Ярлакабов Умирзоқ Маматқуловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Касб таълими ўқитувчиларини тайёрлаш жараёнида техник фикрлаш кўникмасини шакллантириш методикасини такомиллаштириш”, 13.00.05–Касб-ҳунар таълими назарияси ва методикаси (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.4.PhD/Ped93.
Илмий раҳбар: Ҳамидов Жалил Абдурасулович, педагогика фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Касб-ҳунар таълими тизимини инновацион ривожлантириш, педагог кадрларнинг малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Касб-ҳунар таълими тизимини инновацион ривожлантириш, педагог кадрларнинг малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш институти, DSc.27.06.2017.Ped.48.01.
Расмий оппонентлар: Муслимов Нарзулла Алиханович, педагогика фанлари доктори, профессор; Ғаффоров Алишер Холмуродович, педагогика фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти.
Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: касб таълими ўқитувчиларини тайёрлаш жараёнида техник фикрлаш кўникмасини шакллантириш методикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бўлажак касб таълими ўқитувчиларининг малака талабларидан технологик билимларни ғоялар генератори ва аксланиш тамойиллари асосида синтезлаш орқали техник фикрлаш кўникмасининг ташкилий-тузилмавий компонентлари (мотивацион, образлилик, тезкорлик ва рефлексивлик) мазмуни такомиллаштирилган;
умумкасбий фанларни ўқитишда “speed sketching”, “information failure” ва “time constraints” каби инвариант таълим методларини қўллаш орқали бўлажак касб таълими ўқитувчиларида техник фикрлашни шакллантириш имкониятлари (ташхислаш, хариталаш, ихтирочилик ва бошқариш) кенгайтирилган;
технологик ва креативлик қобилиятларни ривожлантиришга қаратилган ностандарт техник масалалар ва Беннет тестини визуаллаштириш асосида виртуал лаборатория машғулотларини ишлаб чиқиш орқали бўлажак касб таълими ўқитувчиларининг техник фикрлаш кўникмасини шакллантириш методикаси такомиллаштирилган;
техник фикрлаш кўникмасини шакллантиришга имкон берувчи муаммоли топшириқлар тизими асосида бўлажак касб таълими ўқитувчиларининг тайёргарлик даражалари сифат кўрсаткичлари (интегратив мулоқот, моделлаштириш ва амалий ечим топиш) ва баҳолаш мезонлари (когнитив, политехник ва фаолиятли) оптималлаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Касб таълими ўқитувчиларида техник фикрлаш кўникмасини шакллантириш бўйича ўтказилган тадқиқот натижалари асосида:
бўлажак касб таълими ўқитувчиларини тайёрлаш жараёнида ўқитишнинг ғоялар генератори ва аксланиш тамойиллари ҳамда малака талабларини интеграциялаш асосида техник фикрлаш кўникмасининг ташкилий-тузилмавий компонентлари мазмунига оид таклиф ва тавсиялар Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2015 йил 21 августдаги 303-сонли буйруғи билан тасдиқланган 5111000-Касб таълими “Ер усти транспорт тизимлари ва уларнинг эксплуатацияси” бакалавриат йўналиши малака талабларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 23 апрелдаги 19-03-1558-сон маълумотномаси). Мазкур таклиф ва тавсиялар бўлажак касб таълими ўқитувчиларини касбий фаолиятга тайёрлаш жараёнини такомиллаштиришга хизмат қилган;
олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2016 йил 6 апрелидаги 137-сонли буйруғи асосида такомиллаштирилган меъёрий ва услубий ҳужжатлар ҳамда замонавий ўқув адабиётларини яратиш ва таълим жараёнига жорий этишни амалга ошириш мақсадида бўлажак касб таълими ўқитувчиларининг техник фикрлаш кўникмасини шакллантиришга имкон берувчи технологик ностандарт топшириқлар тизими ва Беннет тестини визуаллаштириш асосида “Ўқитувчининг техник фикрлаши” номли виртуал лаборатория машғулотларини ўтказишга йўналтирилган ўқув-услубий таъминотига сингдирилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 23 апрелдаги 19-03-1558-сон маълумотномаси). Мазкур ўқув-услубий таъминотлар бўлажак касб таълими ўқитувчиларида касбий компетенцияларни ривожлантиришга хизмат қилган;
талабаларнинг технологик ҳамда креативлик қобилиятларни ривожлантиришга қаратилган “speed sketching”, “information failure” ва “time constraints” каби инвариант таълим методлари мазмунини қамраб олувчи ўқув-услубий қўлланмалар мазмунига сингдирилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 23 апрелдаги 19-03-1558-сон маълумотномаси). Натижада ўқув-услубий таъминот касб таълими йўналишлари талабаларини касбий фаолиятга тайёрлашда таълим жараёнининг сифатини ошишига хизмат қилган.
