Маматова Садбара Қўлдошевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек мумтоз адабиётида Нуҳ алайҳиссалом образи”, 10.00.02 – Ўзбек адабиёти.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3.PhD/Fil4978.
Илмий раҳбар: филология фанлари доктори, профессор Раҳмонов Насимхон Асқарович.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Гулистон давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Гулистон давлат университети, PhD.03/27.02.2020.Fil.91.02.
Расмий оппонентлар: Тўхлиев Боқижон, филология фанлари доктори, профессор; Ҳамроқулова Хуршида Қувватовна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Алишер Навоий номидаги Давлат адабиёт музейи.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади “Қисаси Рабғузий” асаридаги Нуҳ (а.с.) қиссаси мисолида мазкур образнинг тарихий-генетик асосларини, халқ оғзаки ижоди ва ёзма адабиётдаги ўрнини, унинг бадиий хусусиятларини, яхлит композиция таркибидаги вазифаларини ўрганиш, бу образнинг “Қисаси Рабғузий”даги бошқа образлар билан уйғун ва фарқли жиҳатларини таҳлил қилишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
“Қисаси Рабғузий”даги ривоят, нақл, ҳикоят жанрлари қатори Нуҳ пайғамбар қиссаси воқеалари моҳирона бадиийлаштирилганлиги ҳамда оддий, халқона услуб, содда ва равон тилда баён қилинганлиги билан Олтин Ўрда ўзбек адабиётининг ўзига хос жиҳатларини белгилайдиган омиллардан бири эканлиги исботланган;
Нуҳ (а.с.) қиссасида Рабғузий ўзбек мумтоз шеъриятидаги қаҳрамонларга хос, инсониятни комилликка чорловчи тасаввуфий тимсол эканлиги ёритилди; Нуҳ (а.с.) образини беришда нур тимсолига бадиий детал сифатида мурожаат қилиниб, мумтоз адабиётда талмеҳ санаътини ҳосил қилган ва асарнинг диний-маърифий, бадиий қимматини оширишга хизмат қилиши исботланган;
Нуҳ (а.с.) образи диний образ сифатида эмас, балки ёзма адабиётдаги адабий қаҳрамон сифатида қаралиб, эстетик вазифа бажаришига асослангани орқали “Қисаси Рабғузий”нинг агиографик асарлар орасида тутган ўрни далилланган.  
Нуҳ (а.с.) образи каби илоҳий тимсолларнинг ўзига хос рамзий-мажозий хусусиятлари “Таврот”, “Инжил”, “Қуръони карим” каби диний-маърифий, “Маҳобхарата”, “Билгамиш” каби халқ эпослари, “Тўрт улус тарихи”, “Шажарайи тарокима” каби тарихий асарларнинг, шунингдек, Шумер ёзма ёдгорликларидаги Тўфон воқеасининг тарихий илдизлари, Шарқ халқлари ёзма ёдгорликларига трансформациялашуви қиёсий таҳлиллари асосида очиб берилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
“Ўзбек мумтоз адабиётида Нуҳ алайҳиссалом образи” мавзуси бўйича олинган илмий натижалар асосида:
“Қисаси Рабғузий”даги ривоят, нақл, ҳикоят жанрлари қатори Нуҳ пайғамбар қиссаси воқеалари моҳирона бадиийлаштирилганлиги ҳамда оддий, халқона услуб, содда ва равон тилда баён қилинганлиги билан Олтин Ўрда ўзбек адабиётининг ўзига хос жиҳатларини белгилайдиган омиллардан бири эканлиги каби хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида бажарилган ПФ-201912258-рақамли “Ўзбек адабиётининг кўп тилли (ўзбек, рус, ингилиз тилларида) электрон платформасини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 17-сентябрдаги 04/1-2501-сон маълумотномаси). Натижада, Нуҳ (а.с.) қиссаси поетик ифодасида қўлланилган ҳар бир поетик унсур моҳияти ва функсияси очиб берилишига, бадиий-эстетик таҳлиллар мазмунини бойитишга эришилган;
Нуҳ (а.с.) қиссасида Рабғузий ўзбек мумтоз шеъриятидаги қаҳрамонларга хос, инсониятни комилликка чорловчи тасаввуфий тимсол эканлигига; Нуҳ (а.с.) образини беришда нур тимсолига бадиий детал сифатида мурожаат қилиниб, мумтоз адабиётда талмеҳ санаътини ҳосил қилган ва асарнинг диний-маърифий, бадиий қимматини оширишга хизмат қилишига доир маълумотлардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида бажарилган ИЗ-2021020813-рақамли “Алишер Навоий ижодининг хорижда ўрганилиши ва тарғиботи асосида кўп тилли мултимедия тўпламини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 10-декабрдаги 04/1-4069-сон маълумотномаси). Натижада, Нуҳ (а.с.) образини диний образ сифатида эмас, балки ёзма адабиётдаги адабий қаҳрамон сингари эстетик вазифаси, қиссанинг жанрий хусусиятлари, турли жанрдаги матнларнинг асардаги маҳоратини очиб беришга имкон берган;
Нуҳ (а.с.) образи каби илоҳий тимсолларнинг ўзига хос рамзий-мажозий хусусиятлари “Таврот”, “Инжил”, “Қуръони карим” каби диний-маърифий, “Маҳобхарата”, “Билгамиш” каби халқ эпослари, “Тўрт улус тарихи”, “Шажарайи тарокима” каби тарихий асарларнинг, шунингдек, Шумер ёзма ёдгорликларидаги Тўфон воқеасининг тарихий илдизлари, Шарқ халқлари ёзма ёдгорликларига трансформациялашуви қиёсий таҳлиллари билан боғлиқ илмий-назарий хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасаси “Маданий-марифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти томонидан тайёрланган, “Таълим ва тараққиёт”, “Адабий жараён”, “Ғазал бўстони” каби туркум кўрсатувлар ва эшиттиришларнинг сенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024-йил 25-ноябрдаги 04-36-1215-сон маълумотномаси). Натижада, радиоешиттиришлар сенарийлари янги маълумотлар билан бойитилган, Нуҳ (а.с.) образи тадқиқи билан боғлиқ асарлар талқини кенг оммага ҳавола этилиб, уларнинг илмий-маърифий савиясини янада юксалишига хизмат қилган.