Хасанов Нодир Ҳамрокуловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Зарафшон дарёси қуйи оқими сув типларида гидробионтлар тарқалишига абиотик омиллар таъсири», 03.00.10 – Экология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.4.PhD/В846.
Илмий раҳбар: Боймуродов Хусниддин Тошболтаевич, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Навоий давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ табиий фанлар илмий-тадқиқот институти, DSc.02/30.04.2021.B.79.01.
Расмий оппонентлар: Жумамуратов Мирзамурат Ажимуратович, биология фанлари доктори; Жугинисов Танирберген Исаевич, биология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Зарафшон дарёси қуйи оқими сув типларида гидробионтларнинг замонавий ҳолатини аниқлаш, уларга абиотик омиллар таъсирини тахлил қилиш ва фойдаланиш истиқболларини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Зарафшон дарёси қуйи оқимида сув экотизимларидан Писидидае, Эуглесидае, Белграндиеллидае, Лймнаеидае, Пҳйсидае, Планорбидае, Понтастаcус ва  Ҳирудинидае оилаларига мансуб гидробионтларнинг 27 турдан иборат фаунаси  тур таркиби аниқланган;
илк бор ГенБанки базасида C.фергҳаненсиснинг ПП239092 инвентар рақами олинган ва мДНК (CОИ) гени нуклеотидлари асосида молекуляр идентификацияланган;
моллюскалар, қисқичбақалар ва зулукларнинг турли сув экотизимларида яшаш шароитига кўра экологик гуруҳлари ва популяцияларининг тақсимланиш даражалари очиб берилган;
гидробионтларнинг дарёлар, булоқ, чашмалар ва балиқчилик хўжаликларида тарқалиши, зичлиги  ва экологиясига сув оқим тезлиги, чуқурлиги, (пҲ) муҳити ва температураси каби абиотик омилларнинг таъсири исботланган;
сув сифат кўрсаткичларининг моллюскалар, қисқичбақалар тарқалиши, ёши, биомассаси ҳамда чиғаноқларининг морфологик белгиларининг ўзгарувчанлигига таъсири баҳоланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Зарафшон дарёси қуйи оқими сув ҳавзаларида гидробионтларнинг тарқалиши ва улардан иқтисодиёт тармоқларида фойдаланиш юзасидан олинган илмий натижалар асосида:
Зарафшон дарёси қуйи оқими сув типларида тарқалган стенабионт кам тарқалган Эуглеса ҳиссариcа, Эуглеса туркестаниcа, Эуглеса облиқуата, Куипериписидиум согдианум, Планорбис планорбис ва Планорбис тангитаренсис турлар популяцияларининг ҳолати ва уларни муҳофаза қилиш бўйича ишлаб чиқилган чора-тадбирлар Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг Навоий вилояти Хатирчи, Кармана ва Қизилтепа туманлари ва Бухоро вилояти Бухоро ва Вобкент туманлари бўлимларининг камёб ҳайвонот турларини яшаш муҳитида сақлаб қолиш фаолиятига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгаришлари вазирлигининг 2024 йил 25 сентябр 03-03/3-9381 маълумотномаси). Натижада, локал ҳудудлардаги сув режимларини мавсумий бошқариш орқали ноёб турлар тарқалган биотопларни муҳофаза қилиш ва популяцияларини сақлаб қолиш имконини берган;
гидробионтларнинг сапроблик хусусияти асосида чучук сув ҳавзаларининг тозалик даражасини аниқлаш бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар Навоий ва Бухоро вилоятлари сунъий ва табиий сув типларининг балиқ етиштирилувчи хавзаларнинг органик ифлосланиш даражасини аниқлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 28 март 05/26-05/1326-сон маълумотномаси). Натижада, балиқлар интенсив кўпайтирилувчи ҳавзаларнинг сапроблик даражасини тезкор аниқлаш ва сув сифатини баҳолаш имконини берган;
Cорбиcулина фергҳаненсис (Курсалова эт Старобогатов, 1971) турининг мтДНК CОИ гени нуклеотидлар кетма-кетлиги фрагментлари аниқланган ва олинган натижалар Биотехнологик ахборотлар миллий марказига жорийлаштирилган (Натионал Cентер фор Биотечнологй Информатион, 2024-йил 5-февралдаги маълумотнома, www.бласт.нcби.нлм.ниҳ.гов). Натижада, ГенБанки базасида ПП239092 инвентар рақами олинган ва дунёнинг турли минтақаларида тарқалган иккипаллали моллюска турларининг идентификасиялаш ва филогенетик таҳлили боʻйича халқаро маʼлумотлар базаси таркибини бойитиш имконини берган.