Камалова Малика Илхомовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Фертил ёшдаги аёлларда ишемик инсультнинг клиник ва морфологик хусусиятлари», 14.00.13 – Неврология, 14.00.02 –Морфология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.DSc/Tib832.
Илмий маслаҳатчилар: Хайдаров Нодиржон Кодирович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Исламов Шавкат Эржигитович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Раимова Малика Мухамеджановна тиббиёт фанлари доктори, профессор; Жаркинбекова Назира Асановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Расулов Хамидулла Абдуллаевич тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Кубань давлат тиббиёт университети (Россия Федерацияси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II.    Тадқиқотнинг мақсади: фертил ёшидаги аёлларда ишемик инсультнинг бош мия томирлари, клиник-морфологик хусусиятларини комплекс ўрганиш ва сунъий интеллект асосида хавф омилларини башоратлашдан иборат.
III.    Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Фертил ёшдаги аёлларда инсульт кечишида қўшимча касалликларни комплекс баҳолашда Чарлсон коморбидлик индексини қўллаш орқали турли хил қўшимча касалликларнинг инсульт ривожланишидаги ўрни ва уларнинг ўзаро боғлиқлиги механизми исботланган;
SS-QoL шкаласини ўзбек тилига мослаштириш ва валидация қилиш орқали фертил ёшдаги аёлларда ишемик инсультнинг турли хил кўринишларида ҳаёт сифатини баҳолаш, хавф омилларини аниқлаш ва клиник хусусиятларини қиёсий ўрганишда шкаланинг аҳамияти исботланган;
бош мия, экстракраниал ва интрацеребрал артерияларидаги атеросклеротик ўзгаришларни комплекс баҳолаш орқали обструктив атеротромбоз ва цереброваскуляр етишмовчиликнинг муҳим роли аниқланган;
фертил ёшдаги ишемик инсульт ўтказган аёлларда бош мия томирларининг функционал ҳолатидаги морфологик ўзгаришларга асосланган диагностик мезонларни ишлаб чиқилган;
илк бор маълумотларни тизимлаштиришда ва инсульт асоратларини олдини олишда Claude-3.5-Sonnet (Anthropic, 2024) тил модели асосидаги сунъий интеллект ёрдамчи восита сифатида қўлланиши асосланган.
IV.    Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Фертил ёшидаги аёлларда ишемик инсультнинг бош мия томирлари, клиник-морфологик хусусиятларини комплекс ўрганиш ва сунъий интеллект асосида хавф омилларини башоратлаш бўйича илмий изланиш натижаларига кўра (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга татбиғи асосида 2024 йил 10 декабрдаги 10 – сонли йиғилиш баённомаси хулосаси):
биринчи илмий янгилик: Фертил ёшдаги аёлларда инсульт кечишида қўшимча касалликларни комплекс баҳолашда Чарлсон коморбидлик индексини қўллаш орқали турли хил қўшимча касалликларнинг инсульт ривожланишидаги ўрни ва уларнинг ўзаро боғлиқлиги механизми исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Тошкент Тиббиёт академиясининг кўп тармоқли клиникасининг "неврология" бўлимида (26.11.2024 йилдаги 160 - сонли буйруқ) ва Республика суд -тиббий экспертиза илмий – амалий маркази Самарқанд филиали (27.11.2024 йилдаги 246-сонли буйруқ) амалиётига татбиқ этилган. Тадқиқот натижаларининг амалиётга татбиқ этилиши такомиллаштирилган Чарлсон индексини қўллаш алгоритми қўшимча касалликларни эрта аниқлаш ва асоратларни олдини олиш имконини беради. Натижада, беморларнинг ҳаёт сифати яхшиланади, шунингдек, ўз вақтида даволаш орқали инсультдан кейинги узоқ муддатли ногиронлик ҳоллари камаяди, бу эса ижтимоий-иқтисодий юкни камайтиради. Иқтисодий самарадорлиги: Фертил ёшдаги аёлларда инсультда қўшимча касалликларни эрта ташхислаш 28% ҳолатда касаллик авж олиб боришини олдини олишга имконият беради. Қўшимча касалликларни эрта ташхислаш касалликни авж олиб боришини ва асоратларини олдини олган ҳолда битта бемор учун стационар шароитда даволаниши бир кунлик харажати: 1150000 сўм бўлса, 92 нафар бемордан касалликни авж олиб боришини ва асоратларини 8 нафар бемордан 5 нафар беморгача камайтирилди, демак бир нафар бемордан 1150000 сўм иқтисод қилинса, йиллик иқтисодий кўрсаткич 3 нафар бемор учун 3450000 сўмни ташкил қилади.
