Пўлатов Маҳмуджон Муроджон ўғлининг
фан доктори (DSc) Диссертацияси ҳимояси  ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Кўкрак қафаси ва қорин бўшлиғи аъзоларининг қўшма шикастланишлари бўлган беморларга шошилинч тиббий ёрдам кўрсатишни ташкил этиш”, 14.00.40 – Шошилинч тиббиёт.    
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.PhD/Tib1805.
Илмий раҳбар: Хаджибаев Абдуҳаким Мўминович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.63.01.
Расмий оппонентлар: Акилов Ҳабибулла Атауллаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Акбаров Миршавкат Миралимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Беркинов Улуғбек Бозорбаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: "Москва шаҳар Соғлиқни сақлаш департаментининг Н.В.Склифосовский номидаги Тез тиббий ёрдам илмий-текшириш институти" давлат бюджет соғлиқни сақлаш муассасаси (Россия Федерацияси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқоднинг мақсади: қорин ичи шикастланишларининг оғирлик даражасини прогноз қилиш шкаласини ишлаб чиқиш, қовурғаларнинг флотацияланувчи синишларини фиксациялашнинг янги усулини жорий этиш, эндовидеохирургик аралашувларга кўрсатмаларни кенгайтириш ва жарроҳлик даволаш тактикасини такомиллаштириш орқали кўкрак қафаси ва қорин бўшлиғи аъзоларининг қўшма шикастланишларида даволаш самарадорлигини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
кўкрак қафаси ва қорин механик шикастланишларнинг энг оғир тоифасига – нохуш оқибатларнинг юқори кўрсаткичларига эга бўлган политравмалар гуруҳига кириши аниқланган ва ушбу тоифадаги жабрланганларга тиббий ёрдам кўрсатишни ташкил этиш ва амалга оширишда алоҳида ёндашуви асосланган;
қорин бўшлиғи шикастланишининг асосий ультратовуш белгиларининг ташхисий ва прогноз қийматини қиёсий баҳолаш асосида шикастланишнинг оғирлик даражасини аниқлаш учун энг маълумотли сонографик мезонлар танлаб олинган ва FAST-протоколни такомиллаштириши асосланган;
қорин бўшлиғидаги эркин суюқлик ҳажмини ультратовуш ёрдамида баҳолашнинг янги шкаласи илмий асосланган ва операциядан олдин гемоперитонеум ҳажмини ўлчаш ва шу асосда жарроҳлик даволаш тактикасини белгилаш асосланган;
3D-босма технологияларини ўз ичига олган қовурғаларни каминвазив ташқи фиксация қилишнинг ишлаб чиқилган янги усулининг юқори самараси кўкрак қафасини ишончли барқарорлаштириш, плевра ичи асоратларни бартараф этиш ҳамда операция вақтини қисқартириши ҳисобига исботланган;
кўкрак қафаси ва қорин қўшма шикастлари билан беморда гемоторакс ва гемоперитонеум ҳажмига кўра, кўкрак қафаси ва қорин бўшлиғида жарроҳлик аралашувлар кетма-кетлигини аниқлаш мезонлари ишлаб чиқилган;
ишлаб чиқилган кўкрак қафаси ва қорин қўшма шикастларини жарроҳлик даволаш тактикаси ва кетма-кетлигини танлаш алгоритмини қўллаш иккала қўшни бўшлиқда очиқ аралашувлар частотасини 3,3% гача камайтириши, шунингдек, гибрид ва видеоэндохирургик операциялар улушини мос равишда 79,8% ва 16,9% гача ошириши ҳисобига жарроҳлик амалиётининг шикастловчи таъсирини сезиларли даражада камайтириш учун имкон яратилган ва ўлим кўрсаткичини сезиларли даражада камайтириши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Кўкрак қафаси ва қорин бўшлиғининг қўшма шикастланишларини ташхислаш ва жарроҳлик йўли билан даволашни такомиллаштиришга доир олинган илмий натижалар РШТЁИМ ҳамда унинг Навоий, Наманган, Самарқанд, Сурхондарё ва Тошкент вилояти филиалларида амалиётга жорий этилди (Соғлиқни сақлаш вазирлиги (ССВ) Илмий-техник кенгашининг (ИТК) 2024 йил 22 октябрдаги 07/11-сонли хулосаси):
