Норматов Бектош Рамазон ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Иммобилланган реагентлар ёрдамида қўрғошин ва висмут ионларини сорбсион-спектроскопик аниқлаш (Қашқадарё вилояти табиий обектлари мисолида)», 02.00.02 – Аналитик кимё (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2024.2.PhD/К756.
Илмий раҳбар: Сманова Зулайхо Асаналиевна, кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Термиз давлат университети, PhD.03/30.04.2022.К.78.05.
Расмий оппонентлар: Султонов Марат Мирзаевич, кимё фанлари доктори, профессор; Умирова Гулнора Абдурахмоновна, кимё фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Тошкент фармасевтика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: иммобилланган органик реагентлар (арсеназо III, ксиленол зарғалдоғи) ёрдамида қўрғошин (II) ва висмут (III) ионларини аниқлашнинг арзон, тезкор, танлаб таъсир этувчан ҳамда сезгир сорбсион-спектроскопик усулини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
СМА-1, ППА-1, ППМ-1 толали ташувчиларга органик реагентлар: арсеназо III ва ксиленол зарғалдоғини иммобиллаш аналитик фаол гуруҳлар ҳисобига содир бўлиши ҳамда консентрлаш ҳисобига сезувчанликнинг 100 марта ошиши исботланган;
мақбул ташувчи сифатида ППМ-1 тола танлаб олинган, иммобиллаш ва комплекс ҳосил қилишининг мақбул шароитлари аниқланган;
иммобилланган арсеназо III ни Пб (II) иони билан ксиленол зарғалдоғини висмут (III) билан комплекс ҳосил қилиш реакциясида комплекснинг спектроскопик тавсифлари (ҳақиқий моляр сўндириш коеффициенти ва комплекснинг барқарорлик доимийлиги)  аниқланган;
қўрғошин (II) ва висмут (III) ионларини янги иммобилланган арсеназо III  ва ксиленол зарғалдоғи билан аниқлашнниг сорбсион-спектроскопик усули ишлаб чиқилган;
ишлаб чиқилган сорбсион-спектроскопик усул ёрдамида қўрғошин (II) ва висмут (III) ионларини аниқлашнинг Бугер-Ламберт-Бер қонунига бўйсуниши Пб (II) иони учун 6-49 мкг/25 мл, Би (III) иони учун 3-42 мкг/25 мл оралиғида бўлиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Саноат оқава сувларини таркибидан қўрғошин (II) ва висмут (III) ионларининг миқдорларини аниқлаш ва тозалаш бўйича янги сорбсион-спектроскопик усулини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалари асосида:
қўрғошин (II) ва висмут (III) ионларини  иммобилланган органик реагентлар ёрдамида сорбсион-спектроскопик аниқлаш усули Қашқадарё вилояти Ғузор туманидаги Шуртан нефт газ қазиб чиқариш бошқармасига қарашли конлар чиқинди сувлари таркибидаги оғир металл ионларини аниқлаш учун жорий қилинган (Шуртан нефт газ қазиб чиқариш бошқармасининг 2024 йил 6 июндаги  20-сонли маълумотномаси). Натижада, сув таркибида оғир металл ионларини аниқлаш учун иммобилланган органик реагентлардан фойдаланиш имконини берган;
қўрғошин (II) ва висмут (III)  ионларини аниқлаш ва ажратиб олиш усули Муборак газни қайта ишлаш заводида чиқинди сувларини оғир металл ионларини назорат қилиш ва тозалаш жараёнида жорий қилинган (Муборак газни қайта ишлаш заводининг 2024 йил 28 сентябрдаги 02-02/ЭН-6415-сонли маълумотномаси). Натижада, чиқинди сувларини таркибидан оғир металл ионларини аниқлаш ва самарали тозалаш имконини берган.