Эшмаматов Рустам Тоштемировичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Модернистик адабиёт бадиий психологизмида ёлғизлик консепти ва унинг ҳозирги ўзбек насрида акс этиш хусусиятлари (У.Ҳамдам ва Ф.Кафка асарлари мисолида)”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.4.PhD/Fil4729
Илмий раҳбар: филология фанлари доктори, профессор Ботирова Шахло Исамиддиновна.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат архитектура-қурилиш университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Гулистон давлат университети, PhD.03/27.02.2020.Fil.91.02. рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик кенгаш.
Расмий оппонентлар: Икрамхонова Феруза Икрамхоновна, филология фанлари доктори, профессор; Каримова Дилоромхон Шавкат қизи, филология фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон-Финландия педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади модернистик адабиёт бадиий психологизмида ёлғизлик консепти ва унинг ҳозирги ўзбек насрида акс этиш хусусиятларини У.Ҳамдам ва Ф.Кафка асарлари мисолида шарқ ва ғарб маданиятларининг ақлий хусусиятларини ва психологик жиҳатларининг ўзига хосликларни очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
модернизм адабий асарларидаги ёлғизлик мотивини унинг қаҳрамонларнинг ички дунёси ва улар дуч келган ташқи шароитлар ўртасидаги зиддиятнинг ривожланишидаги ҳаракатлантирувчи роли, модернизмнинг бадиий психологизм билан боғлиқ бўлган муаллифлар адабий асарларининг асосий ҳаракатлантирувчи мотиви проексиясида ифодаланиши очиқланган;
асарлар қаҳрамонларининг когнитив онгида юзага келадиган муаммоларни акс эттириш ва ўз ҳаётидан қониқмаслик психологик ҳолатидан чиқиш йўлларини излашга муаллиф позицияси, унинг менталитети ва дунёқарашининг таъсири даражасини таҳлилий ёндашув асосида ёзувчининг асардаги персонажлар муаммоларини кўрсатувчи психологик жиҳатларни кўрсатиш нуқтайи назарини танлашда менталитет ва мавжуд дунёқарашнинг ўрни исботланган;
диний мавзулар, асосан, Инжил ва Қуръон диний фалсафаси талқини, индивидуал теологик жиҳатлари таҳлил қилиниб, бадиий асарларни яратишда муаллифнинг тушунишини ва шу асосда қаҳрамонларнинг ички ва ташқи дунёси зиддиятларини яраштириш, турли сивилизациялар адабиёти тараққиётидаги тарихий илдизлардаги фарқларни инсон онги зиддиятининг психологик жиҳатларини акс эттиришга асосланган янги адабий оқимларнинг пайдо бўлишидаги аҳамияти даражаси муаллифлик ёндашуви асосида далилланган;
ХХ-ХХИ асрлар ижтимоий тузилмаларининг ўзгариши бўйидаги когнитив онгнинг трансформация даврида модернистик адабиётнинг пайдо бўлиши сабаблари, жамиятдаги ижтимоий ўзгаришларнинг аввал қабул қилинган ахлоқий-маданий қадриятларни инкор этишга олиб келиши ўртасидаги чамбарчас боғлиқлиги, тарихий ва адабий илдизларга асосланган ва Ғарб ва Шарқ адабиётидаги модернистик адабий оқимнинг асосий белгиларининг фарқлантирувчи омиллари очиқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. модернистик адабиёт бадиий психологизмида ёлғизлик консепти ва унинг ҳозирги ўзбек насрида акс этиш хусусиятларини У.Ҳамдам ва Ф.Кафка асарлари мисолида аниқлаш асосида:
модернизм адабий асарларидаги ёлғизлик мотивини унинг қаҳрамонларнинг ички дунёси ва улар дуч келган ташқи шароитлар ўртасидаги зиддиятнинг ривожланишидаги ҳаракатлантирувчи роли, модернизмнинг бадиий психологизм билан боғлиқ бўлган хусусиятлари оид илмий хулосаларидан ФА-Ф1-ОО5 “Қорақалпоқ фолклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш” мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳани бажариш жараёнида фойдаланилган (Қорақалпоқ Гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2024-йил 20-июн 239/1-сон маълумотномаси). Натижада, ўзбек ва инглиз гуруҳларида махсус фанларни ўқитиш, малака ошириш курслари, шунингдек, инглиз тили ва адабиёти ўқитувчиларининг дарсларни олиб бориш самарадорлигини оширишга эришилган;
асарлар қаҳрамонларининг когнитив онгида юзага келадиган муаммоларни акс эттириш ва ўз ҳаётидан қониқмаслик психологик ҳолатидан чиқиш йўлларини излашга муаллифлик позицияси, унинг менталитети ва дунёқарашининг таъсири даражасини таҳлилий ёндашув асосида аниқлашга оид илмий хулосалар Самарқанд давлат чет тиллар институти 2022-2024-йилларда амалга оширилган ва Тошкент шаҳридаги АҚШ элчихонаси ҳамда Халқаро таълим бўйича Америка Кенгаши билан ҳамкорликда АҚШ давлат департаменти томонидан молиялаштириладиган “Энглиш Аccесс Миcросчоларшип Програм” лойиҳаси мазмунига сингдирилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2025-йил 14-январ 30/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада, ёзувчининг асардаги персонажлар муаммоларини кўрсатувчи психологик жиҳатларни кўрсатиш нуқтайи назарини танлашда менталитет ва мавжуд дунёқарашнинг ўрни исботланган;
бадиий асарларни яратишда муаллифнинг тушунишини ва шу асосда қаҳрамонларнинг ички ва ташқи дунёси зиддиятларини яраштириш, турли сивилизациялар адабиёти тараққиётидаги тарихий илдизлардаги фарқларни инсон онги зиддиятининг психологик жиҳатлари, ХХ-ХХИ асрлар ижтимоий тузилмаларининг ўзгариши бўйидаги когнитив онгнинг трансформация даврида модернистик адабиётнинг пайдо бўлиши сабаблари, жамиятдаги ижтимоий ўзгаришларнинг аввал қабул қилинган ахлоқий-маданий қадриятларни инкор этишга олиб келиши ўртасидаги чамбарчас боғлиқлиги, тарихий ва адабий илдизларга оид услубий хулосаларидан Европа Иттифоқининг Эрасмус+ 585845 ЭПП-1-2017-ЭС-ЭППКА2-CБҲЕ-ЖП “CЛАСС: Девелопмент оф тҳе интердисиплинарй мастер програм он Cомпутатионал Лингуистиcс ат Cентрал Асиан университиес” (CЛАСС: “Марказий Осиё Университетларида компютер лингвистикаси бўйича магистратура дастурини ишлаб чиқиш”) мавзусидаги илмий лойиҳани бажариш жараёнида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2025-йил 14-январ 31/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада, олий таълим муассасалари ҳамкорлиги асосида ёшлар орасида китобхонлик маданиятининг шаклланиш ва дунёқарашини кенгайтиришга имконият яратилган.