биринчи илмий янгилик: кўкрак қафаси ва қорин механик шикастланиши -  политравмаларда эркин суюқлик ҳажмини баҳолашнинг янги шкаласи ишлаб чиқилган ва қўшимча диагностика ускуналари ва лаборатория таҳлилларисиз, ноинвазив усулда гемоперитонеум миқдорини тезда ўлчаш ва шу орқали қорин бўшлиғи шикастланишларининг оғирлигини прогноз қилиш имконини берган. Ушбу янгилик “Ультратовуш орқали шикастланиш характери ва оғирлигини баҳолаш асосида қориннинг ёпиқ шикастланишларини жарроҳлик йўли билан даволаш тактикасини танлаш” номли услубий тавсияларда ўз аксини топди. Бу тавсиялар ЎзР ССВ ИТК томонидан тасдиқланган (2022 йил 15 ноябрдаги 8 нр/1282-сонли қарор) ва кейинчалик РШТЁИМнинг Навоий (2022 йил 4 майдаги жорий этиш далолатномаси) ҳамда Сурхондарё (2022 йил 28 мартдаги жорий этиш далолатномаси) филиалларининг клиник амалиётига татбиқ этилган. Ижтимоий аҳамияти: усулни жорий этиш ташхис аниқлигини ва жарроҳлик тактикасини танлашнинг асослилигини оширди, бу эса қориннинг ёпиқ шикастланиши бўлган беморларни даволаш натижаларини яхшилади. Иқтисодий самарадорлик: кўкрак қафаси ва қорин бўшлиғи шикастланишларини ташхислаш ҳамда даволаш усулларини такомиллаштириш бўйича тадқиқот натижаларининг қўлланилиши бирламчи кенг торакотомия ва лапаротомия амалиётларини қўллаш ҳолатларини камайтирди, видеоэндохирургик аралашувлар улушини оширди. Бу эса ўз навбатида шифохонада даволаниш муддатини 9,5±3,4 кундан 5,3±2,9 кунгача қисқартириш имконини берди ва шу билан кунига битта бемор учун бюджет маблағларини 2 200 000 сўмга тежади. Жорий этишнинг умумий кўламини ҳисобга олган ҳолда (4,2 ётоқ куни х 234 бемор х 2 200 000 сўм) жами 2 162 160 000 сўм иқтисод қилинди.
иккинчи илмий янгилик: қорин бўшлиғи шикастланишининг асосий ультратовуш белгиларининг ташхисий ва прогноз қийматини қиёсий баҳолаш асосида шикастланишнинг оғирлик даражасини аниқлаш учун энг маълумотли сонографик мезонлар танлаб олинган ва самарадорлиги илмий асосланган. Ушбу ёндашув шикастланиш характери ва оғирлигини аниқлашда FAST-протоколнинг такомиллаштирилган мезонларини қўллаш орқали жарроҳлик аралашув заруриятини прогноз қилиш имконини берган. Натижада, ноинвазив ташхис усуллари ва видеоэндохирургик амалиётлар самарадорлиги оширилди, шошилинч жарроҳлик муддатлари қисқартирилди. Бу илмий янгилик "Выбор тактики хирургического лечения закрытой травмы живота на основе ультразвуковой оценки характера и тяжести повреждения" методик тавсияларида ўз аксини топган (ЎзР ССВ ИТК томонидан тасдиқланган 2022 йил 15 ноябрдаги 8 нр/1282-сонли қарори билан тасдиқланган) ва кейинчалик РШТЁИМнинг Навоий (2022 йил 4 майдаги жорий этиш далолатномаси) ҳамда Сурхондарё (2022 йил 28 мартдаги жорий этиш далолатномаси) филиалларининг клиник амалиётига татбиқ этилган. Ижтимоий аҳамияти: ушбу усул шикастланиш оғирлигини аниқ баҳолаш орқали жарроҳлик даволаш тактикасида аниқлик ва тезкорликни таъминлайди, каминвазив камшикастланувчи амалиётларни кенгроқ қўллашга, операция давомийлигини қисқартириш ва асоратлар ривожланишини камайтириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлик: тезкор ташхис ва оптимал даволаш тактикаси туфайли шифохонада даволаниш муддати қисқарди, бу эса даволаш харажатларини 18% гача камайтириш имконини берди.
