Давранов Исмоил Ибрагимовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертатсияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Бел соҳасида оғриғи бўлган беморларда асоратларни прогноз қилишдаги кенг қамровли моделда замонавий диагностика усулларининг роли», 14.00.13 – Неврология, 14.00.19 – Тиббий радиология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.1.PhD/Tib4290.
Илмий раҳбарлар:  Джурабекова Азиза Тахировна, тиббиёт фанлари доктори, профессор. Хамидов Обид Абдурахмонович, тиббиёт фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Ниёзов Шухрат Тошмирович, тиббиёт фанлари доктори, доцент. Юсупалиева Гулнора Акмаловна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Перм давлат тиббиёт университети (Россия Федерацияси)
Диссертатсия йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
бел оғриғи билан оғриган беморларнинг патологик ҳолатининг клиник ва неврологик ташхисини аниқлашда нурли диагностиканинг прогностик аҳамиятини ўрганиш ва самарадорлигини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бел соҳасидаги доимий оғриқнинг клиник ва неврологик кўринишини солиштирганда, кўпроқ миқдордаги тестлар ва сўровнома мезонларидан фойдаланган ҳолда, турли хил компрессион омиллари учун фарқларнинг йўқлиги статистик жиҳатдан ишончли аниқланган;
патологик сигналларнинг хусусиятларига, орқа мия каналидаги локализасияга, бел думғаза умуртқа поғонасини мултимодал кўриш натижаларига кўра, унинг торайиши варианти ва даражасига, бел оғриғи бўлган беморларда доимий сиқилиш омилларини диагностика қилиш учун нейровизуализацион мезонлари ишлаб чиқилган;
бел-думғаза умуртқа поғонаси касалликларида оғриқ белгилари патогенезида P моддасининг роли аниқланди ва бу кўрсаткични бел қисмидаги оғриқни баҳолаш учун диагностик мезон сифатида қўллаш имконияти исботланган;
белнинг пастки қисмида оғриқлар билан оғриган беморларда клиник белгилар билан оёқлар томирларининг ва люмбосакрал минтақанинг томирларини ултратовуш текширувининг қиёсий таҳлили аҳамияти асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Бел соҳасида оғриғи бўлган беморларда асоратларни прогноз қилишдаги кенг қамровли моделда замонавий диагностика усулларининг роли бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида (Ўзбекистон Республикаси ССВ ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 22.10.2024 й. 07/53-сон хулосаси):
биринчи илмий янгилик: бел соҳасидаги доимий оғриқнинг клиник ва неврологик кўринишини солиштирганда, кўпроқ миқдордаги тестлар ва сўровнома мезонларидан фойдаланган ҳолда, турли хил компрессион омиллари учун фарқларнинг йўқлиги статистик жиҳатдан ишончли кўрсатилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Термиз харбий госпиталининг "неврология" ва "радиология" бўлимларида (7.09.2024 йилдаги 133 - сонли буйруқ) ва "Ўзбекистон темир йўллари "АЖ" темир йўл ижтимоий хизматлар муассасаси Самарқанд бекати Бирлашган касалхонаси (9.09.2024 йилдаги 46 сонли буйруқ) амалиётига татбиқ этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: тадқиқот натижаларининг амалиётга татбиқ этилиши такомиллаштирилган диагностика ва даволаш алгоритмини қўллаш эрта асоратларни аниқлаш ва олдини олиш имконини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: бел оғриғи билан оғриган беморларнинг зарарланиши оқибатларини эрта ташхислаш 32% ҳолатда касаллик асоратларини олдини олишга имконият беради. Эрта ташхислаш ва даволаш битта бемор учун стационар шароитда даволаниши бир кунлик харажати: 980000 сўм бўлса, йиллик иқтисодий кўрсаткич 4 нафар бемор учун 3920000 сўмни ташкил қилади. Хулоса: натижада, беморларнинг соғайиш кўрсаткичлари яхшиланади, шунингдек, ўз вақтида даволаш орқали ногиронлик ҳоллари камаяди, бу эса ижтимоий-иқтисодий юкни камайтиради.
иккинчи илмий янгилик: патологик сигналларнинг хусусиятларига, орқа мия каналидаги локализасияга, бел думғаза умуртқа поғонасини мултимодал кўриш натижаларига кўра, унинг торайиши варианти ва даражасига, бел оғриғи бўлган беморларда доимий сиқилиш омилларини диагностика қилиш учун нейровизуализацион мезонлари ишлаб чиқилган ва тасвирланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Термиз харбий госпиталининг "неврология" ва "радиология" бўлимларида (7.09.2024 йилдаги 133 - сонли буйруқ) ва "Ўзбекистон темир йўллари "АЖ" темир йўл ижтимоий хизматлар муассасаси Самарқанд бекати Бирлашган касалхонаси (9.09.2024 йилдаги 46 сонли буйруқ) амалиётига татбиқ этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Бел оғриғида пайдо бўладиган механизмларни баҳолаш, келгусида республикамизда ушбу патологиянинг этио-патогенезини чуқур ўрганишга замин яратади. Бирламчи ва сурункали оғриқнинг клиник шаклларининг шаклланиши ва кечишида омил полиморфизмларининг ролини аниқлаш ушбу патология патогенезининг янги қирраларини очиб беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: эрта ташхислаш ва даволаш битта беморларнинг статционар шароитда даволаш одатда умумий ўртача 1 нафар бемор учун 2730000 сўм, буджетдан ташқари 1570000 сўм маблағни иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: бел соҳасида оғриқлар мавжудлиги ва оғриқ синдромининг универсал воситачиси SP ўртасида боғлиқлик ўрнатилди, бу ерда 1-кичик гуруҳдаги беморларда ўртача турдаги бузилиш аниқланган бўлиб, 2-кичик гуруҳда бу кўрсаткичлар 2000 пг/мл дан ортиқ кўпайган, бу нейроген жараённинг қўшилиши ва оғриқ синдромининг юқори даражасини тасдиқлайди, 3-кичик гуруҳда Р моддасининг даражаси ўртача диапазонда бўлган, асосий, назорат ва қиёсий гуруҳлар ишонли бўлиб чиқди, р>0,001, сезгирликдаги ишончлилик даражаси 100% га яқин, ўзига хослик мос равишда 88,2%, хавф нисбати 8,3% ичида.
