Одилжонова Камола Абдувосит қизининг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илимий даража берадиган фан тармоғи номи): “Ўқувчиларнинг лексик компетенсияларини ривожолантиришда вербал воситалардан фойдаланишнинг илмий-методик асосларини такомиллаштириш”, 13.00.02. – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (ўзбек тили).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B.2023.4.PhD/Ped.6497  Илмий раҳбар: Юсупова Шоҳидахон Жалолиддиновна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилаётган муассаса номи: Андижон давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат педагогика институти, PhD.03/05.05.2023.Ped.166.01
Расмий оппонентлар: Ҳасанов Шаробиддин Аъзамович, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), профессор; Ахмедова Малоҳат Эргашевна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўқувчиларда лексик компетентликни шакллантириш ва ривожлантиришда вербал таъсир воситаларидан фойдаланишнинг замонавий технологияларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ўқувчилар лексик компетенсияларини ривожлантиришнинг педагогик моҳияти ва мазмуни сўзнинг луғавий, грамматик хусусиятларини фарқлаш, ўзаро қиёслаш, нутқ вазиятига мос равишда сўзни тўғри танлаш ва қўллашга доир тузилмаси коннотациянинг ингрент ва адгерент турларини аниқлаш асосида очиб берилган;
она тили дарсларида вербал таълим воситаларидан фойдаланишнинг когнитив жараёнлари сўзни семантик жиҳатдан ассоциятив фарқлаш; уни товуш жиҳатдан аниқлаш; субектив эҳтимоллик методикаси жиҳатдан ёндашув тизимига устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган;
ўқувчиларнинг лексик компетенсияларини ривожлантиришнинг педагогик компонентлари сўз ва унинг матнда ишлатилиши, маъно контексти, ахборот бериш (информация), экпрессия (эстетик таъсир ва баҳо) каби дидактик вазифаларига имплементациялаш асосида аниқланган;
она тили фанини ўқитишда ўқувчилар лексик компетенсияларини ривожлантиришнинг илмий-методик асоси “назариядан амалиётга” тамойили воситасида тилнинг фонетик, лексик-семантик, грамматик сатҳи ва бирликларига оптимал эътибор қаратиш асосида такомиллашт ирилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Она тили таълимида ўқувчиларда лексик компетентликни шакллантириш ва ривожлантиришнинг замонавий технологияларига доир илмий натижалар қуйидаги ишларда жорийланган:
ўқувчилар лексик компетенсияларини ривожлантиришнинг педагогик моҳияти ва мазмуни сўзнинг луғавий, грамматик хусусиятларини фарқлаш, ўзаро қиёслаш, нутқ вазиятига мос равишда сўзни тўғри танлаш ва қўллашга доир тузилмаси коннотациянинг ингрент ва адгерент турларини аниқлаш асосида очиб берилган илмий тавсиялари “Ўқувчиларнинг лексик компетенсиясини шакллантириш методикаси” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024-йил 25-июндаги 218-сонли буйруғига асосан берилган 218-409-рақамли рухсатномаси). Натижада ўқувчиларнинг лексик компетенсияларини такомиллаштириш бўйича методик таъминот яратиш имконини берган;
она тили дарсларида вербал таълим воситаларидан фойдаланишнинг когнитив жараёнлари сўзни семантик жиҳатдан ассоциятив фарқлаш; уни товуш жиҳатдан аниқлаш; субектив эҳтимоллик методикаси жиҳатдан ёндашув тизимига устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган илмий янгилигидан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали ДМ, “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти томонидан тайёрланган “Таълим ва тараққиёт”, “Адабий жараён”, “Болалар ва биз” номли дастурлар ссенарийсида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024-йил 1-апрелдаги 04/36/433-сон маълумотномаси). Натижада эшиттиришларнинг илмий савияси ортган ҳамда ўқувчиларнинг лексик компетентлигини ривожлантириш технологиялари механизми такомиллашувига эришилган;
ўқувчиларнинг лексик компетенсияларини ривожлантиришнинг педагогик компонентлари сўз ва унинг матнда ишлатилиши, маъно контексти, ахборот бериш (информация), экпрессия (эстетик таъсир ва баҳо) каби дидактик вазифаларига имплементациялаш асосида аниқланган махсус методик тизимидан 2020-2023 йилларда бажарилган АМ-Ф3-201908172 рақамли “Ўзбек тилининг таълимий корпусини яратиш мавзуси” номли илмий-амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 24-июндаги 04/1-1638-сон маълумотномаси). Натижада ўқувчиларда сўзнинг луғавий, грамматик хусусиятларини фарқлаш, ўзаро қиёслаш, нутқ вазиятига мос равишда тўғри танлаш ва қўллашга доир лексик компетенсиялари ривожлантириш имконини берган;