Мирзакаримова Муяссархон Мўминовнанинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): «Миллий иқтисодиётда бандлик таркибини такомиллаштиришнинг илмий-назарий жиҳатлари», 08.00.01–Иқтисодиёт назарияси (иқтисодиёт фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.4.DSc/Iqt141.

Илмий маслаҳатчи:Абулқосимов Ҳасан Пирназарович, иқтисод фанлари доктори, профессор

Диссертация  бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.30.05.2018.I.01.11.

Расмий оппонентлар: Абдураҳмонов Қаландар Ходжаевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор, академик;  Жўраев Тошболта Тўхтаевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Ҳасанов Рустам Раббимович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот номи: Самарқанд давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: мамлакат иқтисодиётини модернизациялаш шароитида  бандлик таркибини такомиллаштириш  юзасидан тизимли илмий-назарий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

меҳнат бозори эгилувчанлиги,  табиий ишсизлик даражасини аниқлаш, янги  иш ўринлари яратиш учун тармоқларни танлаш услубиятлари, мос равишда, иш ҳақи ва меҳнат унумдорлиги ўртасидаги нисбат, ўртача миқдорлар ва инфляциянинг барқарор даражаси иш ҳақи омилини ҳисобга олиш орқали такомиллаштирилган;

республика миқёсида бандлик дастурларини ишлаб чиқишда  замонавий демографик вазиятнинг прогноз кўрсаткичларини, унинг меҳнат бозори  ва бандлик таркибига таъсирини ҳисобга олиш ҳамда демографик дивиденддан самарали фойдаланиш механизми тавсия этилган;

миллий иқтисодиётда норасмий бандликнинг вужудга келиш сабаблари ва оқибатлари, таркиби ва кўламини аниқлашнинг социологик сўровлар усули ишлаб чиқилган ҳамда уни легаллаштиришнинг рағбатлантириш, қўллаб-қувватлаш ва иқтисодий-маъмурий йўналишлари таклиф этилган;

Ўзбекистон бандликка кўмаклашиш марказлари фаолиятини модернизациялашнинг бандлик сифатини оширишга қаратилган йўналишлари ишлаб чиқилган ҳамда самарадорлигини баҳолашнинг  ижтимоий-иқтисодий кўрсаткичларини мезон қилиб олиш асослаб берилган;

иқтисодиётнинг циклик ривожланиш хусусиятлари, истеъмолчи талаби, фан-техника тараққиёти омиллари ҳамда меҳнат бозорига кенгайтирилган талқин нуқтаи назаридан ёндашув асосида ишчи кучига бўлган талаб ва таклифни касбий  тармоқ жиҳатдан мувофиқлаштиришнинг  “бизнес-давлат-олий ўқув юртлари” ўртасидаги ижтимоий шериклик механизми ишлаб чиқилган;

талаб чекланган меҳнат бозоридан самарали бандлик амал қиладиган меҳнат бозорига ўтиш модели ҳамда юқори илм талаб қиладиган, юқори қўшилган қийматлар яратиладиган, қайта ишлаш ва хизмат кўрсатиш тармоқларидаги бандлик улушини оширишга қаратилган самарали бандлик  концепцияси таклиф қилинган;

миллий иқтисодиётда бандлик таркибий тузилишининг эконометрик модели ва 2018-2021 йилларга мўлжалланган вариантли прогнози ишлаб чиқилган.

IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Бандлик таркибини такомиллаштириш ва бандлик сифатини оширишюзасидан ишлаб чиқилган услубий ва амалий тавсиялар асосида:

бандлик таркибий тузилишидаги ўзгаришларнинг миқдорий кўрсаткичларини ҳисоблашга оид услубият Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги томонидан  “Бандликни таҳлил қилиш ва меҳнат бозори мониторингини ташкил қилиш”нинг меъёрий ҳужжатини ишлаб чиқишда қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Меҳнат вазирлигининг 2016 йил 23 декабрдаги 02-04/3802-сон маълумотномаси). Ушбу услубиятнинг амалиётга татбиқ этилиши “Бандлик, тармоқ ва ҳудудий ривожланиш” дастурларини такомиллаштириш орқали ишсиз фуқароларни ишга жойлаштириш муддатларини қисқартириб, Ўзбекистон Республикаси Бандликка кўмаклашиш жамғармаси маблағларини тежаш имконини берган;

меҳнат бозоридаги ҳолатга аҳоли демографик портрети ўзгаришининг таъсирини ҳисобга олиш тўғрисидаги таклифдан 2018 йилдаги “Бандлик” дастурини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Меҳнат вазирлигининг олинган 2016 йил 23 декабрдаги 02-04/3802-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг жорий этилиши ёшларни ўқитиш, ҳаётда ўз ўрнини топиши, қобилиятларини юзага чиқаришга шарт-шароитлар яратиш асосида демографик дивиденддан юқори даражада фойдаланиш, иқтисодий ўсишни таъминлаш ҳамда аҳоли турмуш фаровонлигини ошириш имкониятини яратган;

