Ёкуббаев Анасхон Акмалхоновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “ТиО2 асосли кўп қатламли қуёш элементларини самарадорлигига табиий бўёқ ва электролитни таъсири” 01.04.10 – “Яримўтказгичлар физикаси” ихтисослиги бўйича фалсафа доктори (PhD) (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/FM479
Илмий раҳбар: Абдукаримов Абдуллазиз Абдубанноевич, PhD, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган муҳандислик-технология институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Наманган муҳандислик-технология институти, PhD.03/30.11.2022.FM/Т.66.04.
Расмий оппонентлар: Зайнабидинов Сирожиддин Зайнабидинович – Андижон давлат университети академик Физика кафедраси профессори ф.-м.ф.д.; Арзикулов Эшкуват Улашевич, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: И.А.Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ТиО2 яримўтказгичли қатламдан иборат кўп қатламли қуёш элементларининг электрофизик, фотоелектрик характеристикалари ҳамда уларни бўёқ турига боғлиқлигини тадқиқ қилишдан иборат
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Илк бор ТиО2 яримўтказгичдан иборат кўп қатламли қуёш элеменлари тайёрлаш технологияси ишлаб чиқилган ва унинг самарадорлиги бўёқ тури ҳамда электролит таркибига боғлиқлигини аниқланган;
ТиО2 яримўтказгичдан иборат кўп қатламли қуёш элеменларида электролитнинг ион ўтказувчанлиги σ, заряд ташувчиларнинг консентрацияси н, ҳаракатчанлиги μ, диффузия коеффициенти Д аниқланган;
ТиО2 яримўтказгичдан иборат кўп қатламли қуёш элеменлари фотоанодининг таъқиқланган зона кенглигини табиий бўёқлардан фойдалиниб 1.8еВ ва 1,74 эВ қийматларига эга эканлигини Таус методи орқали аниқланган;
ТиО2 яримўтказгичли иборат кўп қатламли қуёш элементи учун фойдаланилган табиий бўёқларнинг нур ютиш диапозони аниқланган;
Органик яримўтказгичли қуёш элементларида гел полимер электролит асосли ДССC ларининг фотоелектрик характеристикалари, қизил карам табиий эхтрактидан тайёрланган намунада самарадорлиги энг юқори бўлиб 2.46 % ни ташкил этиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. ТиО2 яримўтказгичли қатламдан иборат кўп қатламли қуёш элементларини фотогалваник характеристикаларини ва уларни тайёрлаш усулини тадқиқ қилиш асосида:
электрокимёвий импеданс спектроскопия усулида олинган натижалардан суюқ электролитлар, конденсатланган тузлар, ион ўтказувчи полимерлар ва шишаларнинг ион ўтказувчанлигини аниқлашда ва улардаги заряд ташувчилар консентрацияси, ҳаракатчанлиги ҳамда диффузия коеффициентини ҳисоблашда “Фотон” аксиядорлик жамиятида яримўтказгичли электрон қурилмалар ишлаб чиқаришда фойдаланилган (“Ўзелтехсаноат” аксиядорлик компаниясининг 2023-йил 1-августдаги 04-3/1017 сон маълумотномаси). Натижада тажрибавий фотоелемент таркибида табиий бўёқ ва электролит қисмларининг ўтказувчанлик тавсифлари турли температура таъсирида замонавий технологиялар асосида фотоелементларнинг фойдали иш коеффисиентини орттиришга, жумладан, иқтисодий арзон ва экологик безарар материаллардан фойдаланишга имкон яратилган.
шунингдек ТиО2 яримўказгич асосли юқори сезгир табиий бўёқли қуёш элементларининг электрофизик ва оптик параметрларини Тетробутелияммонийёдид тузи консентрациясига ва температурага боғлиқлиги борасидаги тадқиқот натижаларидан Малайзиянинг Малая университети “Ион маркази” илмий лабораториясида ДССCларнинг характеристикаларини тадқиқ этишда фойдаланилган. (“МАЛАЯ” университетининг 07.10.2024 йилдаги 071024 рақамли маълумотномаси). Натижада. белгиланган миқдордаги табиий бўёқ киришмалари киритиш орқали яримўтказгич қатламнинг таъқиқланган соҳа кенглигини аниқлаш имконияти мавжуд бўлиб қурилмаларни ишчи муҳитига мослаштириш ва турли ташқи таъсирларга чидамлилигини аниқлаш имкониятини берган.