Абдикаримова Динара Рустамхановнанинг

фалсафадоктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Банк кредитлари гаров таъминотини баҳолаш амалиётини такомиллаштириш йўллари», 08.00.07–Молия, пул муомаласи ва кредит (иқтисодиёт фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.3.PhD/Iqt379.

Илмий раҳбар: Джабриев Акбарали Нормурадович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент молия институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент молия институти,  DSc.27.06.2017. I.17.01.

Расмий оппонентлар: Жумаев Нодир Хосиятович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Йўлдошев Олим Абдураимович, иқтисодиёт фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: банк кредитлари гаров таъминотини баҳолаш амалиётини такомиллаштиришга қаратилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

технологик ускуналар сотиб олиш учун хорижий валютада ажратилаётган кредитлар бўйича гаров таъминоти сифатида ускуналарни қабул қилиш билан бирга экспорт операцияларини ва шартномаларини ҳам ҳисобга олиш тартиби ишлаб чиқилган;

банк кредитлари бўйича транспорт воситалари, машина ва ускуналар гаров сифатида қабул қилинганда амортизация муддатини ҳисобга олиш орқали гаров рискини камайтириш йўллари белгилаб берилган;

хусусий қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштирувчи корхоналарлар учун келгуси ҳосилни гаровга қўйиш орқали кредитлаш амалиётининг ҳосилни етиштириш билан боғлиқ даврийлик асосида босқичма-босқич амалга ошириш механизми ишлаб чиқилган;  

қисқа муддатли кредитлаш амалиётида юқори ликвидли қимматли қоғозларни ҳам гаров объекти сифатида қабул қилиш тавсия этилиб, бунда гаров баҳосини аниқлашнинг ташкилий-иқтисодий асоси ишлаб чиқилган;

банк кредитлари бўйича гаров рискини пасайтириш мақсадида гаров активлари портфелида юқори ликвидли активларни диверсификациялашнинг асосий йўналишлари белгилаб берилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Банк кредитлари гаров таъминотини баҳолаш амалиётини такомиллаштириш йўллари бўйича олинган илмий натижалар асосида:

технологик ускуналар сотиб олиш учун хорижий валютада ажратилаётган кредитлар бўйича гаров таъминоти сифатида ускунани олиш билан бирга экспорт операциялари ва шартномаларини ҳам ҳисобга олиш бўйича таклифи “Агробанк” АТБнинг 2018 йилга мўлжалланган кредитлаш сиёсатининг асосий йўналишларида хорижий валютада молиялаштирилаётган инвестицион лойиҳалар ва кредитлар бўйича жорий этилган (АТБ “Агробанк”нинг 2018 йил 25 майдаги 23-3-18/761-сон маълумотномаси).  Натижада банк томонидан 100 минг АҚШ доллари миқдоридаги 2 та инвестицион лойиҳани амалга оширишда бевосита қўлланилган ва натижада валютадаги кредит рискининг олди олинган;

банк кредитлари бўйича транспорт воситалари, машина ва ускуналар гаров сифатида қабул қилинганда, гаров рискини камайтириш мақсадида амортизация муддатини ҳисобга олиш бўйича таклифи “Агробанк” АТБ томонидан амалиётга жорий этилган (АТБ “Агробанк”нинг 2018 йил 25 майдаги 23-3-18/761-сон маълумотномаси). Ушбу таклифни амалиётга жорий этиш орқали ажратилаётган кредитларга гаров таъминоти сифатида транспорт воситалари, машина ва ускуналар гарови остида ажратилаётган кредитлар салмоғи 3%га ортган;

хусусий қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштирувчилар учун келгуси ҳосилни гаровга қўйиш орқали кредитлаш амалиётининг ҳосилни етиштириш билан боғлиқ даврийлик асосида босқичма-босқич амалга ошириш ва бунда суғурта компаниялари томонидан рисклиликни баҳолаш бўйича таклифи “Агробанк” АТБ томонидан амалиётга жорий этилган (АТБ “Агробанк”нинг 2018 йил 25 майдаги 23-3-18/761-сон, ЎзР Баҳоловчи ташкилотлар ассоциациясининг 2018 йил 18 июндаги 117/06-2018-сон маълумотномалари). Ушбу таклиф асосида бугунги кунда республикамизда алоҳида эътибор қаратилаётган кластер тизимини ривожлантириш мақсадида “ABC Oqqo\'rgon Agro claster” МЧЖ пахта-тўқимачилик кластерига 63 млрд. сўмлик кредит лойиҳа босқичлари асосида ажратилган ва бу ўз навбатида самарали кредит мониторинги ва лойиҳа самарадорлигига хизмат қилган;

қисқа муддатли кредитлаш амалиётида юқори ликвидли қимматли қоғозларни ҳам гаров объекти сифатида қабул қилиш юзасидан таклифи “Агробанк” АТБ томонидан амалиётга жорий этилган (АТБ “Агробанк”нинг 2018 йил 25 майдаги №23-3-18/761-сон маълумотномаси). “Агробанк” АТБ томонидан ажратилаётган қисқа муддатли кредитлаш амалиётида юқори ликвидли қимматли қоғозларни ҳам гаров объекти сифатида қабул қилиш банкнинг 2018 йилга мўлжалланган кредит сиёсатида инобатга олинди ва гаров турлари кенгайишига хизмат қилган ҳамда мазкур гаров тури остида 1 млрд. сўмдан ортиқ инвестицион лойиҳаларни молиялаштиришга имконият яратган;

банк кредитлари бўйича гаров рискини пасайтириш мақсадида гаров активлари портфелида юқори ликвидли активларга алоҳида эътибор қаратиш, шунингдек, бозор баҳоси кескин ўзгарувчан бир хил турдаги гаров активлари ҳажмининг ошиб кетишига йўл қўймаслик таклифи “Агробанк” АТБ томонидан амалиётга жорий этилган (АТБ “Агробанк”нинг 2018 йил 25 майдаги 23-3-18/761-сон маълумотномаси). Ушбу таклифни қўлланилиши натижасида банк кредитлари бўйича гаров рискини бошқариш имконияти юзага келган.