тадқиқот ишининг 2013-2017 йиллар натижаси бўйича норасмий бандликни легаллаштириш борасида ишлаб чиқилган илмий-назарий таклиф ва амалий тавсиялар асосида Ўзбекистон  Ёшлар иттифоқи томонидан “Ёшлар – келажагимиз”  жамғармасининг ташкил этилган (Ўзбекистон  Ёшлар иттифоқининг 2018 йил 22 январдаги 04-13/263-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши ёшларнинг  бизнес ташаббуслари, стартап лойиҳалари учун кредитлар ажратиш орқали уларнинг иқтисодий, шу жумладан, тадбиркорлик соҳасидаги фаоллигини ошириш, бандликка кўмаклашиш марказлари, Ўзбекистон Ёшлар иттифоқи маҳаллий кенгашларининг, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари, маҳаллий ҳокимликлар ва маҳалла қўмиталари ишлашга муҳтож, банд бўлмаган аҳолини, айниқса, қишлоқ жойларда ишга жойлаштириш юзасидан олиб бораётган фаолиятлари самарадорлигини ошириш учун услубий асос бўлган;

Ўзбекистон бандликка кўмаклашиш марказлари фаолиятини модернизациялаш йўналишлари ҳамда  ижтимоий-иқтисодий самарадорлик кўрсаткичлари Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги томонидан “Бандликни таҳлил қилиш ва меҳнат бозори мониторингини ташкил қилиш”нинг меъёрий ҳужжатини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Меҳнат вазирлигининг 2016 йил 23 декабрдаги 02-04/3802-сон маълумотномаси). Тадқиқотда ишлаб чиқилган натижаларни жорий этиш асосида (Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигидан олинган 2017 йил 5 декабрдаги 02/6004-сон маълумотномаси) Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 5 октябрдаги “Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги ҳузурида жамоат ишлари жамғармаси фаолиятини ташкил этиш тўғрисида”ги 799-сонли  ҳамда  2017 йил 28 октябрдаги “Меҳнат бозорининг жорий ва истиқболдаги эҳтиёжларини ҳисобга олиб, иш ўринларини ташкил этиш ва кадрлар тайёрлаш давлат буюртмасини шакллантириш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида”ги 877-сонли қарорлари қабул қилинган;

“Бизнес-давлат-олий ўқув юртлари” ижтимоий шериклик механизмини шакллантириш юзасидан олинган натижалар Ўзбекистон Республикаси Савдо-саноат палатаси томонидан “Ҳудудий ривожланиш” дастурларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Савдо-саноат палатасининг 2018 йил 26 февралдаги 11/ЖУ-26-1427-сон маълумотномаси). Диссертация мавзуси бўйича Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Фан ва технологияларни ривожлантиришни мувофиқлаштириш давлат қўмитаси томонидан тасдиқланган А2-ФҚ-0-17304 А2-042 рақамли “Ижтимоий ҳамкорлик иқтисодий муносабатларни эркинлаштириш ва ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш омили сифатида” мавзуси доирасида  2012-2014 йилларда бажарилган илмий-амалий тадқиқот натижалари Олий Мажлис ҳузуридаги Нодавлат нотижорат ташкилотларини қўллаб-қувватлаш жамоат фонди фаолиятига  жорий этилган (Олий Мажлис ҳузуридаги Нодавлат нотижорат ташкилотларини қўллаб-қувватлаш жамоат фондидан олинган  2014 йил 22 октябрдаги 18/1-538-сон маълумотномаси). Асосий лавозимлар малака талабларини ҳисобга олиш борасидаги таклиф асосида (Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигидан олинган 2017 йил 5 декабрдаги 02/6004-сон маълумотномаси). Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 4 октябрдаги “Хизматчиларнинг асосий лавозимлари ва ишчилар касблари классификаторини янада такомиллаштириш тўғрисида”ги 795-сонли қарори қабул қилинган;

ишлаб чиқилган  самарали бандлик концепцияси Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги фаолиятига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси  Меҳнат  вазирлигининг 2016 йил 23 декабрдаги 02-04/3802-сон маълумотномаси). Ушбу концепциянинг жорий этилиши ишчи кучи, бандлик, иқтисодий ўсиш, турмуш сифатига эришишга қаратилган йўналишлар бўйича таркибий ўзгаришларни ўз ичига олган ҳаракат дастурларини ишлаб чиқиш ва такомиллаштириш орқали республика ҳудудларидаги ижтимоий муаммоларни ҳал қилиш имконини берган;

бандлик таркибини такомиллаштиришнинг эконометрик модели,  2018–2021 йилларга мўлжалланган вариантли прогнози ҳамда ўрта муддатли истиқбол кўрсаткичлари Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигига тақдим этилган (Ўзбекистон Республикаси Меҳнат вазирлигининг 2016 йил 23 декабрдаги 02-04/3802-сон маълумотномаси). Ушбу прогнозда келтирилган фан-техника тараққиёти, таълим тизими, юқори технологияли, юқори қўшилган қийматлар яратиладиган  тармоқларнинг ривожлантирилиши каби омиллар  миллий иқтисодиётни инновацион тараққиёт йўлига ўтказиш концепцияси, стратегия ва тактикаси ҳамда  ҳаракат дастурларини ишлаб чиқишга хизмат қилган.