Умарова Нилуфар Абдукахор қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Озиқ-овқат саноати корхоналари рақобатбардошлигининг иқтисодий механизимларини такомиллаштириш (Сутни қайта ишлаш корхоналари мисолида)” 08.00.03 – Саноат иқтисодиёти (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3.PhD/Iqt4335.
Илмий раҳбар: Мадрахимова Гуласал Рўзимбой қизи, иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат иқтисодиёт университети, DSc.03/30.07.2022.I.16.05
Расмий оппонентлар: Назарова Фотима Хакимовна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Толипова Бахтигул Фарходовна, иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Бухоро муҳандислик-техника институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади озиқ-овқат саноати корхоналари рақобатбардошлигининг иқтисодий механизимларини такомиллаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
услубий ёндашувга кўра “саноат корхоналари рақобатбардошлиги” тушунчасининг иқтисодий мазмуни корхона маҳсулоти сифати ва нархи, бошқарув самарадорлиги, мустаҳкам молиявий ҳолати, ишлаб чиқариладиган маҳсулотларнинг бошқа корхоналарнинг ўхшаш маҳсулотларига нисбатан устунликларини намоён эта олиш салоҳияти ва ундан фойдаланиш қобилияти нуқтаи назаридан такомиллаштирилган;
республикада барча турдаги сут ва пишлоқ маҳсулотларини ишлаб чиқариш ва қайта ишлаш корхоналарида рақобатбардошлик даражасини баҳолашда  “яхши” (71-100 балл), “қониқарли”                  (55-70 балл) ва “қониқарсиз” (1-54 балл) чегараларини киритиш орқали рақобатбардошлик даражасини аниқлашнинг янги тизими таклиф этилган;
озиқ-овқат саноати корхоналарини рақобатбардошлик даражасини баҳолаш услубияти мазкур жараёнга таъсир этувчи омилларнинг интеграл таъсирини ҳисобга олган ҳолда “жуда паст” (0,0-0,33), “ўрта даражада” (0,34-0,66), “юқори даража” (0,67-0,1) миқдорий чегараларни белгилаш асосида такомиллаштирилган;
Ўзбекистон сутни қайта ишлаш корхоналарнинг ишлаб чиқариш фаолияти ва маҳсулотлари рақобатбардошлигига таъсир этувчини омиллари ўртасида боғлиқликнинг эконометрик модели асосида маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмининг 2030-йилга қадар мўлжалланган прогноз кўрсаткичлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Озиқ-овқат саноати корхоналари рақобатбардошлигининг иқтисодий механизмларини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар ва ишлаб чиқилган таклифлар асосида:
услубий ёндашувга коʻра “саноат корхоналари рақобатбардошлиги” тушунчасининг иқтисодий мазмуни корхона маҳсулоти сифати ва нархи, бошқарув самарадорлиги, мустаҳкам молиявий ҳолати, ишлаб чиқариладиган маҳсулотларнинг бошқа корхоналарнинг ўхшаш маҳсулотларига нисбатан устунликларини намоён эта олиш салоҳияти ва ундан фойдаланиш қобиляти нуқтайи назаридан такомиллаштиришга оид назариу-услубиу маʻлумотлардан олиу оʻқув ууртлари талабалари усҳун тавсиуа етилган “Саноат кластерлари” номли оʻқув қоʻлланмани таууорлашда фоудаланилган (Тошкент давлат иқтисодиёт университети ректорининг 2023-йил 14-июлдаги 228-сонли буйруғи) асосида амалиётга татбиқ этилган. Мазкур таклифни амалиётга татбиқ этилиши натижасида олий ўқув юртидаги талабалар “Саноат кластерлари” бўйича замонавий билимларга ва кенг қамровли маълумотларга эга бўлиши, саноат соҳасини иқтисодий самарадорлигини таҳлил қилишда зарур бўлган назарий ва амалий тажрибаларини эгаллаши ҳамда уларни келажакдаги касбий фаолиятлари учун муҳим аҳамиятга эга бўлган янги имкониятларни яратилиши асослаб берилган;
сутни қайта ишлаш корхоналарида рақобатбардошлик даражасини аниқлашда йахши
(71-100 балл), қониқарли (55-70 балл) ва қониқарсиз (1-54 балл) чегараларида баҳолаш таклифи Ўзбекистон озиқ-овқат саноати уюшмаси томонидан “Озиқ-овқат саноати корхоналарини ривожлантириш дастури”ни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон озиқ-овқат саноати уюшмасининг 2024-йил 20-ноябрдаги №20-107/11-24-сонли маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида озиқ-овқат саноати уюшмаси таркибидаги корхоналарининг рақобатбардошлик даражасини 6 фоизга ошириш имкони яратилган;
озиқ-овқат саноати корхоналарини рақобатбардошлик даражасини баҳолаш услубияти мазкур жараёнга таъсир этувчи омилларнинг интеграл таъсирини ҳисобга олган ҳолда “жуда паст” (0,0-0,33), “ўрта даражада” (0,34-0,66), “юқори даража” (0,67-0.1) миқдорий чегараларни белгилаш асосида такомиллаштириш таклифи Ўзбекистон озиқ-овқат саноати уюшмаси томонидан “Озиқ-овқат саноати корхоналарини ривожлантириш дастури”ни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон озиқ-овқат саноати уюшмасининг 2024-йил 20-ноябрдаги №20 107/11-24-сонли маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида озиқ-овқат саноати уюшмаси таркибидаги корхоналарининг ички салоҳиятини ҳамда рақобатбардошлигини оширишга қаратилган имкониятларини 7 фоизга ўсишига эришилган;
Ўзбекистон сутни қайта ишлаш корхоналарнинг ишлаб чиқариш фаолияти ва маҳсулотлари рақобатбардошлигига таъсир этувчини омиллари ўртасида боғлиқликнинг эконометрик модели асосида маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмининг 2030-йилга қадар моʻлжалланган прогноз кўрсаткичлари Ўзбекистон озиқ-овқат саноати уюшмаси фаолиятига татбиқ этилган. (Ўзбекистон озиқ-овқат саноати уюшмасининг 2024-йил 20-ноябрдаги №20-107/11-24-сонли маълумотномаси). Мазкур таклифни амалиётга татбиқ этилиши натижасида озиқ-овқат саноати тармоғини иқтисодий ривожлантириш чора-тадбирлари ва прогнозлари асосида узоқ муддатли даврдаги истиқболли кўрсаткичларининг ўзаро мувофиқлигини таъминлаш имкони яратилган.