Рахимова Шахнозахон Комилжон кизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Covid-19 дан кейинги даврда ўсмирларда нейроиммунологик белгилар ва неврологик ҳолатнинг ўзаро боғлиқлигини баҳолаш», 14.00.13-Неврология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.4.PhD/Tib3167.
Илмий раҳбар: Азизова Раъно Баходировна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/05.05.2023.Tib.30.04.
Расмий оппонентлар: Садикова Гулчехра Кабуловна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Туйчибаева Нодира Мираталиевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент;
Етакчи ташкилот номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади: ковиддан кейинги даврда ўсмирларда нейроиммунологик белгилар ва неврологик ҳолатнинг ўзаро боғлиқлигини ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ковиддан кейинги синдром билан оғриган ўсмирлар қонида GFAP глиал фибрилляр кислотали оқсил ва МСР-1 моноцитар хемоаттрактант оқсил-1 таркиблари баҳоланган бўлиб, бу уларнинг клиник намоён бўлишидан олдинги босқичда неврологик бузилишлар ривожланишининг маркерлари, болаларда ковиддан кейинги синдромнинг неврологик кўринишлари мавжуд бўлганда эса неврологик дефицит предиктори бўлиб хизмат қилиши исботланган;
ковиддан кейинги синдромда неврологик бузилишлар ривожланиш хавфи юқори бўлган ўсмирлар гуруҳини аниқлашга имкон яратувчи неврологик танқислик ривожланиш хавфининг прогностик модели ишлаб чиқилган;
ўсмирларда ковиддан кейинги синдромни даволашда доривор ўтлар, витаминлар ва аминокислоталар мажмуасини киритиш астеник ҳолат ва вегетатив бузилиш аломатларини тезда бартараф этишга ёрдам бериши асосланган;
олинган маълумотлар асосида ковиддан кейинги синдром билан оғриган ўсмирларда неврологик бузилишларни эрта ташхислаш мезонлари ва динамик кузатиш тактикаси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Неврологик асоратларни ҳисобга олган ҳолда ўсмирларда ковиддан кейинги синдромни даволашни оптималлаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида
биринчи илмий янгилик: илк бор ковиддан кейинги синдром билан оғриган ўсмирлар қонида GFAP ва МСР-1 миқдори баҳоланганлиги, бу уларнинг клиник намоён бўлишидан олдинги босқичда неврологик бузилишлар ривожланишининг маркерлари, болаларда ККСнинг неврологик кўринишлари мавжуд бўлганда эса – неврологик танқислик кечиши ёмонлашувининг предиктори бўлиб хизмат қилиши мумкинлиги ҳақидаги маълумотлар 2024 йил 7 августдаги 76/1-сонли буйруққа мувофиқ Андижон вилояти болалар кўп тармоқли шифохонасида амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: ковиддан кейинги синдромни эрта ташхислаш бирламчи соғлиқни сақлаш бўғинлари шифокорларига хавф гуруҳидаги болаларни ўз вақтида аниқлаш имконини бериб, ушбу патологиянинг аломатларини эрта аниқлаш эса болалар вегетатив нерв тизимининг ҳолатини, шунингдек, уларнинг ҳаёт сифатини яхшилаган. Иқтисодий самарадорлиги: ковид инфекцияси ўтказгандан кейин ўсмирларда ковиддан кейинги синдромнинг дастлабки аломатларини аниқлаш имконини берувчи, қондаги GFAP ва МCР-1 таркибини баҳолашни ўз ичига олган кенг қамровли ташхислаш мажмуаси 1 нафар беморда 1 курс учун 599330 сўмлик иқтисодий самарадорликка эришиш имконини берган. Хулоса: GFAP ва МСР-1 болаларда касалликнинг клиник намоён бўлишидан олдинги босқичда неврологик бузилишлар ривожланишида иштирок этувчи маркер¬лар, ковиддан кейинги синдромнинг неврологик кўринишлари мавжуд бўлганда эса – неврологик танқислик кечиши ёмонлашувининг предиктори бўлиши илмий асосланган;
