асослантирилган;
криминалистик тавсиф элементлари таркибида аёллар томонидан содир этилган жиноятларни олдини олиш ва профилактика қилиш масаласи ўрганилиб, хотин-қизлар орасида қонунийлик ва ҳуқуқ-тартиботни таъминлаш, жиноятчиликка қарши курашишнинг замонавий усул ва шаклларини татбиқ этиш ва ушбу соҳада жамоатчилик назоратини кучайтириш лозимлиги асослантирилган.
IV.Тадқиқот натижаларини жорий қилиниши.
Аёллар томонидан содир этилган жиноятларни тергов қилишнинг услубиёти ўрганишга қаратилган тадқиқот иши бўйича илмий натижалари асосида:
шахсни ушлаш жараёнида ўтказиладиган шахсий тинтув ва олиб қўйиш тергов ҳаракатларини ўтказишда процессуал ҳаракатларни видеоёзув орқали қайд этилишининг шартлиги ҳақидаги таклифи Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодекснинг 91-моддасида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2025-йил 15-январдаги 3/дн-7-сон далолатномаси). Мазкур таклифнинг жорий этилиши аёлар томонидан содир этилган жиноятларни тергов қилишда шахсий тинтув ва олиб қўйиш тергов ҳаракатларини янада самарали ташкил этилишига хизмат қилади;
кўрсатувларни ҳодиса содир бўлган жойда текширишдан мақсад кўрсатувлари текширилаётган шахсга маълум бўлган, суриштирувчига, терговчига ва судга эса номаълум бўлган нарсалар, ҳужжатлар, электрон маълумотлар, излар ва белгиларни топиш, шахснинг тергов ёки суд муҳокамаси давомида топилган нарсалар, ҳужжатлар, электрон маълумотлар, излар қаерда бўлганлигини кўрсатиб бериш, бир неча шахснинг айни бир ҳодиса тўғрисида берган кўрсатувларидаги ўхшашлик ва фарқларни аниқлаш учун ишда аҳамиятга эга бўлган жойни ёки ёʻналишни шахс кўрсатиб бериш, ҳолатларни қайта тиклаш ва ҳодиса содир бўлган жойдаги шароит билан қиёслаш орқали кўрсатувларнинг тўғрилигини ёки нотўғрилигини аниқлашдан иборат бўлиши кераклиги ҳақидаги таклифларидан Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодекснинг 132-моддасини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2025-йил 15-январдаги 3/дн-7-сон далолатномаси). Мазкур таклифнинг жорий этилиши аёлар томонидан содир этилган жиноятларни тергов қилишда кўрсатувларни ҳодиса содир бўлган жойда текшириш тергов ҳаракатларини янада самарали ташкил этилишига хизмат қилади;
тинтув ўтказиш тергов ҳаракатига рухсат бериш тергов судяси ваколатига киритилиши, қонунда тинтув ўтказиш тўғрисида илтимоснома қўзғатиш тартибини белгилаш зарурлиги ҳақидаги таклифларидан 2024-йил 24-декабрда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси томонидан қабул қилинган “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини янада кучайтиришга қаратилган ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги Қонуннинг 2-моддаси 9-бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2025-йил 15-январдаги 3/дн-7-сон далолатномаси). Мазкур таклифнинг жорий этилиши аёлар томонидан содир этилган жиноятларни тергов қилишда шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини янада кучайтиришга хизмат қилади;
тинтув тергов ҳаракатини кечиктириб бўлмайдиган ҳолларда терговчи ёки суриштирувчининг қарорига асосан ўтказишга рухсат бериш тартибини такомиллаштириш ҳақидаги таклифидан 2024-йил 24-декабрда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси томонидан қабул қилинган “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини янада кучайтиришга қаратилган ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида”ги Қонуннинг 2-моддаси 10-банди бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги Парламент тадқиқотлари институтининг 2025-йил 15-январдаги 3/дн-7-сон далолатномаси). Мазкур таклифнинг жорий этилиши аёлар томонидан содир этилган жиноятларни тергов қилишда тинтув ҳаракатини ўтказишда шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини янада кучайтиришга хизмат қилади;
аёллар томонидан содир этилган жиноятларда улар томонидан содир этилган жиноятларни олдини олиш ва профилактика қилиш масаласи криминалистик тавсиф элементларидан бири эканлигини инобатга олиниб, хотин-қизлар орасида қонунийлик ва ҳуқуқ-тартиботни таъминлаш тўғрисидаги таклифидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022-йил 7-мартдаги “Оила ва хотин-қизларни тизимли қўллаб-қувватлашга доир ишларни янада жадаллаштириш чора- тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-87-сон Фармони билан тасдиқланган 2022–2026 йилларда хотин-қизларнинг мамлакат иқтисодий, сиёсий ва ижтимоий ҳаётининг барча жабҳаларида фаоллигини ошириш бўйича Миллий дастурининг 3-бобида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратурасининг 21-апрел 2022-йилги 27/65-22 сонли далолатномаси). Ушбу таклифнинг қабул қилиниши аёлар томонидан содир этилган жиноятларни тергов қилишда суд-тергов амалиётини янада самарали ташкил этилишига хизмат қилади.