Рахмонов Акрамжон Хужамовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Суғориладиган типик бўз тупроқларда ғўзага бентонит билан модификацияланган азотли ва фосфорли ўғитларни қўллашнинг самарадорлиги”, 06.01.04 – Агрокимё (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Қх894.
Илмий раҳбар: Ташкузиев Маруф Мансурович, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Умумий ва ноорганик кимё институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тупроқшунослик ва агрокимёвий тадқиқотлар институти, DSc.25/30.12.2019.Qх/B.43.01.
Расмий оппонентлар: Санакулов Акмал Лапасович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Боиров Абдунаби Жураевич, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Пахта селексияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади суғориладиган типик бўз тупроқлар шароитида ғўзадан юқори ва сифатли пахта ҳосили олиш, тупроқ агрокимёвий хусусиятларини ҳамда биологик фаоллигини мақбуллаштиришда бентонит билан модификацияланган азотли ва фосфорли ўғитларни қўллаш самарадорлигини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
азотли ва фосфорли ўғитлар таркибига юқори ҳароратда бентонитнинг киритилиши уларга секин таъсир қилувчи хоссаларни бериши, ўғит гранулаларининг эриш тезлиги ва аммиак, нитрат ва фосфат  ионларининг суғориш суви билан ажралиб чиқиш интенсивлиги 1,5-2,3 марта камайганлиги исботланган;
бентонит билан модификацияланган азотли ва фосфорли ўғитларнинг секин таъсир қилиш хусусиятлари тупроқ устунлари (колонкалар) билан ўтказилган модел лаборатория тажриба асосида ўғит гранулаларидан азот ва фосфорнинг ажралиб чиқиш тезлиги 1,1-2,5 марта га камайиши исботланган;
тупроқнинг агрегат таркиби ва унинг намлик сиғими орасида, кичик агрегатлар (<0,5 мм) билан намлик сиғими ўртасида боғланиш тезлиги юқори тўғридан-тўғри боғлиқ (r=0,58-0,8) эканлиги, макроагрегатлар (>0,5 мм) билан намлик сиғими ўртасида эса тескари боғлиқлик (r=0,59-0,83) мавжудлиги аниқланган;
бентонит билан модификацияланган ўғитлар таъсирида тупроқдаги озиқа моддаларининг микробиологик ўзгаришларида макроэлементларнинг минераллашув жараёниниг устунлиги сабабли тупроқ органик моддаларининг парчаланишини пасайтириш учун шароит яратилиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Суғориладиган типик бўз тупроқларда ғўзага бентонит билан модификацияланган азотли ва фосфорли ўғитларни қўллаш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
«Ғўзага бентонит билан модификацияланган азотли ва фосфорли ўғитларни қўллаш бўйича тавсиянома» Тошкент вилояти Юқори Чирчиқ ва Қашқадарё вилояти Чироқчи туманларида амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 17 августдаги 04/22-05-4112-сон маълумотномаси). Натижада, суғориладиган типик бўз тупроқларда модификацияланган азотли ва фосфорли ўғитларни қўллаш меъёр ва муддатларни белгилашда, минерал ўғитлар самарадорлигини оширишда ҳамда ғўзадан юқори ҳосил олишда қўлланма сифатида хизмат қилган;
суғориладиган типик бўз тупроқлар шароитида ғўзага бентонит билан модификацияланган азотли ва фосфорли ўғитларни қўллаш тизими Тошкент вилояти Юқори Чирчиқ тумани «Шохрух Aгро Тинчлик» ф/х 24 га, «Фародис Хирмони» ф/х 21 га, жами 45 га майдонга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 17 августдаги 04/22-05-4112-сон маълумотномаси). Натижада, пахта ҳосили бентоаммофосли ва бентоаммиакли селитра вариантларида назоратга нисбатан 4,5-6 ц/га қўшимча ҳосил олинган;
ғўзага бентонит билан модификацияланган азотли ва фосфорли ўғитларни қўллаш тизими Қашқадарё вилояти Чироқчи туманининг «Чоштепа дала» ф/х 10 га, «Холбозор Ризаев» ф/х 10 га, жами 20 га майдонга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 17 август 04/22-05-4112-сон маълумотномаси). Натижада, пахта ҳосили бентоаммофосли ва бентоаммиакли селитра вариантларида назоратга нисбатан 3,2-4,6 ц/га қўшимча ҳосил олинган.