Абасния Сурайё Расуловнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақидаги эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Хоразм вилоятида яшовчи аҳолида пародонтитни даволаш усулларини такомиллаштиришнинг клиник ва лаборатория асослари”, 14.00.21 – Стоматология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.3.PhD/Tib2831.
Илмий раҳбар: Хабибова Назира Насуллоевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/27.09.2024.Tib.93.03.
Расмий оппонентлар: Идиев Ғайрат Элмуродович, тиббиёт фанлари доктори, доцент;  Успенская Ольга Александровна, тиббиёт фанлари доктори, доцент (Россия Федерацияси).
Етакчи ташкилот: “Павел Йозеф Шафарик номидаги университети” (Словакия Республикаси).
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади сурункали тарқоқ пародонтитни клиник ва лаборатория кўрсаткичлари асосида комплекс даволаш самарадорлигини оширишдан иборат (Хоразм вилояти мисолида).
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат бўлган:
илк бор Хоразм вилояти турли ҳудудларидан олинган таҳлил маълумотлари асосида тарқоқ пародонтитнинг Хазорасп ва Гурлан туманларида юқори тарқалганлиги ва даволанишга муҳтожлиги аниқланган;
оғиз бўшлиғи гигиенасига мос равишда оғиз бўшлиғи микробиоценози бузилиши негизида ягона биологик тизимнинг бир қисмини ташкил этувчи оғиз суюқлигидаги рН муҳитининг ва кислотали фосфатаза миқдорининг ошиши турли ҳудуд аҳолиси орасида тарқоқ пародонтит шаклланишида муҳим рол ўйнаши исботланган;
сурункали тарқоқ пародонтит мавжуд беморларда тавсия этилган комплекс даволашнинг физиотерапевтик усули қўлланилганда ремиссия даврининг 1,24 мартага узайиши, милклар қонашининг 1,86 мартага камайиши, ташрифлар сонининг 3 тага камайишига олиб келиши, тиш-милк атрофи тўқимаси юзасидаги патоген ва шартли-патоген граммусбат кокклар, грамманфий бактериялар, анаэроблар миқдорини камайтириш орқали бактерицид таъсири борлиги исботланган;
илк бор сурункали тарқоқ пародонтитни доритрицин антибактериал дори воситаси ва 1% ли никотин кислотаси билан флюктуоризaция физиотерапевтик усулидан фойдаланиб, даволашнинг анъанавий усулига нисбатан 2,2 мартага ишонарли самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Сурункали тарқоқ пародонтит билан оғриган беморларни комплекс даволашни такомиллаштириш бўйича илмий изланиш натижаларига кўра:
биринчи илмий янгилик: илк бор Хоразм вилояти турли ҳудудларидан олинган таҳлил маълумотлари асосида тарқоқ пародонтитнинг Хазорасп ва Гурлан туманларида юқори тарқалганлиги ва даволанишга муҳтожлиги аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: олиб борилган тадқиқотлар натижасида илк бор Хоразм вилояти турли ҳудудларидан олинган таҳлил маълумотлари асосида тарқоқ пародонтитнинг Хазорасп ва Гурлан туманларида юқори тарқалганлиги ва даволанишга муҳтожлиги аниқланган бўлиб, бу ўз навбатида мазкур касалларни аниқлаб тўғри ташхислаш даволаш самарадорлигини ошириш имконини берган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши:  олинган илмий-амалий маълумотлар  Хоразм вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (21.11.2023 й.; № 157), Бухоро вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (07.11.2024 й.; № 01-60), Андижон вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (22.10.2024 й.; № 14) ҳамда Самарканд вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ  (16.10.2024 й.; №100-u) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: Хоразм вилоятида яшовчи аҳолининг турли хил омиллар таъсирида пародонт касалликларининг ўзига хос хусусиятлари асослаб берилганини инобатга олиниши, беморларни ташхислаш ва даволаш сифатини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: Хоразм вилоятида яшовчи аҳолининг пародонт касаллигининг ўзига хос хусусиятлари асослаб берилганини инобатга олиниши даволашнинг замонавий технологияларидан фойдаланиш, касаллик асоратларини олдини олишга ҳамда беморларни сарфланадиган харажатларини 300000 сўмга камайтиришга эришилган.  Хулоса: Хоразм вилоятида яшовчи аҳолининг турли хил омиллар таъсирида пародонт касалликларининг ўзига хос хусусиятлари асослаб берилганини инобатга олиниши бюджет маблағларни 300000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган;