иккинчи илмий янгилик: SS-QoL шкаласини ўзбек тилига мослаштириш ва валидация қилиш орқали фертил ёшдаги аёлларда ишемик инсультнинг турли хил кўринишларида ҳаёт сифатини баҳолаш, хавф омилларини аниқлаш ва клиник хусусиятларини қиёсий ўрганишда шкаланинг аҳамияти исботланган; илмий янгиликнинг аҳамияти: фертил ёшдаги аёлларда ишемик инсультда SS-QoL шкаласи ёрдамида хавф омилларини эрта ташхислаш орқали мумкин бўлган асоратлар ривожланишини олдини олишга имконият беради; илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Тошкент Тиббиёт академиясининг кўп тармоқли клиникасининг "неврология" бўлимида (26.11.2024 йилдаги 160 - сонли буйруқ) ва Республика суд -тиббий экспертиза илмий – амалий маркази Самарқанд филиали (27.11.2024 йилдаги 246-сонли буйруқ) амалиётига татбиқ этилган. Тадқиқот натижаларининг амалиётга татбиқ этилиши натижасида фертил ёшдаги аёлларда ишемик инсультда SS-QoL шкаласи ёрдамида хавф омилларини эрта ташхислаш 33% ҳолатда касаллик авж олиб боришини олдини олишга имконият беради. Ижтимоий самарадорлиги: фертил ёшдаги аёлларда ишемик инсультда SS-QoL шкаласи ёрдамида хавф омилларини эрта ташхислаш 33% ҳолатда касаллик авж олиб боришини олдини олишга имконият беради. Иқтисодий самарадорлиги: SS-QoL шкаласи ёрдамида эрта ташхислаш касалликни авж олиб боришини ва асоратларини олдини олган ҳолда битта бемор учун стационар шароитда даволаниши бир кунлик харажати: 1050000 сўм бўлса, 90 нафар бемордан касалликни авж олиб боришини ва асоратларини 8 нафар бемордан 5 нафар беморгача камайтирилди, демак бир нафар бемордан 1050000 сўм иқтисод қилинса, йиллик иқтисодий кўрсаткич 3 нафар бемор учун 3150000 сўмни ташкил қилади.
учинчи илмий янгилик: бош мия, экстракраниал ва интрацеребрал артерияларидаги атеросклеротик ўзгаришларни комплекс баҳолаш орқали обструктив атеротромбоз ва цереброваскуляр етишмовчиликнинг муҳим роли аниқланган; илмий янгиликнинг аҳамияти: фертил ёшдаги аёлларда инсульт ривожланишининг асосий сабаблари ўрганилиб, бош мия, экстракраниал ва интрацеребрал артерияларда қон айланиши бузилишларини комплекс баҳолаш орқали турли хил қўшимча касалликлар ва цереброваскуляр етишмовчиликнинг муҳим рол ўйнайди; илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Тошкент Тиббиёт академиясининг кўп тармоқли клиникасининг "неврология" бўлимида (26.11.2024 йилдаги 160 - сонли буйруқ) ва Республика суд -тиббий экспертиза илмий – амалий маркази Самарқанд филиали (27.11.2024 йилдаги 246-сонли буйруқ) амалиётига татбиқ этилган. Тадқиқот натижаларининг амалиётга татбиқ этилиши натижасида фертил ёшдаги аёлларда инсульт ривожланишида хавф омилларини эрта ташхислаш орқали мумкин бўлган асоратлар ривожланишини олдини олишга имконият беради; Ижтимоий самарадорлиги: даволаш чора-тадбирларини сифатини оширишга ва касалхонага қайта мурожаат қилиш частотасини 30% га камайтиради. Иқтисодий самарадорлиги: фертил ёшдаги аёлларда инсульт ривожланишида хавф омилларини эрта ташхислаш 32% ҳолатда касаллик авж олиб боришини олдини олишга имконият беради. Хавф омилларини эрта ташхислаш касалликни авж олиб боришини ва асоратларини олдини олган ҳолда битта бемор учун стационар шароитда даволаниши бир кунлик харажати: 1100000 сўм бўлса, 88 нафар бемордан касалликни авж олиб боришини ва асоратларини 8 нафар бемордан 5 нафар беморгача камайтирилди, демак бир нафар бемордан 1100000 сўм иқтисод қилинса, йиллик иқтисодий кўрсаткич 3 нафар бемор учун 3300000 сўмни ташкил қилади.
