Баwетдинов Мухаммеддин Казıмбековичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «Қорақалпоқ лирикасида услубий изланишлар (У.Хўжаназаров, У.Пиржанов лирикаси мисолида)», 10.00.12 – «Қорақалпоқ адабиёти» (Filология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Fil3990.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Жаримбетов Қурбанбай Қудайназарович, Filология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, DSc.03/30.04.2021.Fil.20.01.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони:
Курамбаева Гуландам Каримбаевна, Filология фанлари доктори (DSc), доцент;
Сайимбетов Шарафатдин Урақбаевич, Filология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот номи: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади қорақалпоқ лирикасида шоир услубининг шаклланиши ва ривожланишини Улмамбет Хўжаназаров ва Узақбай Пиржанов ижоди мисолида ўрганиш, уларнинг услубий изланишлари ва бадиий ўзига хосликларини қиёсий таҳлил қилишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
Улмамбет Хўжаназаров ва Узақбай Пиржанов лирикасидаги услубий изланишлар тизимли таҳлил қилиниб, ушбу шоирлар услубининг адабий жараёндаги ўрни ва аҳамияти илк бор назарий жиҳатдан асослаб берилган;
шоирларнинг биографияси ва ижтимоий-маданий муҳитнинг услубга таъсири очиб берилиб, У.Хўжаназаровнинг фалсафий ва вазмин услуби, У.Пиржановнинг эса кескин ва романтик услуби ижодкор феномени билан боғлиқ ҳолда таҳлил қилинган;
лирик сюжет яратишдаги услубий ўзига хосликлар очиб берилиб, унга кўра лирик сюжетлар У.Хўжаназаров лирикасида реалистик, У.Пиржанов ижодида эса романтик кайфият асосида шаклланганлиги, уларда бадиий диалог усуллари етакчилик қилиши илмий жиҳатдан асослаб берилган;
шеърнинг аралаш шакли (анъанавий ва насрий шеър синтези) У. Хўжаназаров лирикасида янги композицион изланишларга олиб келгани, У. Пиржанов ижодида эса аралаш ва эркин шаклдаги шеърлар 1960–1980-йиллар шеъриятининг шаклий турланишига таъсир этгани илмий асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қорақалпоқ лирикасидаги услубий изланишларни ва шоирларнинг ўзига хос услубини ўрганиш жараёнида олинган илмий натижалар асосида:
Улмамбет Хўжаназаров ва Узақбай Пиржанов лирикасидаги услубий изланишлар тизимли таҳлил қилиниб, ушбу шоирлар услубининг адабий жараёндаги ўрни ва аҳамияти илк бор назарий жиҳатдан асослаб берилганлиги, шунингдек, шоирларнинг биографияси ва ижтимоий-маданий муҳитнинг услубга таъсири очиб берилиб, У.Хўжаназаровнинг фалсафий ва вазмин услуби, У.Пиржановнинг эса кескин ва романтик услуби ижодкор феномени билан боғлиқ ҳолда таҳлил қилинганлиги ҳақидаги илмий хулосалардан Ўзбекистон Фанлар академиясининг Қорақалпоғистон бўлими, Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтида 2017–2020-йилларда амалга оширилган ФА-Ф-1-005 «Қорақалпоқ фолклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш» йўналишидаги фундаментал илмий лойиҳасини амалга оширишда фойдаланилган (Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтининг 2024-йил 24-майдаги 210/1-сон маълумотномаси). Натижада, 1960–1980-йиллар қорақалпоқ лирикасининг ривожланиш тенденсиялари, унда услубий изланишларнинг тутган ўрни ҳақида илмий-назарий қарашлар такомиллаштирилган;
лирик сюжет яратишдаги услубий ўзига хосликлар очиб берилиб, унга кўра лирик сюжетлар У.Хўжаназаров лирикасида реалистик, У.Пиржанов ижодида эса романтик кайфият асосида шаклланганлиги, уларда бадиий диалог усуллари етакчилик қилиши ҳақидаги илмий хулосалардан Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясининг «Мусиқий дам олиш дастурлари» таҳририяти томонидан тайёрланадиган «Билимлендириwде реформа», «Қайıрлı таń» радиоешиттиришларида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси телерадиокомпаниясининг 2024-йил 20-мартдаги 05-22/151-сон маълумотномаси). Натижада, мазкур шоирларнинг фалсафий ва пейзаж шеърлари ёш авлоднинг китобхонлик маданиятини юксалтиришга, уларни ватанпарварлик ва миллий қадриятларга садоқат руҳида тарбиялашга хизмат қилган;
шеърнинг аралаш шакли (анъанавий ва насрий шеър синтези) У. Хўжаназаров лирикасида янги композицион изланишларга олиб келгани, У. Пиржанов ижодида эса аралаш ва эркин шаклдаги шеърлар 1960–1980-йиллар шеъриятининг шаклий турланишига таъсир этгани ҳақидаги илмий хулосалардан Қорақалпоғистон Ёзувчилар уюшмасида ўтказилган ижодий семинарларда, шунингдек, ёш ижодкорларнинг Замин республика семинарининг адабий танқид йўналиши бўйича ўтказилган ҳудудий босқичларида ёш шоирларнинг назарий ва амалий тажрибаларини оширишда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Ёзувчилар уюшмасининг 2024-йил 4-июндаги 57-сон маълумотномаси). Натижада, ёш ижодкорларнинг ҳозирги адабий жараён ва унда услубий изланишларнинг таъсири бўйича тушунчалари такомиллаштирилган.