иккинчи илмий янгилик: ККСда неврологик бузилишлар ривожланиш хавфи юқори бўлган ўсмирлар гуруҳини аниқлаш учун ишлаб чиқилган неврологик танқислик ривожланиш хавфининг прогностик модели 2024 йил 7 августдаги 76/1 -сонли буйруққа мувофиқ Андижон вилояти болалар кўп тармоқли шифохонасида амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: ковиддан кейинги даврда ўсмирларда неврологик бузилишларнинг ривожланишини амбулатория шароитидан фойдаланиб шахсан аниқлаш ўсмирларда ККС шаклланишининг тасдиқланган башоратини амалга ошириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: олинган прогностик кўрсаткичларнинг баллик баҳоси асосида ишлаб чиқилган ККС билан оғриган ўсмирларда неврологик бузилишлар ривожланишини башорат қилиш модели хавф гуруҳини аниқлаш ва ўз вақтида даволашни бошлаш, шунингдек, даволаш муддатларини қисқартириш ҳисобига 1834000 сўмлик иқтисодий самарадорликка эришиш имконини беради. Хулоса: ККСда ўсмирларда неврологик бузилишлар ривожланиши хавфини башорат қилиш моделининг сезувчанлиги ва ўзига хослиги, мос равишда, 84,2% ва 75,0% ни ташкил қилади;
учинчи илмий янгилик: ўсмирларда ККСни даволашда доривор ўтлар, витаминлар ва аминокислоталар мажмуасини киритиш астеник ҳолат ва вегетатив бузилиш аломатларини тезда бартараф этишга ёрдам бериши асосланганлиги 2024 йил 29 июндаги 86-сонли буйруққа мувофиқ Фарғона вилояти кўп тармоқли марказий поликлиникада амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: ККСнинг неврологик варианти билан оғриган ўсмирларни мажмуавий даволашга доривор ўтлар, витаминлар ва аминокислоталар мажмуаси (Кретамин препарати)ни киритиш астеник ҳолат ва вегетатив бузилиш аломатларини ўртача 5,9 кунда бартараф этишга ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлиги: дори-дармонлар миқдорини қисқартириш ҳисобига даволаш харажатларини камайтириш ҳамда соматик ҳолатни яхшилаш, ўз навбатида, шифокорга мурожаатлар сонининг озайишига олиб келади. Ушбу услубий кўрсатма қоидалари жорий қилинганда 1 нафар беморнинг 1 курс даволаниши учун иқтисодий самарадорлик 599330 сўмни ташкил этади. Хулоса: Кретамин препарати билан муолажанинг оптималлаштирилиши натижасида ККС билан оғриган ўсмирлар вегетатив нерв тизимининг ҳолати ва уларнинг ҳаёт сифати энг самарали тарзда яхшиланди.
тўртинчи илмий янгилик: олинган маълумотлар асосида ишлаб чиқилган неврологик бузилишларни эрта ташхислаш алгоритми ва ККС билан оғриган ўсмирларни динамик кузатиш тактикаси ишлаб чиқилганлиги 2024 йил 7 августдаги 76/1-сонли буйруққа мувофиқ Андижон вилояти болалар кўп тармоқли шифохонасида амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: ковиддан кейинги даврда ўсмирлардаги неврологик бузилишларнинг ривожланишини эрта босқичларда аниқлаш ва уларни динамик кузатиш тактикасини амбулатория шароитида қўллаш уларга ташхис қўйиш ва ўз вақтида даволашни бошлаш имконини беради, бу эса, ўз навбатида, даволаниш муддати ва шифокорга мурожаат қилиш сонини 1,8 баробарга қисқартириш ҳисобига 1834000 сўмлик иқтисодий самарадорликка эришиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: дори-дармонлар миқдорини қисқартириш ҳисобига даволаш харажатларини камайтириш ҳамда соматик ҳолатни яхшилаш, ўз навбатида, шифокорга мурожаатлар сонининг камайишига олиб келади. Ушбу услубий кўрсатма қоидалари жорий этилганда 1 нафар беморнинг 1 курс даволаниши учун иқтисодий самарадорлик 599330 сўмни ташкил этади. Хулоса: ковиддан кейинги даврда ўсмирларда неврологик бузилишларнинг ривожланишини амбулатория шароитидан фойдаланиб шахсан аниқлаш ўсмирларда ККС шаклланишининг тасдиқланган башоратини амалга ошириш имконини беради. Ушбу усулдан фойдаланиб, уларни юритиш ва даволашнинг мақсадли мезонини яратиш ҳам мумкин.