тўртинчи илмий янгилик: фертил ёшдаги ишемик инсульт ўтказган аёлларда бош мия томирларининг функционал ҳолатидаги морфологик ўзгаришларга асосланган диагностик мезонларни ишлаб чиқилган: фертил ёшдаги ишемик инсульт ўтказган аёлларда бош мия томирларининг функционал ҳолатидаги морфологик ўзгаришларга асосланган диагностик мезонларни комплекс баҳолаш орқали касалликнинг ривожланиш механизмлари ва клиник кечиш хусусиятлари ўрганилиб чиқилди; илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Тошкент Тиббиёт академиясининг кўп тармоқли клиникасининг "неврология" бўлимида (26.11.2024 йилдаги 160 - сонли буйруқ) ва Республика суд -тиббий экспертиза илмий – амалий маркази Самарқанд филиали (27.11.2024 йилдаги 246-сонли буйруқ) амалиётига татбиқ этилган. Тадқиқот натижаларининг амалиётга татбиқ этилиши натижасида фертил ёшдаги аёлларда ишемик инсультни морфологик ўзгаришларга асосланиб эрта ташхислаш орқали мумкин бўлган асоратлар ривожланишини олдини олишга имконият беради; Ижтимоий самарадорлиги: даволаш чора-тадбирларини сифатини оширишга ва касалхонага қайта мурожаат қилиш частотасини 28% га камайтиради. Иқтисодий самарадорлиги: фертил ёшдаги аёлларда ишемик инсультни морфологик мезонлар асосида эрта ташхислаш 30% ҳолатда касаллик авж олиб боришини олдини олишга имконият беради. Морфологик диагностик мезонларга асосланиб эрта ташхислаш касалликни авж олиб боришини ва асоратларини олдини олган ҳолда битта бемор учун стационар шароитда даволаниши бир кунлик харажати: 1080000 сўм бўлса, 85 нафар бемордан касалликни авж олиб боришини ва асоратларини 8 нафар бемордан 5 нафар беморгача камайтирилди, демак бир нафар бемордан 1080000 сўм иқтисод қилинса, йиллик иқтисодий кўрсаткич 3 нафар бемор учун 3240000 сўмни ташкил қилади.
бешинчи илмий янгилик: илк бор маълумотларни тизимлаштиришда ва инсульт асоратларини олдини олишда Claude-3.5-Sonnet (Anthropic, 2024) тил модели асосидаги сунъий интеллект ёрдамчи восита сифатида қўлланиши асосланган: фертил ёшдаги аёлларда инсульт кечишида маълумотларни тизимлаштириш ва асоратларни олдини олишда илк бор Claude-3.5-Sonnet (Anthropic, 2024) сунъий интеллект тил модели ёрдамчи восита сифатида қўлланилиб, касалликнинг клиник кечиши ва натижаларини прогнозлаш самарадорлиги оширилган; илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Тошкент Тиббиёт академиясининг кўп тармоқли клиникасининг "неврология" бўлимида (26.11.2024 йилдаги 160 - сонли буйруқ) ва Республика суд -тиббий экспертиза илмий – амалий маркази Самарқанд филиали (27.11.2024 йилдаги 246-сонли буйруқ) амалиётига татбиқ этилган. Тадқиқот натижаларининг амалиётга татбиқ этилиши натижасида сунъий интеллект ёрдамида маълумотларни тизимли таҳлил қилиш орқали мумкин бўлган асоратлар ривожланишини олдини олишга имконият беради; Ижтимоий самарадорлиги: даволаш чора-тадбирларини сифатини оширишга ва касалхонага қайта мурожаат қилиш частотасини 32% га камайтиради. Иқтисодий самарадорлиги: сунъий интеллект тил модели ёрдамида касалликни эрта ташхислаш ва прогнозлаш 35% ҳолатда касаллик авж олиб боришини олдини олишга имконият беради. Сунъий интеллект ёрдамида касалликни мониторинг қилиш ва асоратларини олдини олган ҳолда битта бемор учун стационар шароитда даволаниши бир кунлик харажати: 1200000 сўм бўлса, 90 нафар бемордан касалликни авж олиб боришини ва асоратларини 9 нафар бемордан 5 нафар беморгача камайтирилди, демак бир нафар бемордан 1200000 сўм иқтисод қилинса, йиллик иқтисодий кўрсаткич 4 нафар бемор учун 4800000 сўмни ташкил қилади.