Қудратов Жасур Асилбековичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Нурота тоғлари қориноёқли моллюскалари (Gastropoda, Pulmonata, Pectinibranchia): таксономияси, биоэкологик хусусиятлари, тарқалиши ва аҳамияти», 03.00.06–Зоология (биология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.4 DSc/В242.

Илмий раҳбар: Иззатуллаев Зувайдулло Иззатуллаевич, биология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Зоология институти ва Ўзбекистон Миллий университети, DSc.29.08.2017.В.52.01.

Расмий оппонентлар: Пазилов Абдувает, биология фанлари доктори, профессор; Муминов Боқижон Алимович, биология фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади:Нурота тоғлари қориноёқли моллюскаларининг таксономик таркиби, биоэкологик хусусиятлари ва хўжалик аҳамиятини аниқлашдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор Нурота тоғлари қориноёқли молюскаларининг 20 оила, 30 авлодга мансуб, 54 тури тарқалганлиги, улардан 15 тури сув ва 39 тури қуруқлик моллюскалари экани аниқланган;

қориноёқли сув моллюскаларидан: 5 тур Lymnaea stagnalis, L.thiessea, L.subdisjuncnta, Costatella acuta, Anisus ladacensis; қуруқлик моллюскаларидан: 9 тур Pupilla turcmenica, Pupilla striopolita, Pyramidula rupestris, Pseudonapaeus albiplicatus, Cecilioides acicula, Deroceras agreste, Candaharia levanderi, Euconulus fulvus, Leucozonella retteri, жами 14 та турНурота тоғлари фаунаси учун янги тур эканлиги аниқланган;

Нурота тоғларининг қориноёқли сув моллюскалари тўртта экологик гуруҳларга (кренофил, фитофил, тельматофил, фитореофил) ва қуруқлик моллюскалари бешта экологик гуруҳларга (гигрофил, мезофил, ксерофил, мезоксерофил, криомезоксерофил) ажратилган;

илк бор Марказий Осиё шароитида L. stagnalis нинг ҳаёт цикли бўйича унинг 5 босқичда (ювениль, вояга етиш, кўпайиш, климактерик, сениль) ўтиши аниқланган;

Нурота тоғлари қориноёқли моллюскалари гельминтларнинг оралиқ хўжайин эканлиги ва уларнинг гельминтозлар тарқатишдаги роли аниқланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Нурота тоғлари қориноёқли моллюскалари таксономияси, биоэкологик хусусиятлари, тарқалиши ва аҳамияти бўйича олинган илмий натижалар асосида:

қориноёқли моллюскаларнинг биоэкологик хусусиятлари ва тарқалиши Самарқанд вилояти Пастдарғом ва Пайариқ туманларининг чорвачиликка ихтисослашган фермер хўжаликларида қорамол ва қўйларни фасциолёз билан зарарланишининг олдини олиш бўйича чора-тадбирларни ишлаб чиқишда жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Давлат ветеринария қўмитасининг 2018 йил 5 майдаги 02/13-580-сон маълумотномаси). Натижада ушбу ҳудудларда чорва молларининг фасциолёз билан зарарланишини 40–50 % гача камайтириш имконини берган;

қориноёқли моллюскаларнинг турлар таркиби Самарқанд вилояти Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза давлат қўмитасида ҳудуднинг популяцион кўрсаткичларини аниқлашда жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг 2018 йил 18 июлдаги 03-01/12-2785-сон маълумотномаси). Натижада моллюскалар фаунистик таркибининг ўзгаришини баҳолаш ва у орқали ҳайвонот дунёси барқарорлигини сақлаш бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқиш имконини берган;

Нурота тоғлари фаунасига доир 54 турга кирувчи қориноёқли моллюска намуналари республикада етакчи бўлган «Зоология коллекцияси» ноёб объектига киритилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2018 йил 8 сентябрдаги 4/1255-2405-сон маълумотномаси). Натижада йиғилган намуналар қориноёқли моллюскалар фондини бойитиш ва турлар хилма-хиллигини аниқлаш имконини берган.