Аллоқулов Абдулатиф Абдуллаевичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Абу Ҳафс Насафийнинг “Ақоид” асари ва унинг шарҳлари таҳлили”, 24.00.01–Ислом тарихи ва манбашунослиги (тарих фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.1.PhD/Tar149.

Илмий раҳбар: Исламов Захид Махмудович, филология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон халқаро ислом академияси.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон халқаро ислом академияси, DSc.26.04.2018.IsI.Tar/F/Fil.57.01.

Расмий оппонентлар:Нуритдинов Махмудхўжа Низомович, фалсафа фанлари доктори, профессор; Зиёдов Шовосил Юнусович, тарих фанлари номзоди.

Етакчи ташкилот:Ўзбекистон миллий университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Абу Ҳафс Насафийнинг “Ақоид” асари ва унга ёзилган шарҳлардаги аҳли сунна ва-л-жамоа таълимотининг хусусиятларини ўрганишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

Абу Ҳафс Насафий “Ақоид” асарида имон (إيمان), усулу-д-дин (أصول الدين), тавҳид (توحيد), ҳижрат (هجرة), боғий (باغي), жиҳод (جهاد), бидъат (بدعة) ва такфир “تكفير” тушунчаларига аҳли сунна ва-л-жамоа таълимоти асосида янгиланган таърифларни бергани аниқланган;

“Ақоид” асаридаги муътазилия, мушаббиҳа, мужассима каби йигирмадан ортиқ оқимларга раддия бериш методологияси ва тизими далилланган;

Абу Ҳафс Насафийнинг “ат-Тайсир фи-т-тафсир” ва “Тафсири Насафий” асарларини тадқиқ этиш асосида унинг муфассирлик хусусиятлари, Мовароуннаҳр тафсир мактабидаги ўрни асосланган;

Насафийнинг “Ақоид” асарига араб, урду, турк тилларида ёзилган замонавий шарҳлар асосида “Ҳизбу-т-таҳрир”, “Акромий”, “Сохта салафий”, “ИШИД” каби экстремистик оқимларнинг сохта ақидалари очиб берилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Абу Ҳафс Насафийнинг “Ақоид” асари ва унинг шарҳлари таҳлили бўйича олинган натижалар асосида:

Насафийнинг “Ақоид” асари ва унга араб, урду, турк тилларида ёзилган шарҳлардаги “Ҳизбу-т-таҳрир”, “Акромий”, “Сохта салафий”, “ИШИД” каби экстремистик-террористик оқимлар сохта ақидасининг исёнкор ва вайрон этувчи характерга эга эканлигига доир хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмитанинг 2018 йил 6 апрелдаги 2071-сон буюртмасига биноан “Буюк аждодларга муносиб бўлайлик” номли рисола ва “Имом Термизийдан қирқ ҳадис” номли ўқув қўлланмасини яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмитанинг 2018 йил 10 августдаги 4482-сон маълумотномаси). Натижада Абу Ҳафс Насафийнинг “Ақоид” асари ва унга ёзилган шарҳлар ақидапараст оқимларга нисбатан мотуридийлик таълимотининг қарашларини аниқлаш имконини берган;

Абу Ҳафс Насафий “Ақоид” асарида имон (إيمان), усулу-д-дин (أصول الدين), тавҳид (توحيد), ҳижрат (هجرة), боғий (باغي), жиҳод (جهاد), бидъат (بدعة) ва такфир “تكفير” тушунчаларига аҳли сунна ва-л-жамоа таълимоти асосида янгиланган таърифларга оид хулосалар асосида “Исломшунослик асослари” ўқув қўлланма, “Дунё уламолари мурожаати” номли тўплам тайёрланган (Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг 2018 йил 6 августдаги 1653-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижаларидан келиб чиқиб, ўрта асрларда Самарқанд ва Бухоро мадрасаларида ақида ва калом фанларидан ўқитилган дарсликлар ва уларнинг бугунги кундаги илмий-амалий аҳамияти кўрсатиб берилди;

“Ақоид” асаридаги муътазилия, мушаббиҳа, мужассима каби оқимларга раддия бериш методологияси, тизими ва соф исломий тушунчалар, мафкуравий таҳдидларнинг ислом дини ниқоби кўринишида намоён бўлиши, диний ва маънавий тарбияга глобал тармоқлар орқали кириб келаётган фундаменталистик, экстремистик оқимлар таъсири, талаба-ёшларнинг диний бағрикенглик маданиятини шакллантириш бўйича хулосалар “Зиё” студиясининг туркум кўрсатувлари, диний экстремизм ва мутаассибликка қарши чора-тадбирларга бағишланган “Огоҳ бўлинг!” видеоролиги орқали “Ўзбекистон” телеканалида эфирга узатилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2018 йил 8 августдаги 02-15/3391-сон маълумотномаси). Натижада ёшларда турли ёт ғояларга қарши илмий асосли мафкуравий иммунитетни шакллантириш омиллари кўрсатиб берилган.