учинчи илмий янгилик: бел-думғаза умуртқа поғонаси касалликларида оғриқ белгилари патогенезида Р моддасининг роли аниқланди ва бу кўрсаткични бел қисмидаги оғриқни баҳолаш учун диагностик мезон сифатида қўллаш имконияти исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Термиз харбий госпиталининг "неврология" ва "радиология" бўлимларида (7.09.2024 йилдаги 133 - сонли буйруқ) ва "Ўзбекистон темир йўллари "АЖ" темир йўл ижтимоий хизматлар муассасаси Самарқанд бекати Бирлашган касалхонаси (9.09.2024 йилдаги 46 сонли буйруқ) амалиётига татбиқ этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Бел оғриғида пайдо бўладиган механизмларни баҳолаш, келгусида республикамизда ушбу патологиянинг этио-патогенезини чуқур ўрганишга замин яратади. Бирламчи ва сурункали оғриқнинг клиник шаклларининг шаклланиши ва кечишида омил полиморфизмларининг ролини аниқлаш ушбу патология патогенезининг янги қирраларини очиб беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: бир нафар бемор учун стационар шароитда даволаниши бир кунлик харажати: 1790000 сўм бўлса, йиллик иқтисодий кўрсаткич 2 нафар бемор учун 5764830 сўмни ташкил қилади. Хулоса: бел-думғаза умуртқа поғонасининг дегенератив-дистрофик патологияси кўп факторли характерга эга, сурункали ҳолатга ўтиш билан давом этадиган жараён умуртқалараро дискларнинг чурралари (чиқиши), сариқ бойламларнинг гипертрофияси, шиш ва эпидурал асоснинг патологик жараёни туфайли юзага келади. орқа мия каналининг торайиши, эпидурал томирларда қон оқимининг бузилиши, спондилолистез ва стандарт МРТ/МСКТ кўриш режимида аниқланган барча омилларнинг комбинацияси билан, аммо қўшимча функционал юкни қўллаш, дастлабки кўринишда. Оғирликларни кўтаришнинг эгилиши, визуализация тасвирларининг ишончлилик даражасини оширади, МРТ ва МСКТ диагностикаси ўртасидаги афзалликларнинг фарқи касаллик жараёнининг дифференциациясига боғлиқ бўлиб, бел соҳасида оғриқлар билан оғриган беморларда дегенерациянинг асосий белгилари орасида ҳар бири учун ўзига хос хусусиятларга эга тасвирлаш диагностикаси усуллари, аниқланишнинг сезгирлиги ва аниқлиги ўзгариб туради: МРТ 95%, МСКТ 91%.
тўртинчи илмий янгилик: белнинг пастки қисмида оғриқлар билан оғриган беморларда клиник белгилар билан оёқлар томирларининг ва люмбосакрал минтақанинг томирларини ултратовуш текширувининг қиёсий таҳлили солиштирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Термиз харбий госпиталининг "неврология" ва "радиология" бўлимларида (7.09.2024 йилдаги 133 - сонли буйруқ) ва "Ўзбекистон темир йўллари "АЖ" темир йўл ижтимоий хизматлар муассасаси Самарқанд бекати Бирлашган касалхонаси (9.09.2024 йилдаги 46 сонли буйруқ) амалиётига татбиқ этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: белнинг пастки қисмида оғриқлар билан оғриган беморларда клиник белгилар билан оёқлар томирларининг ва люмбосакрал минтақанинг томирларини ултратовуш текшируви аниқлиги оширилди, даволаш сифати яҳшиланди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: ташхислаш аниқлиги ошиши, даволаш самарадорлиги яхшиланиши, иқтисодий харажатлар камайиши, беморлар ҳаёт сифати яхшиланиши, битта бемор учун стационар шароитда даволаниши йиллик иқтисодий кўрсатгич 7184200 сўмдан ташкил қилади. Хулоса: тадқиқот беморни тўғри ўрнатишдан ва ишлатиладиган Т2 режимини кучайтиришда бел соҳасидаги оғриқлар билан оғриган беморларда визуализациянинг алоқаси ва информативлигини кўрсатди, 7-8 бўлак частотаси билан 3-4 мм, бу тавсия этилган текшириш алгоритмида тасвирнинг аниқлиги учун етарли деб ҳисобланади, бу баҳолаш МРТнинг аҳамиятига кўра "кенг қамровли прогнозлаш модели" даражасига асосланади, кўрсаткич энг юқори бўлгандан кейин эса аҳамиятга эга бўлади; МСКТ, ултратовуш текшируви, Т2 кўришдан фойдаланиш прогностик жиҳатдан қимматли бўлиб, диагностика усулини 15% га оширади.