Оромиддинов Музаффар Пардабаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Тижорат банкларида ички аудитни такомиллаштириш”, 08.00.08 – “Бухгалтерия ҳисоби, иқтисодий таҳлил ва аудит”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Iqt3040.
Илмий раҳбар: Умаров Зафар Абсаматович, иқтисодиёт фанлари номзоди, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат иқтисодиёт университети, DSc.03/30.12.2019.I.17.01.
Расмий оппонентлар: Ахмеджанов Каримжон Бакиджанович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Джураев Камолиддин Нуриддинович, иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: халқаро тажрибаларни ўрганиш ва уларни тижорат банклари ички аудитини такомиллаштиришга қўллаш, халқаро стандартларга мувофиқ ички аудит жараёнларини самарали бошқариш бўйича тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
банк ички аудитини амалга оширишда рискка асосланган ёндашувни жорий қилиш орқали аудит объектларини аудиторлик текширувларининг даврийлиги ҳар 3 йилда камида бир марта режалаштирилиш асосланган;
банк ички аудит хизмати томонидан амалга ошириладиган аудит бизнес-жараёнлар аудити, хизмат текшируви, функционал-комплаенс аудит шаклида ўтказиш таклиф этилган;
ички аудит текширувидаги асосий тадбирлар ва улар учун зарур муддатларни “Диагностика” босқичи учун умумий текширув муддатининг 40 фоизигача, “Аудиторлик тадбирлари” босқичи учун умумий текширув муддатининг 40-45 фоизигача, “Ҳисобот” босқичи учун умумий текширув муддатининг 10 фоизигача, “Аудиторлик ҳисоботи муҳокамаси” босқичи учун умумий муддатнинг 5-10 фоизи, лекин, 2 иш кунидан кам бўлмаган муддатгача тақсимлаш асосланган;
банк Кенгаши ички аудит хизмати фаолиятини ички баҳолаш даврий ҳар йили камида бир марта, ташқи баҳолаш беш йилда бир мартадан кам бўлмаслиги таклиф этилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тижорат банкларида ички аудитни ташкил қилиш, ички аудитни ўтказишни такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
банк ички аудитини амалга оширишда рискка асосланган ёндашувни жорий қилиш орқали аудит объектларини аудиторлик текширувларининг даврийлиги ҳар 3 йилда камида бир марта режалаштирилиш таклифи ЧЕКИ “Ҳамкорбанк” АТБ нинг ички аудит сиёсатида ўз аксини топган (ЧЕКИ “Ҳамкорбанк” АТБ нинг 2024-йил 15-апрелдаги № 12-0804/40-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг жорий қилиниши натижасида ички аудитни режалаштириш ва амалга оширишда рискларни баҳолаш асосида энг заиф (юқори рискка эга) объектлар ва фаолият йўналишларига кўпроқ эътибор қаратишни, ресурсларнинг мақбул мувозанатини таъминлади, аудит тцикли 3 йилда камида бир марта режалаштирилган;
банк ички аудит хизмати томонидан амалга ошириладиган аудит бизнес-жараёнлар аудити, хизмат текшируви, функционал-комплаенс аудит шаклида ўтказиш таклиф бўйича таклифи ЧЕКИ “Ҳамкорбанк” АТБ нинг ички аудит сиёсатида ўз аксини топган (ЧЕКИ “Ҳамкорбанк” АТБ нинг 2024-йил 15-апрелдаги № 12-0804/40-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг жорий қилиниши натижасида “"Ҳамкорбанк" АТБ Ички аудит хизмати “Марказий офис аудити” бўлими томонидан аудит текширувларини ўтказиш ва аудит натижалари юзасидан мониторингни амалга ошириш тартиби”да ўз аксини топиб, ички аудит хизмати ходимларининг иш самарадорлигини оширишга, ички назорат тизимидаги бўшлиқларни аниқлаш ва уларни бартараф этишга, лавозим мажбуриятларини лозим даражада бажармаслик ҳолатларини 10 фоизга камайишига хизмат қилган;
ички аудит текширувидаги асосий тадбирлар ва улар учун зарур муддатларни “Диагностика” босқичи учун умумий текширув муддатининг 40 фоизигача, “Аудиторлик тадбирлари” босқичи учун умумий текширув муддатининг 40-45 фоизигача, “Ҳисобот” босқичи учун умумий текширув муддатининг 10 фоизигача, “Аудиторлик ҳисоботи муҳокамаси” босқичи учун умумий муддатнинг 5-10 фоизи, лекин, 2 иш кунидан кам бўлмаган муддатгача тақсимлаш таклифи таклифи ЧЕКИ “Ҳамкорбанк” АТБ нинг ички аудит сиёсатида ўз аксини топган (ЧЕКИ “Ҳамкорбанк” АТБ нинг 2024-йил 15-апрелдаги № 12-0804/40-сон маълумотномаси). Мазкур таклиф жорий қилиниши “"Ҳамкорбанк" АТБ Ички аудит хизмати “Марказий офис аудити” бўлими томонидан аудит текширувларини ўтказиш ва аудит натижалари юзасидан мониторингни амалга ошириш тартиби”да ўз аксини топиб, ички аудит тадбирлари учун вақт бюджетини тўғри тақсимлаш, аудит жараёнини йиллик иш режасида белгиланган муддат ичида самарали амалга оширилишини таъминлади.
банк Кенгаши ички аудит хизмати фаолиятини ички баҳолаш даврий ҳар йили камида бир марта, ташқи баҳолаш беш йилда бир мартадан кам бўлмаслиги таклифи ЧЕКИ “Ҳамкорбанк” АТБ нинг ички аудит сиёсатида ўз аксини топган (ЧЕКИ “Ҳамкорбанк” АТБ нинг 2024-йил 15-апрелдаги № 12-0804/40-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг жорий қилиниши натижасида Ушбу таклиф “Ҳамкорбанк” АТБ Кузатув Кенгашининг 2023-йил 2-июндаги 6-сонли йиғилиши қарори билан тасдиқланган ““Ҳамкорбанк” АТБ Ички аудит сиёсати”да ўз аксини топиб, Банк Кенгаши томонидан ички аудит хизмати фаолиятини мониторинг қилиш, унинг ходимлари фаолиятини ва билимини баҳолаб бориш орқали ҳамда тақдим этилган аудиторлик ҳисоботлари сифатидан келиб чиқиб йилда камида бир марта амалга оширилди, ташқи баҳолаш банкка алоқадор бўлмаган мустақил экспертларни жалб қилган ҳолда ташқи баҳолашдан ўтказишнинг даврийлиги беш йилда бир маротабадан кам бўлмаслигини таъминлаган.