Тошмуродов Отабек Эркиновичнинг
фалсафа доктори (PhD)диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ёш курашчиларнинг ҳаракат кўникмаларини шакллантиришда таянч ҳаракат аппарати ҳаракатчанлигининг ривожланиши”, 13.00.04–Жисмоний тарбия, спорт машғулотлари, соғломлаштириш ва адаптив жисмоний тарбия назарияси ва методикаси.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.1.PhD/Ped1482.
Илмий раҳбар: Талипджанов Аскар Имамджанович педагогика фанлари номзоди, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети.
Илмий Кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи: Жисмоний тарбия ва спорт илмий тадқиқотлар институти, DSc.33/01.02.2022.Ped.146.01.
Расмий оппонентлар: Кочкаров Атабек Ахматваевич педагогика фанлари доктори (DSc), доцент, Қодиров Сирожиддин Эркинбоевич педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ёш курашчиларни ҳаракат кўникмаларини шакллантиришда таянч ҳаракат аппарати ҳаракатчанлигини ривожланганлик даражасини такомиллаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ёш курашчиларнинг техник ҳаракатларини бажаришда таянч ҳаракат аппарати ҳаракатчанлигини ривожлантириш учун куч, тезлик ва координация қобилиятларини шакллантиришга қаратилган мушак ичидаги (интрасариал) ва мушаклараро (интермускуляр) ҳаркатларни бажариш синхронизацияси ишлаб чиқиш ҳисобига махсус машқлар мажмуаси такомиллаштирилган;
ёш курашчиларни таянч ҳаракат аппарати ҳаракатчанлиги ҳамда техник тайёргарлигини такомиллаштиришга қаратилган “Ёш курашчи” мобил иловасини ишлаб чиқиш ҳисобига кураш спортини мустақил (индивидуал режа, аналитик ва мониторинг, интерактив) назарий ва амалий ўзлаштириш имконияти яратилган;
ёш курашчиларни техник усулларини тоғри бажариш кўникмасини шакллантириш учун, усулларни бажаришда иштирок этувчи бўйин, елка, қорин, болдир мушакларини яхшилаш учун машқларни мушак гуруҳлари фаоллигини ривожланганлик даражаси боʻйича махсус ва ёрдамчи гуруҳларга табақалаштириш ҳисобига таянч ҳаркат аппарати ҳаракатчанлигини ривожлантириш методикаси такомиллаштирилган;
ёш курашчиларни техник ҳаракатларини аниқ бажариш кўникмасини шакллантиришга қаратилган кураш техникаси негизи, звенолари, детали, (кириш, кўтариш, мувозанат сақлаш, ташлаш) ўзида мужассамлаштирган гимнастика элементларидан фойдаланиш ҳисобига, таянч ҳаракат аппарати ҳаракатчанлигининг ривожланишига қаратилган динамик, статик ва координацион назорат машқлари такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ёш курашчиларни ҳаракат кўникмаларини шакллантиришда таянч ҳаракат аппарати ҳаракатчанлигини ривожлантириш орқали эришилган самарали натижаларни ҳисобга олиш ва таҳлил қилишнинг ягона тизими асосида:
ёш курашчиларнинг техник ҳаракатларини бажаришда таянч ҳаракат аппарати ҳаракатчанлигини ривожлантириш учун куч, тезлик ва координация қобилиятларини шакллантиришга қаратилган мушак ичидаги (интрасариал) ва мушаклараро (интермускуляр) ҳаркатларни бажариш синхронизацияси боʻйича махсус машқлар мажмуаси “Кураш турлари ва уни ўқитиш методикаси” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Самарқанд давлат университети кенгашининг 2021-йил 31-мартдаги 9-сонли қарорига асосан 299-рақамли гувоҳнома). Натижада ёш курашчиларни таянч ҳаракат аппарати эгилувчанлиги, таянч ҳаракат аппарати ҳаракатчанлиги, махсус машқларни бажариш аниқлиги яхшиланган ҳамда кураш машғулотларида қоʻлланиладиган янги восита ва усуллар ҳажми ошишига эришилган;
ёш курашчиларни таянч ҳаракат аппарати ҳаракатчанлиги ҳамда техник тайёргарлигини такомиллаштиришга қаратилган “Ёш курашчи” мобил иловасини ишлаб чиқиш ҳисобига кураш спортини мустақил (индивидуал режа, аналитик ва мониторинг, интерактив) назарий ва амалий ўзлаштириш имконияти яратилиб, амалиётда фойдаланиш юзасидан таклиф ва тавсиялар “Кураш турлари ва уни ўқитиш методикаси” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети кенгашининг 2022-йил 14-июндаги 12-сонли қарорига асосан 301-рақамли гувоҳнома). Натижада, ёш курашчиларни техник ҳаракатларини шакллантиришда таянч ҳаракат аппарати ҳаракатчанлигининг ривожланиш кўрсаткичларини аниқлаш ва мониторинг қилиш тизимидан фойдаланиш механизми самарали асосланган;
ёш курашчиларни техник усулларини тоғри бажариш кўникмасини шакллантириш учун, усулларни бажаришда иштирок этувчи бўйин, елка, қорин, болдир мушакларини яхшилаш учун машқларни мушак гуруҳлари фаоллигини ривожланганлик даражаси боʻйича махсус ва ёрдамчи гуруҳларга табақалаштириш ҳисобига таянч ҳаркати аппарати ҳаракатчанлигини ривожлантириш методикаси Самарқанд вилоятидаги спорт мактаблари кураш машғулотларига татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлиги 2024-йил 8-октябрдаги 03-16/9976 сон маълумотномаси). Натижада ёш курашчиларни таянч ҳаракат аппаратининг динамик эгилувчанлиги 9,6 % га, статик эгилувчанлиги 12,8 % га, статодинамик эгилувчанлик 10,9 % га яхшиланишга эришилиб, мазкур методиканинг умумий самарадорлиги эса 11,1 % га яхшилашга эришилган;
ёш курашчиларни техник ҳаракатларини аниқ бажариш кўникмасини шакллантиришга қаратилган кураш техникаси асоси, ўзаги, детали, (кириш, кўтариш, мувозанат сақлаш, ташлаш) ўзида мужассамлаштирган гимнастика элементларидан фойдаланиш ҳисобига, таянч ҳаракат аппарати ҳаракатчанлигининг ривожланишига қаратилган динамик, статик ва координацион назорат машқлари Самарқанд вилоятидаги спорт мактаблари кураш машғулотларига татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Спорт вазирлиги 2024-йил 8-октябрдаги 03-16/9976 сон маълумотномаси). Натижада, ёш курашчиларни, тик турган ҳолатда улоқтиришларни амалга оширишда ҳаракатлар амплитудасини оширишга имкон берди: белдан ошириб улоқтиришда 13,6% га, орқага қайишган ҳолда улоқтиришда 12,5% га ва олдиндан супуриб ташлашда 14,4% га ошди, мазкур методиканинг умумий самарадорлиги эса 13,5 % га яхшилашга эришилган.