учинчи илмий янгилик: қорин бўшлиғидаги эркин суюқлик ҳажмини ультратовуш ёрдамида баҳолашнинг янги шкаласи илмий асосланган ва операциядан олдин гемоперитонеум ҳажмини ўлчаш ва шу асосда жарроҳлик даволаш тактикасини белгилаш асосланган. Мазкур усул "Қовурғаларнинг флотацияланувчи синишларини видеолапароскопия назорати остида ташқи фиксация қилиш усули" услубий тавсияномасида баён этилган (ЎзР ССВнинг 2023 йил 30 январдаги 8н-р/167-сон хулосаси). Услубий тавсиялар РШТЁИМ Самарқанд филиали клиник амалиётига жорий этилган (2023 йил 19 январдаги жорий этиш далолатномаси). Ижтимоий аҳамияти: ушбу усул ўпканинг сунъий вентиляцияси давомийлигини 8,2±2,5 кундан 2,1±1,0 кунгача ва ўлим кўрсаткичини 15,3% дан 7,1% гача камайтирди. Бу эса оғир қовурға синишлари бўлган беморларнинг ҳаётини сақлаш даражасини оширди. Иқтисодий самарадорлик: даволаш муддатининг қисқариши ва асоратларнинг камайиши ҳар бир беморни даволашда 20% гача маблағни тежаш имконини берди.
тўртинчи илмий янгилик: кўкрак қафаси ва қорин бўшлиғи қўшма шикастланишлари бўлган беморларда жарроҳлик аралашувининг шикастловчи таъсирини камайтиришга қаратилган янги ёндашувни илмий асослаш, эндовидеохирургик амалиётларга кўрсатмаларни аниқлаштириш ҳамда кўкрак қафаси ва қорин бўшлиғидаги аралашувлар кетма-кетлигини белгилаш "Кўкрак ва қорин бўшлиғининг қўшма шикастланишларида жарроҳлик аралашувлари тактикаси ва кетма-кетлигини танлаш" дастурини ишлаб чиқиш ва жорий этишга асос бўлди. Мазкур дастур РШТЁИМ Наманган филиали фаолиятига татбиқ этилган (25.01.2023 йилдаги жорий этиш далолатномаси). Ижтимоий аҳамияти: Дастур қарор қабул қилиш жараёнини автоматлаштиради, жарроҳлик тактикасини танлашнинг тезкорлиги ва аниқлигини оширади, иккала бўшлиқда очиқ операциялар сонини 3,3% гача камайтиради, гибрид ва видеоэндоскопик аралашувлар улушини 79,8% ва 16,9% гача кўпайтиради, шунингдек, кўкрак ва қорин қўшма шикастланишларида жарроҳлик даволашнинг шикастловчи таъсири даражасини сезиларли пасайтиради. Иқтисодий самарадорлиги: Автоматлаштириш операцияларга тайёргарлик кўриш вақтини қисқартириш ва тиббиёт муассасалари ресурсларидан фойдаланиш самарадорлигини ошириш имконини берди.
бешинчи илмий янгилик: ишлаб чиқилган кўкрак қафаси ва қорин қўшма шикастларини жарроҳлик даволаш тактикаси ва кетма-кетлигини танлаш алгоритмини қўллаш иккала қўшни бўшлиқда очиқ аралашувлар частотасини 3,3% гача камайтириши, шунингдек, гибрид ва видеоэндохирургик операциялар улушини мос равишда 79,8% ва 16,9% гача ошириши ҳисобига жарроҳлик амалиётининг шикастловчи таъсирини сезиларли даражада камайтириш учун имкон яратилган ва ўлим кўрсаткичини сезиларли даражада камайтириши исботланган (фойдали модель FAP 2023 0217 13.06.2023 й.), бу усул РШТЁИМ Тошкент вилояти филиалида амалиётга жорий этилган (Жорий этиш далолатнома санаси 29.01.2023 й.). Ижтимоий аҳамияти: ушбу усулни қўллаш операциядан кейинги асоратлар частотасини камайтиришга ва беморларнинг ҳаётини сақлаб қолиш даражасини оширишга имкон берди. Иқтисодий самарадорлик: ишлаб чиқилган кўкрак қафаси ва қорин қўшма шикастларини жарроҳлик даволаш тактикаси ва кетма-кетлигини танлаш алгоритмини қўллаш даволаш муддатини қисқартириш ва асоратлар частотасини камайтириш ҳисобига даволаш харажатларини 15% гача камайтиришни таъминлади. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Кўкрак қафаси ва қорин бўшлиғи аъзоларининг қўшма шикастланишлари бўлган беморларга шошилинч тиббий ёрдам кўрсатишни ташкил этиш» мавзусидаги диссертацион тадқиқоти натижаларининг амалиётга жорий қилинганлиги тўғрисида илмий янгиликни бошқа даволаш-профилактика муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг 2024 йил 22 октябрдаги 07/11-сонли хати юборилган.