Ўринов Шерали Хайруллаевичнинг
диссертация ҳимоясисиз ихтиро патенти (селекция ютуғи) асосида фалсафа доктори (PhD)
илмий даражасини бериш бўйича эълон матни

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўрик данагини чақиш жараёнини тадқиқ қилиш ва қурилмасини ишлаб чиқиш”, 02.00.16 – Кимё технологияси ва озиқ-овқат ишлаб чиқариш жараёнлари ва аппаратлари (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Т3449.
Илмий раҳбар: Джураев Хайрулло Файзиевич, техника фанлари доктори, профессор.
Илмий-тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Бухоро муҳандислик-технология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро муҳандислик-технология институти, DSc 03/28.02.2022.Т101.01.
Ўзбекистон Республикаси Адлия Вазирлиги ҳузуридаги Интеллектуал мулк агентлигининг ихтиро патенти олинган: Ўрик данагида ёриқ ҳосил қилувчи қурилма (ИАП 06706).
II. Тадқиқотнинг мақсади ўрик данаги қобиғида ёриқ ҳосил қилиш ва данак қобиғини узлюксиз чақиш жараёнини амалга оширишнинг энергиятежамкор қурилмасини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўрик данаги қобиғининг физик, механик хоссаларининг таҳлили асосида, қобиқнинг 1,01÷2,16мм оралиқдаги қалинликлари бўйича сиқилиш даражаларининг қиймати 0,588÷0,845мм ташкил этиши тажрибалар асосида аниқланган.
ўрик данагини чақиш учун сарфланаётган юклама миқдори, намунанинг намлик даражасига боғлиқлиги аниқланиб, намлик даражаси 4% бўлган ўрик данагини чақиш учун 0,656кН, намлиги 6% бўлган ўрик данаги учун 0,586кН, ҳамда намлиги 8% бўлган намуна учун 0,567кН юклама зарурлиги асосланган;
илгариланма-қайтма ҳаракатланувчи механизм билан жуфтликда ишловчи, 8 та ячейкадан ташкил топган, бир бирига қарама-қарши айланма ҳаракат қилувчи диск ёрдамида ўрик данагини ишчи камерага бир меъёрда узатилишини таъминлаш орқали данак мағзи (ядроси)нинг бутунлик даражаси 85-90% ташкил этиши асосланган.
тўлиқ факторли тажрибалар асосида данак қобиғини чақиш жараёнига таъсир этувчи омилларнинг чегаравий қийматлари аниқланган ва регрессия тенгламалари олинган.
ўрик данаги қобиғида ёриқ ҳосил қилиш ва чақиш жараёнини амалга ошириш учун, горизонтал бўйлама юзасида бортиклар ҳосил қилинган валга нисбатан ўткир бурчак остида горизонтал ўрнатилган текис юзали тиркама билан жиҳозланган чақиш аппаратининг янги конструксияси ишлаб чиқилган.
ўрик данагининг ўлчамига мос вал ҳамда ўткир бурчакли тиркама орасидаги оралиқ масофасини ўзгартириш орқали ҳар хил ўлчамдаги ўрик данаги қобиғида ёриқ ҳосил қилиш ва чақиш жараёнини амалга ошириш асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўрик данаги қобиғида ёриқ ҳосил қилиш ва чақиш қурилмасини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ўрик данаги қобиғига ёриқ ҳосил қилувчи ва чақиш қурилмаси “Бухоро Агрокластер” МГҳЖда амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон озиқ-овқат саноати уюшмасининг 2024 йил 2 февралдаги 02-12/02-24-сонли маълумотномаси). Натижада, ўрик данагининг тўла чақилиш даражаси ўртача 88%; қурилманинг иш унумдорлиги суткасига 300-330кг; энергия сарфи 1,2кВт/соат; данак мағзининг эзилиш даражаси 7-9% ташкил этиши ва иш унумдорликни 10-15 марта ошириш имконини берган;
иш унумдорлиги суткасига 300-330кг бўлган ўрик данагини чақиш қурилмаси “ЛИВАДИЯ-БУКҲАРА” МГҳЖда амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон озиқ-овқат саноати уюшмасининг 2024 йил 2 февралдаги 02-12/02-24-сонли маълумотномаси). Натижада, ушбу қурилмани МГҳЖ да ҳамда меваларни қайта ишлашга мўлжалланган якка тартибдаги корхоналарда қўллаш имконини берган.