Худайбергенова Зухра Оразбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «“Оқ” ва “қора” лексемалари консептуаллашуви ва матнда фаоллашувининг прагма-дискурсив хусусиятлари (инглиз ва қорақалпоқ тиллари материалида)», 10.00.06 – «Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик» (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.PhD/Fil4493.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Сафаров Шахриёр Сафарович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети РҳД.03/30.04.2022.Fil.20.07.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Кдирбаева Гулзира Курбанбаевна, филология фанлари доктори (DSc), доцент; Юсупова Бийбисанем Турдıбаевна, филология фанлари доктори (DSc), доцент.
Етакчи ташкилот номи: Жиззаҳ давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва қорақалпоқ тилларида оқ ва қора ранг бирликларининг семантик майдонини тавсифлаш ва уларнинг бадиий матнда воқеланишининг прагма-дискурсив хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III.  Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз ва қорақалпоқ тилларида “wҳите, блаcк” ва “ақ, қара” сифатларининг семантик майдонига тегишли маънолар лексик (луғавий, сўз бирикмаларида, фразеологизмларда), семантик (контекстда), функсионал (гап ва турли категорияга тегишли бирликлар), типологик  асосга эгалиги далилланган;
ҳар иккала тилдаги “wҳите, блаcк” ва “ақ, қара” мазмуний майдони муносабатларини ифодаловчи бирликлар тизимида таянч (от), марказ (сифат) ва сарҳад (феъл) категориялар мавжудлиги аниқланиб, улар турли контекст доирасида консептуал метафорик тузилмалар ҳосил қилиши исботланган;
инглиз ва қорақалпоқ тилларида “wҳите, блаcк” ва “ақ, қара” лексемаларида семантик майдонининг фаоллашуви маъно кўчиши, турли грамматик категорияларда қўлланиш имкониятлари асосланган;
инглиз ва қорақалпоқ тилларида “wҳите, блаcк” ва “ақ, қара” семантик категориясининг консептуал ва лингвомаданий хусусиятини аниқлаш усули ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Оқ” ва “қора” лексемаларининг консептуаллашуви ва матнда фаоллашувининг прагма-дискурсив хусусиятлари боʼйича олиб борилган тадқиқотлар асосида:
инглиз ва қорақалпоқ тилларида “wҳите, блаcк” ва “ақ, қара” сифатларининг семантик майдонига тегишли маънолар лексик (луғавий, сўз бирикмаларида, фразеологизмларда), семантик (контекстда), функсионал (гап ва турли категорияга тегишли бирликлар), типологик  асосга эгалигига оид таҳлилидан Қарши давлат университетида 2021-2023 йилларда амалга оширилган СУЗ-800-21ГР-381 “Реинфорcинг Энглиш Лангуаге cомпетенcе ат Карши Стате Университй” номли халқаро грант лойиҳасида фойдаланилган (Қарши давлат университетининг 2024 йил 24 октябрдаги 03/3341-сон маълумотномаси). Натижада лисоний тузилмаларнинг функсионал таснифи мезонлари таълим тизими жараёнларига сингдирилган;
қорақалпоқ тилида “ақ, қара” мазмуний майдони муносабатларини ифодаловчи бирликлар тизимида таянч (от), марказ (сифат) ва сарҳад (феъл) категориялар мавжудлиги аниқлашда, ва улар турли контекст доирасида консептуал метафорик тузилмалар ҳосил қилиши борасидаги таҳлилидан Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университетида Давлат илмий-техника дастурлари доирасида бажарилаётган “ПЗ-20170930309 Қорақалпоқ фолклори тилининг адабий тил ривожига таъсири масаласи” мавзусидаги амалий тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Қорақалпоқ давлат университетининг 2024 йил 23 ноябрдаги 01-21-02/2637-сон маълумотномаси). Натижада, қорақалпоқ тилидаги “ақ, қара” мазмуний майдони мақоми ва лингвокогнитив моҳияти фолклор матнида акс топиши даражани аниқлашга эришилган;
инглиз ва қорақалпоқ тилларида “wҳите, блаcк” ва “ақ, қара” лексемаларида семантик майдонининг фаоллашуви маъно кўчиши, турли грамматик категорияларда қўлланишига оид натижалардан “Қорақалпоғстон” телеканалининг қорақалпоқ тилида олиб борилган “Тил байлıǵı – эл байлıǵı” дастурида ва радиоканалининг “Тилге итибар – элге итибар” эшиттиришининг ссенарийларини таёрлашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Телерадиокомпаниясининг 2024 йил 18 октябрдаги 05-22/461-сон маълумотномаси). Натижада, олиб борилган эшиттиришлар мазмунан бойиган;
инглиз ва қорақалпоқ тилларида “wҳите, блаcк” ва “ақ, қара” семантик категориясининг консептуал ва лингвомаданий хусусияти аниқлашдаги хулосалардан ЎзР ФА ҚҚБ Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида 2021-2023 йилларда бажарилган “Қорақалпоқ фолклорида оламнинг этнолингвистик тасвирини монографик аспектда таҳлил қилиш” мавзусидаги илмий тадқиқот ишида фойдаланилди (Қорақалпоғистон гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2024 йил 24 октябрдаги 497/1-сон маълумотномаси). Натижада, қорақалпоқ тилидаги “ақ” ва “қара” лексемаларининг консептуал ва лингвомаданий хусусиятлари фолклор матнида акс топиши даражани аниқлашга эришилган.