Темиров Мухаммадали Хамидовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Рақамли иқтисодиёт шароитида молиявий назорат методологиясини такомиллаштириш”, 08.00.07 – Молия, пул муомаласи ва кредит (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.DSc/Iqt454
Илмий раҳбар: Исаев Фахриддин Икромович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети ҳузуридаги “Ўзбекистон иқтисодиётини ривожлантиришнинг илмий асослари ва муаммолари” илмий-тадқиқот маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат иқтисодиёт университети, DSc.03/10.12.2019.I.16.01
Расмий оппонентлар: Кузиева Наргиза Рамазановна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Хайдаров Низомиддин Ҳамраевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор ва Нормурзаев Умид Холмирзаевич иқтисодиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва молия вазирлиги ҳузуридаги Бюджет-солиқ илмий тадқиқотлар институти.  
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади молиявий назорат методологиясини тaкoмиллaштиришга оид илмий тaклиф вa тaвсиялaр ишлaб чиқишдaн ибoрaт.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
услубий ёндашувга кўра “молиявий назорат” тушунчасининг иқтисодий мазмуни мамлакат ва алоҳида ҳудудларни самарали ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш мақсадида давлат ва маҳаллий давлат ҳокимияти органлари маблағларини шакллантириш, тақсимлаш ва улардан фойдаланиш соҳасидаги ҳаракатларнинг қонунийлиги ва мақсадга мувофиқлигини назорат қилиш жараёни молиявий назорат ва давлат молиявий назорати ўртасидаги нисбатни аниқлаштириш ҳамда давлат ва молиявий-моддий ресурсларнинг ҳаракати сифатидаги давлат молиявий назорати тушунчасининг ҳал қилувчи омили нуқтаи назаридан такомиллаштирилган;
бюджет маблағлари ҳисобидан амалга оширилган қурилиш объектларида назорат ўлчовининг қиймат жиҳатидан чегараси (Чн.ў. = 10 млрд. сўм) миқдори тавсия этилиб, назорат ўлчовини ушбу чегарадан паст (Чн.ў. < 10 млрд. сўм) объектларда қурилишда назорат ўлчовини ўтказиш ҳуқуқига эга бўлган ваколатли ташкилотларни жалб қилган ҳолда, ушбу чегарадан юқори (Чн.ў. > 10 млрд. сўм) объектларда Давлат молиявий назорати инспекциясининг қурилиш объектларида назорат ўлчовини амалга ошириш бошқармаси томонидан амалга ошириш орқали молиявий назоратнинг таъсирчанлигини ошириш асосланган;
бюджет маблағларидан фойдаланиш билан боғлиқ қонунбузилиш ҳолатлари бўйича жамоатчилик назоратини кучайтиришда фуқаролар томонидан тегишли ахборотнинг махсус электрон платформа орқали тақдим этилишини пул мукофотлари ёрдамида рағбатлантириш асосида молиявий назоратнинг очиқлиги ва самарадорлигини ошириш таклифи асосланган;
қонунбузарлик ҳолатлари эҳтимоли юқори ёки потенциал хавф мавжуд объектларни аниқлашда дастлабки камерал текширувларини ўтказиш орқали аудиторлар томонидан ресурсларга устувор аҳамият берилишини таъминлаш, тўғридан-тўғри кузатиш ва ўзаро таъсир зарур бўлган юқори хавфли ҳудудларга мобил текширувларни йўналтиришга кўра камерал (Тк) ва сайёр (Тс) текширувларнинг мақбул комбинацияси (Тк=0,7-0,75; Тс=0,25-0,3)  орқали молиявий назорат самарадорлигини ошириш таклиф этилган;
Ўзбекистонда бюджет ташкилотларида ўтказиладиган молиявий назорат тадбирлари самарадорлигига таъсир этувчи омиллар ўртасидаги ўзаро боғлиқликнинг эконометрик модели асосида 2027 йилга қадар прогноз кўрсаткичлари ишлаб чиқилган.  
