Тошматова Висолахон Икром қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармогʻи номи): “Пандемия даврида беморларнинг ҳуқуқларини ҳимоялашни халқаро ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солиш”  12.00.10 – Халқаро ҳуқуқ.
Диссертация мавзуси роʻйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Yu1264.  
Илмий раҳбар: Ғафурова Нозимахон Элдаровна, юридик фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: DSc.11/25.08.2022.Yu.24.01
Расмий оппонентлар: Эшматова Феруза Фарходовна юридик фанлар доктори, профессор; Тошев Бобокул Норкобилович юридик фанлар доктори, профессор  
Етакчи ташкилот номи: Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий маркази.                                                     
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: пандемия даврида беморлар ҳуқуқларини муҳофаза қилишнинг халқаро-ҳуқуқий тартибга солинишини комплекс ўрганиш ва илмий асосланган таклифлар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: фундаментал тадқиқотлар натижасида эвтаназиянинг муаллифлик таърифи таклиф этилди ва асослантирилди. Бу таърифга кўра, эвтаназия – даволаб бўлмайдиган беморнинг ихтиёрий розилиги билан, унинг чидаб бўлмас азоб-уқубатларини бартараф этиш мақсадида, ҳаётини тўхтатишга қаратилган тиббий аралашувдир;
 пенсия ёшдагиларнинг ижтимоий ва ҳуқуқий хизматлардан тенг фойдаланиши ҳамда уларнинг ҳуқуқларини таъминлаш зарурати асослантирилди. Бу хизматлар камситишни истисно этиб, айниқса пандемия ва фавқулодда вазиятлар шароитида, кексаларнинг ҳимояси, мустақиллиги ва парваришлаш сифатини оширишга қаратилган бўлиши кераклиги асослантирлди;
пенсия ёшдагилар тиббий хизматлардан ва шароитлардан тенг фойдаланиш ҳуқуқига эга бўлишлари, ўз ҳуқуқларини амалга ошириш, қадр-қимматларини ҳурмат қилиш ҳамда ўз парвариши ва ҳаёт сифати тўғрисида қарор қабул қилиш имкониятига эга бўлишлари кераклиги асослантирилди;
нафақат касалланган шахсларни, балки улар билан бирга яшовчи кишиларни ҳам санитария-эпидемиология органлари томонидан белгиланган муддатга уй шароитида ёки махсус белгиланган жойларда изоляция қилиш тўғрисидаги меъёрларни жорий этиш зарурати асослантирилди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Халқаро ҳуқуқ тизимида беморлар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш механизмларини мустаҳкамлашнинг назарий ва амалий муаммоларини илмий тадқиқ этиш натижаларига кўра:
эвтаназия атамасига муаллиф томонидан берилган таъриф, шунингдек, унинг мазмун-моҳияти ва тамойилларини жорий этиш бўйича берилган таклиф Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш кодекси лойиҳасининг 109-моддаси “Эвтаназияни тақиқлаш”ни ишлаб чиқишда фойдаланилган ва эвтаназиянинг терминологик аппаратини бойитиш ва моҳиятини тўғри тушунишга, шунингдек, Иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар бўйича халқаро пакт (12-модда) ва бошқа халқаро мажбуриятлар доирасидаги халқаро мажбуриятларни самарали бажаришга хизмат қилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2023-йил 19-январдаги 7-01/212-17-01-сонли далолатномаси);
пенсия ёшидаги инсонларга тенг ҳуқуқлар ва имкониятларни яратиш, жумладан, пандемия ёки бошқа фавқулодда вазиятлар даврида камситишга йўл қўймаслик орқали оила ва давлат томонидан ғамхўрлик ва ҳимояланиш таъминланиши кераклиги тўғрисидаги таклиф Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш кодекси лойиҳасининг 32-моддаси “Пенсия ёшидаги фуқаролар ҳуқуқлари”ни ишлаб чиқишда кексалар ҳуқуқларининг ўрни, мақоми ва мезонларини аниқ белгилашга фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2023-йил 19-январдаги 7-01/212-17-01-сонли далолатномаси). Таклифнинг жорий этилиши натижасида нафақа ёшидаги шахсларнинг ҳуқуқларини тегишли парвариш билан таъминлаш ҳамда пандемия ёки бошқа фавқулодда вазиятлар даврида уларга нисбатан камситишларнинг олдини олишга хизмат қилган;
пенсия ёшидаги шахсларнинг эркинлигини ошириш, ҳимоя ва парваришни таъминлаш, шунингдек, уларга реабилитация ва қўллаб-қувватлашни хавфсиз шароитларда таъминлайдиган васийлик муассасаларидан фойдаланиш имкониятларини яратиш учун ижтимоий ва ҳуқуқий хизматларга эга бўлиш ҳуқуқини таъминлаш таклифи Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш кодекси лойиҳасининг 32-моддаси “Пенсия ёшидаги фуқароларнинг ҳуқуқлари”ни ишлаб чиқишда ҳисобга олинган. Мазкур таклифни ҳисобга олиш (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2023 йил 19 январдаги №7-01/212-17-01 хат билан тасдиқланган акти) давлатнинг Иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пактнинг 12-моддаси, БМТнинг Иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар бўйича қўмитасининг №14 Умумий тартибдаги тавсиялари ҳамда Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 48-моддасини амалга оширишдаги масъулиятини кучайтирди.
санитария-эпидемиология органларининг кўрсатмасига кўра изоляция қилиниши лозим бўлган шахсларни, шунингдек улар билан бирга яшовчи шахсларни ҳам санитария-эпидемиология органлари томонидан белгиланган муддатга уй шароитида ёки махсус белгиланган жойларда изоляция қилиш тўғрисидаги қўшимча қоидаларни киритиш зарурлиги ҳақидаги таклиф инобатга олиниб, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2020-йил 23-мартдаги “Коронавирус инфекцияси тарқалишининг олдини олишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида” ги 176-сон қарори 3-қисмининг “б” бандига киритилди (3-банднинг “б” кичик банди Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2021 йил 19 ноябрдаги 694-сонли қарори таҳририда – Қонунчилик маълумотлари миллий базаси, 20.11.2021 й., 09/21/694/1075-сон) (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси 2025-йил 12-январдаги 12/1-392-сонли далолатномаси). Ушбу таклифнинг амалга оширилиши пандемия шароитида инсонларнинг соғлиғига бўлган ҳуқуқини ҳимоя қилишга хизмат қилди.