Абдисаидов Илёс Жўраевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Углерод нанонайчаларини паст ҳароратдаги синтези учун нанокатализаторлар ва уларнинг хоссалари”, 01.04.12 - Наноматериаллар физикаси ва технологияси (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3.PhD/FM1164.
Илмий раҳбар: Ашуров Хатам Бахронович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: У.А. Арифов номидаги Ион-плазма ва лазер технологиялари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ион-плазма ва лазер технологиялари институти, DSc.02/30.12.2019.FM/Т.65.01.
Расмий оппонентлар:
Умирзаков Балтохужа Ерматович, физика-математика фанлари доктори, профессор;
Махманов Урол Кудратович, физика-математика фанлари доктори, кат.и.х.
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
Зол-гел усулида НиО нанозаррачаларини синтез қилиш асосида Ни металл нанокатализаторига ўтказиш ҳамда бу нанокатализаторларнинг кристалл фазавий характеристикаси, шакли, ўлчами каби хусусиятларини ўрганган ҳолда, паст ҳароратда УНН ни синтез қилишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор зол-гел усулида 3÷19 нм ўлчамли НиО нанозарралари синтез қилинди, бунда катализаторнинг таглик юзасига мустаҳкам ўрнашиши ва агломерациясини олдини олиш учун тўлдирувчи сифатида поливинил спирт (ПВС) дан фойдаланилди;
илк бор НиО нанозарраларининг ўлчами калсинация ҳароратига чизиқли боғлиқлиги аниқланди;
илк бор НиО дан Ни металл нанокатализаторини олиш ҳамда паст ҳароратда УНН ни синтезини амалга оширадиган CВД қурилмаси яратилди;
илк бор 500°С ҳароратда, ташувчи газ иштирокисиз, буғ ҳолатидаги этил спирти ва Ни нанокатализаторидан фойдаланган ҳолда, CВД усулида УНН синтези амалга оширилди;
илк бор CВД усули ёрдамида, 500°С ҳароратда, НиО нанокатализаторидан фойдаланиб, бир деворли УНН синтез қилинди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Зол-гел усулида синтез қилинган НиО нанозарраларини водород билан қайтарилиб, Ни металл нанокатализаторини олиш ва паст ҳароратда ушбу нанокатализаторлар қўлланилган ҳолда, УНН ни синтезловчи CВД қурилмасидан ЎзР ФА Умумий ва ноорганик кимё институтида, 2024-2025 йилларда бажарилаётган АЛ-7623031231-Р1 - “Циклопента диенил темир дикарбонил димер асосида углеродли нанонайлар синтез қилиш ва уларни физик-кимёвий хусусиятларини ўрганиш” лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (ЎзР ФА нинг 2024-йил 14-ноябрдаги № 1255-2533-сонли маълумотномаси). Илмий натижадан фойдаланиш CВД усулида, ҳар хил ҳароратларда, циклопента диенил темир дикарбонил димер қўлланилган ҳолда углеродли нанонайлар синтезини амалга ошириш имконини берган.
Ни нанокатализаторидан фойдаланган ҳолда, 500°С ҳароратда ташувчи газ иштирокисиз УНН синтез қилиш ҳамда НиО нанокатализатори ёрдамида, 500°С ҳароратда, CВД усулида бир деворли УНН синтези бўйича олинган натижалар “Арматура-Изолятор заводи (АИЗ)” МЧЖ қўшма корхонасида 2021-2023 йилларда олиб борилган “Юқори кучланишли тармоқларда қўлланиладиган изоляторлар ишлаб чиқариш” амалий лойиҳасини бажаришда тадбиқ этилган (“АИЗ” Масъулияти чекланган жамият шаклидаги қўшма корхонасининг 2024-йил 11-ноябрдаги № 130-сонли маълумотномаси). Илмий натижалардан фойдаланиш “П” тоифали полимер изоляторларнинг мустаҳкамлигини, механик таъсирларга чидамлилигини ошириш ҳамда “Ф” тоифали, қовурғали, чизиқли изоляторларнинг юқори ҳароратга чидамлилигини ошириш имконини берган.