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Молиявий назорат мeтoдологиясини тaкoмиллaштириш бўйичa ишлaб чиқилгaн тaклифлaр aсoсидa:
услубий ёндашувга кўра “молиявий назорат” тушунчасининг иқтисодий мазмунини мамлакат ва алоҳида ҳудудларни самарали ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш мақсадида давлат ва маҳаллий давлат ҳокимияти органлари маблағларини шакллантириш, тақсимлаш ва улардан фойдаланиш соҳасидаги ҳаракатларнинг қонунийлиги ва мақсадга мувофиқлигини назорат қилиш жараёни молиявий назорат ва давлат молиявий назорати ўртасидаги нисбатни аниқлаштириш ҳамда давлат ва молиявий-моддий ресурсларнинг ҳаракати сифатидаги давлат молиявий назорати тушунчасининг ҳал қилувчи омили нуқтаи назаридан такомиллаштиришга оид назарий-услубий материаллардан олий ўқув юртлари талабалари учун тавсия этилган “Молия ва солиқлар” номли дарсликни тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022 йил 13 майдаги 166-сонли буйруғи). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида талабаларда молиявий назорат ва давлат молиявий назорати ўртасидаги нисбатни аниқлаштириш ҳамда давлат ва молиявий-моддий ресурсларнинг ҳаракати сифатидаги давлат молиявий назорати тушунчасининг ҳал қилувчи омили нуқтаи назаридан такомиллаштирилган “молиявий назорат” тушунчасининг иқтисодий мазмуни юзасидан назарий билимларни янада кенгайтириш имкони яратилган;
бюджет маблағлари ҳисобидан амалга оширилган қурилиш объектларида назорат ўлчовининг қиймат жиҳатидан чегараси (Чн.ў. = 10 млрд. сўм) миқдори тавсия этилиб, назорат ўлчовини ушбу чегарадан паст (Чн.ў. < 10 млрд. сўм) объектларда қурилишда назорат ўлчовини ўтказиш ҳуқуқига эга бўлган ваколатли ташкилотларни жалб қилган ҳолда, ушбу чегарадан юқори (Чн.ў. > 10 млрд. сўм) объектларда Давлат молиявий назорати инспекциясининг қурилиш объектларида назорат ўлчовини амалга ошириш бошқармаси томонидан амалга ошириш орқали молиявий назоратнинг таъсирчанлигини ошириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 14 февралдаги ПҚ-128-сон “Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети харажатларининг самарадорлигини янада ошириш ва давлат молиявий назорати органлари фаолиятини такомиллаштириш тўғрисида”ги Қарорида инобатга олинган (Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг 2024 йил 25 сентябрдаги 05/33-4-19949-сонли маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида бюджет маблағлари ҳисобидан амалга оширилган қурилиш объектларида назорат ўлчовининг қиймат жиҳатидан чегарасидан келиб чиққан ҳолда амалга ошириш орқали молиявий назоратнинг таъсирчанлигини ошириш имкони яратилган;
бюджет маблағларидан фойдаланиш билан боғлиқ қонунбузилиш ҳолатлари бўйича жамоатчилик назоратини кучайтиришда фуқаролар томонидан тегишли ахборотнинг махсус электрон платформа орқали тақдим этилишини пул мукофотлари ёрдамида рағбатлантириш асосида молиявий назоратнинг очиқлиги ва самарадорлигини ошириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 14 февралдаги ПҚ-128-сон қарорига
1-илова “2022 йилда Давлат бюджети харажатларининг самарадорлигини ошириш ҳамда молиявий назорат фаолиятини такомиллаштириш бўйича йўл харитаси”да инобатга олинган (Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг 2024 йил 25 сентябрдаги 05/33-4-19949-сонли маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида бюджет маблағларидан фойдаланиш билан боғлиқ қонунбузилиш ҳолатлари бўйича жамоатчилик назоратини кучайтириш имкони яратилган;
қонунбузарлик ҳолатлари эҳтимоли юқори ёки потенциал хавф мавжуд объектларни аниқлашда дастлабки камерал текширувларини ўтказиш орқали аудиторлар томонидан ресурсларга устувор аҳамият берилишини таъминлаш, тўғридан-тўғри кузатиш ва ўзаро таъсир зарур бўлган юқори хавфли ҳудудларга мобил текширувларни йўналтиришга кўра камерал (Тк) ва сайёр (Тс) текширувларнинг мақбул комбинацияси (Тк=0,7-0,75; Тс=0,25-0,3)  орқали молиявий назорат самарадорлигини ошириш таклифи Ўзбекистон Республикасининг 2023 йил 17 июлдаги “Ўзбекистон Республикаси ҳисоб палатасининг фаолияти янада такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-856-сон Қонунида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг 2024 йил
25 сентябрдаги 05/33-4-19949-сонли маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида йўл қўйилган хатолар, бузилишлар ёки номувофиқликларни яхшироқ аниқлаш имкони пайдо бўлиб, бу эса ташкилотда молиявий ва маъмурий бошқарув сифатини оширишга олиб келган;
Ўзбекистонда бюджет ташкилотларида ўтказиладиган молиявий назорат тадбирлари самарадорлигига таъсир этувчи омиллар ўртасидаги ўзаро боғлиқликнинг эконометрик модели асосида 2027 йилга қадар ишлаб чиқилган прогноз кўрсаткичларидан Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва молия вазирлиги фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг 2024 йил 25 сентябрдаги 05/33-4-19949-сонли маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида Ўзбекистон узоқ муддатли истиқболда бюджет ташкилотларида ўтказиладиган молиявий назорат тадбирлари самарадорлиги ҳамда асосий фаолият параметрлари ўртасидаги ўзаро мувофиқликни таъминлаш имкони яратилган.