Очилова Ноила Фармоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармог'и): «Инглиз ва ўзбек тилларида ирреалис таркибининг когнитив асослари », 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: № В2023.2.PhD/Fil1651.
Илмий раҳбар: Сулаймонова Нилуфар Жаббаровна, филология фанлари доктори,  доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021.Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Гадоева Мавлюда Ибрагимовна, филология фанлари доктори, профессор; Давлатова Муҳайё Ҳасановна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Жиззах давлат педагогика университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тилларида ирреалис таркибининг когнитив асосларини қиёсий аспектда аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қиёсланаётган тилларда ирреалис ҳодисасининг қўлланиш зарурати мулоқот иштирокчиларининг коммуникатив интенсияси, руҳий ҳолати, фундаментал билими, нутқий вазиятга бевосита боғлиқ эканлиги ва мазкур жиҳатлар муайян контекстда намоён бўлиши исботланган;
инглиз ва ўзбек тилларида коммуникатив мақсад характеристикасини белгилаб берувчи вазиятларнинг ирреал ифодаланиши, консептуал моҳияти, лисоний тузилиши, унинг тил сатҳларида прагматик ва когнитив хусусиятлар интеграцияси негизида шаклланганлиги асосланган;
ирреалис мазмуни фақатгина модал муносабатлар, замон ифодаси билан алоқадор ҳодиса бўлмай, балки бевосита консептуаллашув, дискурсив функсиялар, эҳтимолий келажакка қаратилган актлар, темпорал-модал муносабатлар иштирок этган буйруқ, мақсад, тақиқ, истак гаплар фаоллашувида намоён бўлиши далилланган;
инглиз тилида ирреалис “бир” рақами билан ифодаланиб, семантик вазифаси ноаниқ артикл билан тахминан бир хил бўлиши, аммо ўзбек тилида “бир” рақами сўз сифатида бошқа лексик воситаларга бирикиб маълум ибора ва консепсиялар орқали ирреалисни ҳосил қилиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек тилларида ирреалис таркибининг когнитив асосларини тадқиқ қилиш жараёнида эришилган назарий хулосалар ва илмий натижалар асосида:
инглиз ва ўзбек тиллари нутқ жараёнида содир бўлган вазиятларнинг ирреал ифодаланиши, консептуал моҳияти, лисоний тузилиши, унинг тил бирликлари сатҳида прагматик ва когнитив хусусиятлар интеграцияси негизида шаклланганлиги оид назарий хулосалардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида бажарилган И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникасион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” мавзусидаги инновацион тадқиқот лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг  2024-йил 15-январдаги 100/02-сон маълумотномаси). Натижада гапларда ирреалис воситаларининг консептуал аниқловчи компонент сифатида келиши тўғрисидаги маълумотлар мазмуни бойишига эришилган;
қиёсланаётган тилларда ирреалис ҳодисасининг қўлланиш зарурати мулоқот иштирокчиларининг коммуникатив интенсияси, руҳий ҳолати, фундаментал билими, нутқий вазиятга бевосита боғлиқ эканлиги ва мазкур жиҳатлар муайян экспериенциал контекстда намоён бўлиши оид назарий хулосалардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида 2014-2016-йилларда бажарилган Европа Иттифоқининг Темпус Прожеcт 544161-Темпус-1-2013-1-УК-Темпус-ЖПCР Астон Университй ДеТЕЛ “Девелопинг тҳе Теачинг оф Эуропеан ЛангуаГЭС: Модернизинг Лангуаге Теачинг тҳроугҳ тҳе девелопмент оф блендед Мастерс Программс” мавзусидаги хорижий лойиҳада фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг  2024-йил 15-январдаги 98/02-сон маълумотномаси). Натижада тадқиқот ишидаги эришилган таҳлил натижаларидан лойиҳанинг жорий қилиниши ва халқаролаштирилишига эришилган;
ирреалис мазмуни фақатгина модал муносабатлар, замон ифодаси билан алоқадор ҳодиса бўлмай, балки бевосита консептуаллашув, дискурсив функсиялар, эҳтимолий келажакка қаратилган актлар, темпорал-модал муносабатлар иштирок этган буйруқ, мақсад, тақиқ, истак гапларфаоллашувида намоён бўлишига оид назарий хулосалардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида 2016-2018-йилларда бажарилган Европа Иттифоқининг ЭРАСМУС+ дастури 561624-ЭПП-1-2015-УК-1-2015-ЭППКА2- CБҲЕ-СП-ЭРАСМУС+ CБҲЕИМЕП “Ўзбекистонда Олий таълим тизизми жараёнларини модернизациялаш ва халқаролаштириш” мавзусидаги хорижий лойиҳада фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг  2024-йил 15-январдаги 97/02-сон маълумотномаси). Натижада икки тил ўртасида кодланганликни асослашга имконият ҳосил қилинган;
инглиз тилида ирреалис “бир” рақами билан ифодаланиб, семантик вазифаси ноаниқ артикл билан тахминан бир хил бўлиши, аммо ўзбек тилида “бир” рақами сўз сифатида бошқа лексик воситаларга бирикиб маълум ибора ва консепсиялар орқали ирреалисни ҳосил қилиши билан боғлиқ хулоса ва натижалардан Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясида “Ассалом, Самарқанд!” кўрсатувлари ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Самарқанд вилояти телерадиокомпаниясининг 2024 йил 23-январдаги 01-07/24-сон маълумотномаси). Натижада диссертацияда илгари сурилган муҳим илмий маърифий аҳамиятга эга тавсиялар асосида кўрсатувда самарадорлик ошишига эришилган.