Ишанханова Мухлисабону Тургуновнанинг фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):
“ХВИИИ аср араб тили грамматикасига оид асарнинг хусусиятлари (Ибн Фарҳатнинг  “Баҳтҳ ал-маТāлиб wа ҳасс ал-Тāлиб” асари мисолида)”, 10.00.05 – Осиё ва Африка халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.1.PhD/Fil4382
Илмий маслаҳатчи: Шомусаров Шорустам Ғиёсович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.21.01.
Расмий оппонентлар: Исламджанова Хазифахон, филология фанлари доктори, профессор; Тикаев Гусейн Гаджиибрагимович филология филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ибн Фарҳатнинг “Баҳтҳ ал-маТāлиб wа ҳасс ал-Тāлиб” грамматик асарини тизимли таҳлил қилиш, унинг араб тилшунослиги ривожига қўшган ҳиссасини аниқлаш, рисоланинг методологик хусусиятларини очиб бериш ва замонавий араб тилшунослиги учун аҳамиятини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
араб грамматикасига оид муҳим манба саналувчи “Баҳтҳ ал-маТāлиб wа ҳасс ал-Тāлиб” рисоласининг яратилишига туртки бўлган асосий сабаб ва омиллар аниқланган;
Ибн Фарҳат ўз рисоласида араб тили грамматикасининг бир-бирига зид бўлган далилларни келтиришдан воз кечиб, араб грамматикасини содда ва равон тилда баён қилиш орқали араб тили грамматикасини соддалаштириш борасидаги ҳаракатнинг асосчиси сифатидаги ўрни аниқланган;
Ибн Фарҳатнинг араб тили грамматикасига оид дастлабки асарлардаги морфология ва синтаксис масалалари бўйича кенг қамровли маълумотларни тизимлаштириш ва уларни тушунарли ва бир-бирига узвий равишда боғланган бир шаклда тақдим этишдаги хизматлари очиб берилган;
Ибн Фарҳатнинг айрим лингвистик ҳодисаларни номловчи терминларга, жумладан, тўғри ва нотўгри феъллар, буйруқ майли, олмошларга аниқлик киритиш борасидаги янгича ёндашуви аниқланган, она тилиси араб тили бўлмаганлар учун араб тилини ўрганишда фойдаланган усуллари далилланган;
“Баҳтҳ ал-маТāлиб wа ҳасс ал-Тāлиб” рисоласининг ХИХ асрда араб тили грамматик фикрининг шаклланишига ҳисса қўшган кейинги грамматик асарларнинг ёзилишига кўрсатган таъсири очиб берилган ва Ибн Фарҳатнинг араб тилини ўқитиш янги мактабининг асосчиси сифатидаги ўрни аниқланган.
Ибн Фарҳатнинг “Баҳтҳ ал-маТāлиб wа ҳасс ал-Тāлиб” рисоласида араб тилида феъл ва исм таснифи, улардаги морфологик ўзгаришларга оид хусусиятларини баён қилишда янгича ёндашувининг аҳамияти “феълнинг турлари ва феълга оид барча маълумотлар” “исмнинг тасрифи” мавзулари ўрганилиши орқали ёритилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Диссертациядаги Ибн Фарҳатнинг араб тили грамматикасининг оид асарлардан морфология ва синтаксис масалалари бўйича катта ҳажмдаги маълумотларни тизимлаштирганлиги ва уларни қулай  шаклда тақдим этганлигига оид хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлиги ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий давлатлар билан дўстлик алоқалари қўмитаси томонидан фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлиги ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий давлатлар билан дўстлик алоқалари қўмитасининг 2024-йил 29-апрелдаги 14-07-717-сонли маълумотнома). Натижада, улар Қўмитанинг анжуманлари, семинарлари, давра суҳбатлари ва маданий-маърифий соҳадаги тадбирларини ташкил этишда хизмат қилдилар.
Мазкур диссертация ишидаги араб грамматикасига оид муҳим манба “Баҳтҳ ал-маТāлиб” рисоласининг яратилишига туртки бўлган асосий сабаб ва омилларга оид илмий хулоса ва амалий тавсиялар Тошкент давлат педагогика университетида бажарилган ПЗ-20170923121 рақамли “Шахс тарбиясида миллий хусусиятларни тадқиқ этишнинг методологик асосларини такомиллаштириш” номли грант доирасида фойдаланилган (Тошкент давлат педагогика университети 2024-йил 16-майдаги № 11-05-2207/04-сонли маълумотнома). Натижада, улар грант доирасида белгиланган вазифаларни амалда бажаришга ва тадқиқотнинг услубий асосларини бойитишга хизмат қилдилар.
Шунингдек, диссертациядаги Ибн Фарҳатнинг она тилиси араб тили бўлмаганлар учун араб тилини ўрганишда фойдаланган усуллари ҳақидаги илмий хулоса ва амалий тавсиялар Ўзбекистон телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали давлат муассасаси таркибидаги “Фореигн лангуаГЭС” телеканали томонидан фойдаланилган (Ўзбекистон телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали давлат муассасаси 2024-йил 16-майдаги 02-05-653-сонли маълумотнома). Натижада, улар “Гоод морнинг, Узбекистан!”, “Метҳод” кўрсатувларни ташкил этишга хизмат қилдилар.