Исмадиёрова Нафисахон Иброхимжон қизининг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илимий даража берадиган фан тармоғи номи): “Она тили дарсларини халқаро тадқиқотлар асосида ташкил этиш методикаси”, 13.00.02. – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (ўзбек тили).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.PhD/Ped7049
Илмий раҳбар: Юсупова  Шоҳидахон Жалолиддиновна,  педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилаётган муассаса номи: Андижон давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрстаётган муассаса номи, ИКрақами: Андижон давлат педагогика институти, PhD.03/05.05.2023.Ped.166.01
Расмий оппонентлар: Собирова Маҳбуба Юсуфжановна, педагогика фанлари доктори, профессор; Абдуллаева Насиба Жураевна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Қўқон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади она тили дарсларини халқаро тадқиқотлар асосида ташкил этиш методикасини такомиллаштириш технологияси бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўқувчиларда кинестетик ўрганувчанликни ошириш, уларда интуитивликни ривожлантириш, артефактик (фан мазмуни – билим), процессуал (танқидий фикр – кўникма) ва гносемик (тадқиқотчилик – малака) билимларни ривожлантириш, ушбу билимлардан амалий фойдалана олиш, маълумотларни англаш кўникмаларининг самарали текширилиши аниқланган;
халқаро тадқиқотлар талабларига мувофиқ она тили таълими билан интеграциялаш асосида матнни тушуниш кўникмасини ривожлантириш ва тадқиқотда келтирилган турли матнларга дуч келиши инобатга олиниб, бу борада транзаксион таҳлил туридан фойдаланиш самарали эканлиги асосланган;
тил ўқитишнинг коммуникатив ёндашуви асосида матндаги экплицитик (юзаки-ташқи маъно) ва имплицитик (яширин-ички маъно) мазмунни тушуна олиш, контраст маълумотларни ажрата олиш, қиёслаш ва хулоса чиқариш, вербал (матн) ва висуал (диаграмма, жадвал, график матн) маълумотларни англаш кўникмасига эга бўлиши исботланган;
ўқувчилар билимини оширишнинг эйдетик хотирани ривожлантиришда фойдаланилган “3Т” (таркиб, тахмин, тасниф), “Панжа” (парчалаш, савол, соддалаштириш, тўплаш, қайта баён), “ЙС2ЎЙ” (йўл, савол, ўқиш ва ўрганиш, ёдлаш), “Тил формуласи” (математик формулалар орқали грамматик билимларни ўзлаштириш), “Харита” (висуал матнларни вербал матнга айлантириш), “5*5” (5 та сўздан 5 та гап яратиш), “Тарқалган сўзлар” (ҳеч ким бир хил сўзни ўйламаслик), “Саҳна” (матн воқеаларини саҳналаштириш), “Сўзлар қароргоҳи” (синоним сўзлардан фойдаланиш) каби инновациялар ва топшириқлар такомиллаштирилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Она тили дарсларини халқаро тадқиқотлар асосида ташкил этиш методикасига оид илмий натижалар қуйидаги ишларда жорийланган:
ўқувчиларда кинестетик ўрганувчанликни ошириш орқали уларда интуитивликни ривожлантириш усуллари, артефактик, процессуал ва гносемик билимларни ривожлантириш ва маълумотларни англаш кўникмалари “60110700 – Ўзбек тили ва адабиёти” таълим йўналишининг малака талаби мазмунига сингдирилган (“Она тили дарсларини халқаро тадқиқотлар асосида ташкил этиш методикаси” номли ўқув қўлланма 2024-йил). Натижада бўлажак ўқитувчиларда она тили дарсларида халқаро тадқиқотларнинг тушуниш коʻникмаларини ривожлантириш ҳамда уларни ижтимоий фаол шахс қилиб шакллантиришнинг дидактик таъминоти такомиллаштирилишга эришилган;
халқаро тадқиқотлар талабларини она тили таълими билан интеграциялаш асосида матнни тушуниш кўникмасини ривожлантириш ва тадқиқотда келтирилган ўқиш матнининг тавсиф, баён, кўргазма, аргументация, кўрсатма ва матн формати бўйича турли матнларга дуч келиши инобатга олиниб, бу борада транзаксион таҳлил туридан фойдаланиш самарали эканлигига оид илмий тавсияларидан “Она тили дарсларини халқаро тадқиқотлар асосида ташкил этиш методикаси” номли ўқув қўлланмани ишлаб чиқишда фойдаланилган (“Она тили дарсларини халқаро тадқиқотлар асосида ташкил этиш методикаси” номли ўқув қўлланма 2024-йил). Натижада она тилининг асосий моҳияти ва вазифаларини аниқлашнинг педагогик технологиялари бўйича методик таъминот такомиллаштирилган;
тил ўқитишнинг коммуникатив ёндашуви асосида матндаги экплицитик ва имплицитик мазмунни тушуна олиш, контраст маълумотларни ажрата олиш, вербал ва висуал маълумотларни англаш кўникмасини “60110700 – Ўзбек тили ва адабиёти” таълим йўналишининг малака талаби мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги Олий таълимни ривожлантириш тадқиқотлари марказининг 2024-йил 19-сентябрдаги 02/01-01-78-рақамли маълумотномаси). Натижада она тили фани ўқитувчиларининг халқаро тадқиқотларга тайёрланишда 7-8-синф ёшидаги ўқувчиларни самарадорлигининг оширилишига эришилган;
7-8-синф ёшидаги ўқувчилар билимини назорат қилишда эйдетик хотирани ривожлантиришда фойдаланилган “3Т”, “Панжа”, “ЙС2ЎЙ”, “Тил формуласи”, “Харита”, “5*5”, “Тарқалган сўзлар” каби инновациялар асосида методикаси ва топшириқлар тизимини такомиллаштириш бўйича педагогик технологиялардан “Она тили дарсларини халқаро тадқиқотлар асосида ташкил этиш методикаси” номли ўқув қўлланмани ишлаб чиқишда фойдаланилган (“Она тили дарсларини халқаро тадқиқотлар асосида ташкил этиш методикаси” номли ўқув қўлланма 2024-йил). Натижада ўқувчиларда англаш ва тушуниш, шунингдек, билимлардан амалий фойдаланиш кўникмаларини янада такомиллаштирилишига хизмат қилган.