иккинчи илмий янгилик: оғиз бўшлиғи гигиенасига мос равишда оғиз бўшлиғи микробиоценози бузилиши негизида ягона биологик тизимнинг бир қисмини ташкил этувчи оғиз суюқлигидаги рН муҳитининг ва кислотали фосфатаза миқдорининг ошиши турли ҳудуд аҳолиси орасида тарқоқ пародонтит шаклланишида муҳим рол ўйнаши исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: пародонт касалликлари тарқалиши ва интенсивлигининг юқори даражалари исботлан бўлиб, кузатилиши мумкин асоратларни олдини олиш имконини беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар  Хоразм вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (21.11.2023 й.; № 157), Бухоро вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (07.11.2024 й.; № 01-60), Андижон вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (22.10.2024 й.; № 14) ҳамда Самарканд вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ  (16.10.2024 й.; №100-u) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: пародонт касалликлари тарқалиши ва интенсивлигининг юқори даражалари исботланиб танланган асосий ва қўшимча гигиеник воситалари ва терапевтик даволашнинг тавсия этилган техникаси беморларнинг тезроқ тузалишига, поликлиникага қатнаш кунларини қисқартиришга ва шу билан беморлар ҳаёт сифатини яхшилаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: пародонт касалликларнинг тарқалиши ва интенсивлигининг юқори даражалари исботланлиги ҳисобига 1 нафар бемор учун бюджет маблағларини 300000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: пародонт касалликларининг тарқалиши ва интенсивлигининг юқори даражалари исботланлиги ҳисобига 1 нафар бемор учун бюджет маблағларини 300000 сўмга иқтисод қилиш имконини  берган;
учинчи илмий янгилик: сурункали тарқоқ пародонтит мавжуд беморларда тавсия этилган комплекс даволашнинг физиотерапевтик усули қўлланилганда ремиссия даврининг 1,24 мартага узайиши, милклар қонашининг 1,86 мартага камайиши, ташрифлар сонининг 3 тага камайишига олиб келиши, тиш-милк атрофи тўқимаси юзасидаги патоген ва шартли-патоген граммусбат кокклар, грамманфий бактериялар, анаэроблар миқдорини камайтириш орқали бактерицид таъсири борлиги исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: соғлиқни сақлаш тизимида тиббий ёрдам кўрсатилаётган ахолига стоматологик ёрдам кўрсатиш зарурати ва даражаси Хоразм вилоятидаги аҳоли мисолида исботланиб, стоматология хизматини ислоҳ қилиш тамойиллари ва шартлари, айниқса, стоматологик даволашнинг барча шаклларига юқори эҳтиёждан келиб чиқиб, беморларга стоматологик ёрдам кўрсатишда устуворлик, сифатли ва профилактик  эътиборини ошириш мақсадга мувофиқлилиги исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар  Хоразм вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (21.11.2023 й.; № 157), Бухоро вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (07.11.2024 й.; № 01-60), Андижон вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (22.10.2024 й.; № 14) ҳамда Самарканд вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ  (16.10.2024 й.; №100-u) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: пародонт касалликларини эрта аниқлаб уларга тавсия этилган комплекс даволашнинг физиотерапевтик усулини даво алгоритмига киритиш, даволашнинг тавсия этилган усуллари беморларнинг тезроқ тузалишига, поликлиникага қатнаш кунларини қисқартиришга ва шу билан беморлар ва уларнинг оила аъзоларининг ҳаёт сифатини яхшилашга имкон берган. Иқтисодий самарадорлиги: пародонт касалликларини эрта аниқлаб уларга тавсия этилган комплекс даволашнинг физиотерапевтик усулини даво алгоритмига киритиш 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 300000 сўмга иқтисод қилиш имконини беради. Хулоса: тавсия этилган комплекс даволашнинг физиотерапевтик усулини даво алгоритмига киритиш 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 300000 сўмга иқтисод қилиш имконини беради;
тўртинчи илмий янгилик: илк бор сурункали тарқоқ пародонтитни доритрицин антибактериал дори воситаси ва 1% ли никотин кислотаси билан флюктуоризaция физиотерапевтик усулидан фойдаланиб, даволашнинг анъанавий усулига нисбатан 2,2 мартага ишонарли самарадорлиги исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: сифатли стоматологик хизматларни жорий қилиш орқали касалликларни эрта аниқлаб ва прафилактик тадбирлар  амалга оширилиб беморларда жисмоний ва рухий ҳолатнинг яхшиланишига эришилган.  Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши:  олинган илмий-амалий маълумотлар  Хоразм вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (21.11.2023 й.; № 157), Бухоро вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (07.11.2024 й.; № 01-60), Андижон вилоят болалар стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ (22.10.2024 й.; № 14) ҳамда Самарканд вилоят стоматология поликлиникаси бўйича буйруқ  (16.10.2024 й.; №100-u) билан амалиётга жорий этилди.  Ижтимоий самарадорлиги: олиб брилган сифатли стоматологик хизматлар пародонт касалликларини аниқлаб даволаш ва профилактика тадбирларини  амалга ошириш орқали беморларда жисмоний ва рухий ҳолатнинг яхшиланишига эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: пародонт касалликларнинг тарқалиши ва интенсивлигининг юқори даражалари исботланлиги ҳисобига бюджет маблағларини 1000000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: пародонт касалликларнинг тарқалиши ва интенсивлигининг юқори даражалари исботланлиги ҳисобига бюджет маблағларини 1000000 сўмга иқтисод қилиш имконини  берган.