Арзиев Шарапатдин Абдирахмановичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «И.Юсупов шеъриятида қушлар образи», 10.00.12 – «Қорақалпоқ адабиёти» (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.1.PhD/Fil2359.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Оразимбетов Қуwанишбай Келимбетович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Нукус давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети DSc.03/30.04.2021.Fil.20.01
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Курамбаева Гуландам Каримбаевна, филология фанлари доктори (DSc); Турдибаев Қонақбай Кеwлимжаевич, филология фанлари философия доктори (DSc), доцент.
Етакчи ташкилот номи: Навоий давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади И.Юсупов ижодида лирик қаҳрамон, хусусан, қушлар образининг яратилишидаги бадиий маҳорат ва ижодий ўзига хослик белгиларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
И.Юсупов поетик тажрибасига хос образ яртишда новаторлик, лирик қаҳрамон руҳиятини равон ва таъсирчан ифодалаш, эмоционал-экспрессив таъсир ҳамда уларнинг психологик асослари далилланган;
шоир асарларида образлар тизими, сюжет ва композицион тузилишидаги бадиий услублар синтези, шеърий шакллар ва жанр хусусиятларини аниқлашнинг асосий мезонлари белгиланган;
И.Юсуповнинг образ яратишда халқ оғзаки ижоди анъаналаридан фойдаланиш маҳорати, мифологик ва реалистик тасвир усуллари, фолклоризмнинг шоир шеъриятига таъсири натижасида вужудга келган ижодий фаолияти назарий жиҳатдан ёритилган;
шоир лирикасида қушлар образининг яратилишида индивидуал услуб ҳамда бадиий маҳорат, бадиий анъана ва ижодий таъсир масалалари илмий-назарий далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. И.Юсупов поезиясида қушлар образининг ясалишини ўрганиш жараёнида олинган илмий натижалар асосида:
И.Юсупов шериятида образ ва образлилик, бадиий тилдан фойдаланиш маҳорати ва шоир ижодий тажрибаси улароқ юзага келган бадиий топилмаларга оид илмий хулосалардан Қорақалпоқ адабиёти тарихи давлат музейида И.Юсуповнинг адабий мерослари бўйича ташкил этилган кўргазмалар мазмунини бойитишда фойдаланилган. (Қорақалпоқ адабиёти тарихи давлат музейининг 2024-йил 9-сентябрдаги 01-02/03-171-сон маълумотномаси). Натижада, И.Юсупов лирикасида тропларнинг қўлланилиши, бадиийликни таъминлашдаги аҳамияти, ҳис-туйғуларни етказиб беришдаги ўзига хослиги ҳақидаги тушунчалар бойитилган;
И.Юсупов поезиясидаги фалсафийлик, бадиий образ яратиш маҳорати ва шоирнинг поетик тажрибаси юзасидан билдирилган назарий қарашлардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг ФА-Ф-1-005-сонли «Қорақалпоқ фолклоршунослиги ва адабиётшунослик тарихини илмий ўрганиш» (2017-2020 йй.) мавзусидаги фундаментал лойиҳаларда фойдаланилган. (Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2024-йил 23-сентябрдаги 424/1-сон маълумотномаси) Натижада, шоир ижодида янги шеърий шакл ҳамда жанрларнинг пайдо бўлишига замин яратганлиги борасидаги мулоҳазалар муҳим хулосалар чиқариш имконини берган;
И.Юсупов шеъриятида ижодкорнинг ижтимоий-маданий ва табиат ҳодисаларига муносабати, шакл ва мазмун мутаносиблиги, фолклор анъналарининг таъсири, каби масаларнинг ёритилган хулосаларидан Қорақалпоғистон Ёзувчилар уюшмасида 2024-2025-йилларга мўлжалланган иш-режаси тегишли бандларининг ижросини таъминлашда назарий-методологик асос сифатида фойдаланилган. (Қорақалпоғистон Ёзувчилар уюшмасининг 2024-йил 17-сетябрдаги 84-сонли маълумотномаси). Натижада, ўқувчи-ёшларнинг давр шеърияти мавзу кўлами, шаклий ва мазмуний ўзгаришлари, жанрий ранг-баранглиги юзасидан билимлари бойишига, тасаввурлари кенгайишига эришилган.