Усмонов Алишер Ҳабибулло ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Геофилтрация ва геомиграция жараёнларини математик моделлаштириш ҳамда сонли тадқиқи”, 05.01.07 – “Математик моделлаштириш. Сонли усуллар ва дастурлар мажмуи” (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3.PhD/Т4807.
Илмий раҳбар: Яхшибаев Дониёр Султонбаевич, техника фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, Илмий кенгаш рақами: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети, ДСc.13/30.12.2019.Т.07.01.
Расмий оппонентлар: Джуманов Жамолжон Худойқулович, техника фанлари доктори, профессор; Далиев Шерзод Каршиевич, техника фанлари фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади. Бир жинсли бўлмаган муҳитларда дисперс аралашмали сувларнинг ҳаракат жараёнларини ҳамда сувларнинг шўрланиш ўзгаришини башорат қилиш учун математик моделлар, сонли алгоритмлар ва дастурий мажмуани ишлаб чиқиш ҳамда такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
грунт зичлиги, ғоваклилик ва икки томонлама очиқ чегаравий шартларни ҳисобга олган ҳолда каналдан грунтга сизиб ўтиш натижасида ҳосил бўлган сизот сув сатҳи ўзгариш жараёнини математик модели шакллантирилган;
каналдан грунтга сизиб ўтиш натижасида ҳосил бўлган сизот сув сатҳи ҳамда туз консентрациялари ўзгариш жараёнларини тавсифловчи математик моделлар учун юқори тартибли аниқликга эга сонли алгоритмлари ишлаб чиқилган;
канал ва коллектор сувлари аралашуви диффузия жараёнининг математик модели турли зичликлар ва икки томонлама очиқ чегаравий шартларни ҳисобга олган ҳолда такомиллаштирилган;
канал сувидаги ва каналдан грунтга сизиб ўтган сувдаги туз консентрациялари ўзгариш жараёнининг математик модели грунт зичлиги, ғоваклилик ҳамда   ўқи бўйлаб ўзаро боғланган  шартларни ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ер ости сувларининг ҳаракатларини, геофилтрация ва геомиграция жараёнларини моделлаштириш такомиллаштирилган математик моделлари ва самарали сонли ҳисоблаш алгоритмлари асосида:
Қашқадарё вилояти «Ҳисоракгидроқурилиш» масъулияти чекланган жамияти обектларида хоʻжаликлараро каналларни қайта тиклаш ва каналлардан тўхтатилган суғориладиган ерларнинг сув билан таъминланишини оширишда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси олий таʼлим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024 йил 8 августдаги №4/17-4/4-13708-сон маълумотномаси). Натижада ерларнинг шўрланиш консентрацияси ўзгаришини башоратлашда кетадиган вақтни 5 фоизгача қисқартириш имконини берган.
Аму-Қашқадарё ирригация тизимлари ҳавза бошқармаси ҳузуридаги “ЭСКИ-АНҲОР” ирригация тизими бошқармасига қарашли “ЭСКИ-АНҲОР” магистрал каналида, ишлаб чиқилган сонли алгоритм ва дастурларидан канал тармоқларига ўрнатилган насос қувурларидан чиқадиган канал сувлар оқимларининг ҳаракати ҳамда сув етказиб берилаётган ҳудудлардаги сувлар сатҳини ўзгаришини башоратлаш мақсадида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси олий таʼлим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024 йил 8 августдаги №4/17-4/4-13708-сон маълумотномаси). Натижада канал филтрлаш тизими қувурларида филтрланаётган муҳитдаги бир нуқтада сувнинг ва ифлослантирувчи моддаларнинг босими турлича бўлиши ҳамда тупроқ менераллашуви жараёнида ер ости сув сатҳи кўтарилишини ҳисоблашга кетадиган вақт ва меҳнат сарфини 0.25 марта қисқартириш имкони берган.
“Қашқадарё сув таъминоти” акциядорлик жамияти Шаҳрисабз туман филиали тасарруфидаги обектларда оқова сувларнинг ҳаракатланиши, сув таркибидаги туз консентрациялари ва сатҳи ўзгаришини башорат қилиш учун жорий қилинган этилган (Ўзбекистон Республикаси олий таʼлим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024 йил 8 августдаги №4/17-4/4-13708-сон маълумотномаси). Натижада кинетик ёндашувнинг қўлланилиши, сув таркибидаги туз консентрациясини ўзгаришини вақт ўтиши билан башоратлашда технологияларни киритишдан олдин тавсиялар ишлаб чиқиш имкониятини, муҳандислик ҳисобларини ўтказишга кетадиган вақт ва меҳнат сарфини 2-3 % қисқартириш имконини берган.